У папярэдняй частцы матэрыялу мы распавялі, якую ролю адыгрываюць гены ў складанні індывідуальнага рацыёну. Але акрамя гэтага нутрыгенетычны аналіз можа выступаць як адзін з метадаў дыягностыкі монагенных захворванняў, уключаючы лактазную недастатковасць і глютэнавую энтэрапатыю.
Працягваем размову з вядучым навуковым супрацоўнікам лабараторыі экалагічнай генетыкі і біятэхналогіі Інстытута генетыкі і цыталогіі Нацыянальнай акадэміі навук, кандыдатам біялагічных навук, дацэнтам Аленай Міхаленка.
Зламаны ген
Многія монагенныя захворванні (гэта значыць, тыя, якія выкліканы мутацыяй усяго аднаго гена) наўпрост звязаныя з асаблівасцямі харчавання:
- фенілкетанурыя – парушэнне метабалізму фенілаланіну аказвае паражальнае дзеянне на цэнтральную нервовую сістэму;
- галактаземія – парушэнне метабалізму галактозы прыводзіць да цяжкіх парушэнняў функцыі печані, страты зроку, часта носіць жыццепагражальны характар;
- гіперхалестэрынямія – спадчыннае захворванне, якое характарызуецца значным павышэннем узроўню халестэрыну ў крыві, што ў шмат разоў павялічвае рызыку развіцця сардэчна-сасудзістай паталогіі;
- цэліякія (глютэнавая энтэрапатыя, непераноснасць глютэну) – адзін з фактараў, якія правакуюць развіццё анказахворванняў органаў стрававання;
- лактазная недастатковасць (непераноснасць лактозы, гіпалактазія) і інш.
Два апошнія захворванні маюць найбольшую распаўсюджанасць
Лактаза супраць лактозы
Лактазная недастатковасць – распаўсюджаная форма парушэнняў метабалізму лактозы, сустракаецца амаль у 4 мільярдаў чалавек.
Аднак самі па сабе сімптомы лактазнай недастатковасці даволі размытыя і ўласцівыя велізарнай колькасці паталогій і станаў:
- дрэннае агульнае самаадчуванне;
- хуткая стамляльнасць;
- зніжэнне імунітэту;
- частыя вірусныя і бактэрыяльныя інфекцыі;
- уздуцце жывата, дыярэя, ваніты.
Што цікава, распаўсюджанасць паталогіі ў розных краінах свету цесна звязана з харчовымі звычкамі і перавагамі ў рацыёне мясцовых жыхароў.
Напрыклад, у Галандыі, якая славіцца развядзеннем кароў сваёй знакамітай галштынскай пароды, толькі 1% насельніцтва схільны да лактазнай недастатковасці. А вось паўночнаамерыканскія індзейцы ці кітайцы, для якіх малако ніколі не было асноўным прадуктам харчавання, пакутуюць ад непераноснасці лактозы практычна ў 100% выпадкаў. Для іх малако падобна да атруты.
Непераноснасць глютэну
Яшчэ адно цяжкае захворванне, якое звязана з харчаваннем, – цэліякія. Гэта хранічная энтэрапатыя, якая паражае тонкую кішку і ўзнікае пры ўжыванні прадуктаў, што змяшчаюць глютэн (пшаніцы, жыта, ячменю і іх вытворных).
Безглютэнавая дыета (дарэчы, адзіны спосаб лячэння целіякіі) у апошні час стала адной з папулярных сістэм харчавання для прыхільнікаў ЗЛЖ.
