Ну, а я – сапраўды пра ледзяныя кубікі, толькі карысныя для твару. Пра крыямасаж. Таму больш усё ж – да спадарынь, чым да спадароў. Хаця... І нават не пра наведванне салона прыгажосці! Пра, так бы мовіць, хатні ледзяны масаж. Бо прыгатаваць карысны лёд дома пры наяўнасці лядоўні – не проста, а вельмі проста!

Безумоўна, асабліва прыемна асвяжыць твар гарачым летнім дзяньком. Але паколькі да любімай многімі пяшчотнай пары года яшчэ так далёка... Загартаваныя гэтымі маразамі, мы не пабаімся лёду ў доме і ўзімку, праўда?! Толькі, зразумела ж, калі няма таму супрацьпаказанняў.

Калі вы добра пераносіце такую працэдуру, дык смела можаце гатаваць кубікі (ці абраць якую іншую форму) з мінеральнай вады, адвараў карысных траў і нават... лёд з мёдам і аліўкавым алеем! Рэцэптаў у сеціве можна зараз знайсці мора! І падабраць для свайго тыпу скуры і па свайму густу. А калі ўсё пойдзе, як належыць, скура абавязкова скажа вам «дзякуй» за клопат. А кашалёк – за эканомію сродкаў на салон прыгажосці!

Асабіста мне вельмі падабаецца лёд з травамі. Ён так завабліва пахне, што хочацца яго ўкусіць! І замарожаная мінеральная вада таксама прыйшлася даспадобы. А формачкі для лёду ў мяне авальныя, з адмысловымі накрыўкамі-трымальнікамі. Вельмі зручна!

Што ж датычыцца лёду іншага – катка, дык ён жа таксама мае дачыненне да тэмы здароўя, ці не так?! Хто ўжо сёлета асвоіўся на ім і на каньках пачуваецца, як у тапачках?! Дзяліцеся ўражаннямі!

Бо мне ўсё роўна пакуль і хочацца, і колецца. Спыняе адсутнасць на чэрвеньскім катку борцікаў. А ў нашым дзяцінстве, калі залівалі каткі на тэрыторыі школьных стадыёнаў, абавязковай умовай былі хакейныя каробкі. І на іх борціках так зручна было вісець, пакуль стомленыя ногі не адкажуць гатоўнасцю да далейшага катання...

А вось для маёй аднакласніцы і цёзкі, якая даўно ўжо жыве ў Мінску, гэта не сталася перашкодай. Толькі прыехала да родзічаў у Чэрвень – і практычна адразу ж на каток! Мяне таксама запрашала... Толькі я пакуль не рызыкнула... Усё ж не адзін дзясятак гадоў прайшоў з тае пары, як я ў апошні раз стаяла на каньках...

Так што лёд сапраўды з усіх бакоў заваблівая штука. А дзе лёд – там і снег. Вось толькі прачытала пра яшчэ адзін від загартоўкі – прагулкі па ім... басанож. Задумалася... Аўтар артыкула сцвярджае, што яны дапамагаюць умацаваць імунітэт, знізіць рызыку прастудных захворванняў, павысіць супраціўляльнасць арганізма да холаду.

Оо-о-о-о, здаецца, адны выгоды! І парады добрыя: пачынаць з некалькіх крокаў у дзень, тэмпература паветра падыходзячая – ад нуля да мінус дзесяці градусаў марозу, снег павінен быць не заледзянелым... Вам падабаецца ідэя?! Мне таксама. Але... Вось і лыжка дзёгцю! Займацца гэтым трэба... будучы абсалютна здаровым. Я, на жаль, міма снегу... басанож... А вы?!

Павязку варта змяняць штодня. Пры гэтым, калі рана не загойваецца на працягу тыдня ці яе стан змяніўся да горшага, не варта марудзіць, трэба звярнуцца па дапамогу да ўрача.

Сіндром дыябетычнай ступні. Частка 3. Выбіраем правільны абутак

Што мы рабілі:

• знаёміліся з мадыфікаванымі фактарамі, якія негатыўна ўплываюць на здароўе і залежаць ад нашых паводзінаў;
• ліквідоўвалі тыя фактары, якія наносілі найбольшую шкоду здароўю, і прыўносілі ў жыццё тыя звычкі, якіх так даўно не хапала;
• штодня атрымлівалі новую якасную інфармацыю пра звычкі, дзеянні або прадукты;
• штодня пісалі справаздачы ў закрытай групе ў сацыяльнай сетцы пра тое, што мы зрабілі сёння для сваёй звычкі, з якімі цяжкасцямі сутыкнуліся, дзяліліся сваімі маленькімі крокамі на шляху да мэты: «я здолела легчы ў ложак ужо ў 22.30, заснуць адразу не атрымалася», «сёння замест булачкі я абрала хурму, яна такая ж салодкая, але ў ёй ёсць карысны каратын і клятчатка», «я раніцай выпіваю шклянку вады ўжо тры дні запар і заўважаю, што хутчэй прачынаюся і раблюся бадзёрай», «я думала, што любы алкаголь шкодны, а цяпер ведаю, што ў бакале натуральнага чырвонага віна шмат карыснага»;
• падтрымлівалі адзін аднаго, дзяліліся думкамі і досведам: «я піла ваду і да гэтага марафону і заўважыла, што мае пяткі сталі больш гладкімі, таму і працягваю», «каб лепш высыпацца, я стала класціся спаць разам з дзіцем; раніцай, пакуль усе спяць, можна паспець больш, і я больш бадзёрая, нават хапае часу прыгатаваць сняданак ці паўгадзіны павышываць!»;
• знаходзілі прычыны, якія нам перашкаджаюць клапаціцца пра сябе, сваё цела (напрыклад, віна за тое, што я пайду ў спартзалу, а падлогу ў кватэры не памыю, ці лянота, бо прагулка пешшу патрабуе намаганняў, адной цяжка, а за кампанію можна).

Падводзячы вынікі, хочацца зрабіць выснову аб эфектыўнасці ўдзелу ў марафоне. Хаця як ацаніць эфектыўнасць таго, што маладая мама знайшла магчымасць вышываць, ці якой статыстыкай вымераць радасць ад таго, што сумнае «трэба рухацца больш» ператварылася ў займальнае «назбірай свае 12 000 крокаў любым даступным спосабам»? Для таго, каб звычка прывілася надоўга, ад яе трэба атрымліваць задавальненне, інакш не працуе.

Да заканчэння марафону:

• амаль усе ўдзельнікі даведаліся пра свой артэрыяльны ціск і індэкс масы цела (94,1%);
• больш за палову ўдзельнікаў (58,8%) адзначылі, што скарацілі ўжыванне солі (па суб'ектыўных ацэнках у сярэднім да 4,8 г у суткі);
• 52,9% удзельнікаў адзначылі, што сталі сачыць за колькасцю спажыванай ежы і калорый;
• 58,8% павялічылі колькасць і разнастайнасць гародніны ў сваім рацыёне. Да марафону ўдзельнікі паказвалі ў сярэднім на 400 г гародніны (за выключэннем бульбы і бананаў) з ваганнем ад 100 г да 1 кг;
• 58,8% павялічылі сваю фізічную актыўнасць. Да марафону ў сярэднім удзельнікі паказвалі на 2,5 гадзіны актыўнасці ў тыдзень (з ваганнямі ад адсутнасці якой-небудзь фізічнай нагрузкі да 10 гадзін актыўных заняткаў у тыдзень);
• 64,7% чалавек павялічылі працягласць сну ў сярэднім на гадзіну. Да заканчэння трэцяга тыдня ўдзелу не засталося тых, хто клаўся спаць пасля поўначы;
• 88,2% удзельнікаў павялічылі спажыванне чыстай пітной вады да заканчэння марафону (да пачатку марафону ў сярэднім удзельнікі выпівалі 1100 мл вады з ваганнямі ад 0 да 2 л).

Для паловы ўдзельнікаў (52,9%) найбольш каштоўным на шляху да дасягнення сваіх мэтаў была якраз групавая праца на шляху да захавання свайго здароўя. Для астатняй паловы было важна атрымліваць пэўную медыцынскую інфармацыю пра здароўе і фактары, якія ўплываюць на яго негатыўна, а таксама падтрымліваючыя каментары куратара.

Усе гэтыя складнікі і жаданне ўдзельнікаў прывялі нас да выніку. Набыццё і замацаванне ў паўсядзённым жыцці той самай важнай звычкі, якую ўдзельнікі хацелі ўкараніць, яны ў сярэднім ацанілі на 7,6 балаў па шкале ад 1 (ніяк не ўбудавалася, чужая майму ладу жыцця) да 10 (штодня я з задавальненнем надаю ўвагу сваёй новай звычцы). Многа гэта ці мала – кожны вырашае сам. Складана пераводзіць усвядомленасць у сваіх паводзінах, радасць ад стасункаў, задавальненне ад клопату пра сваё цела і здароўе ў лічбы.

Ці камяком гэты першы блін? Адназначна не! Ці былі ў ім недахопы? Так. Не памыляецца толькі той, хто нічога не робіць. Але гэты бясцэнны вопыт мы ўлічым у будучым.

У кастрычніку 2018 года ў першым чытанні быў прыняты законапраект «Аб змяненні Закона Рэспублікі Беларусь «Аб трансплантацыі органаў і тканак чалавека». Ён прадугледжвае магчымасць адклікаць пісьмовую заяву аб нязгодзе на забор органаў для трансплантацыі пасля смерці і вызначае, хто можа гэта зрабіць.

Што гэта значыць і чым выклікана дадзенае змяненне, журналісту «Слушна» пракаментавала член Пастаяннай камісіі па ахове здароўя, фізічнай культуры, сямейнай і моладзевай палітыцы Палаты прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Алена Астапюк.

Практыка прымянення Закона «Аб трансплантацыі органаў і тканак чалавека» паказала, што часам грамадзяне, якія раней напісалі заяву аб нязгодзе на забор органаў для трансплантацыі пасля смерці, мяняюць сваё меркаванне і хочуць адклікаць названую заяву. Магчыма, хтосьці трапіў у бальніцу, убачыў іншых людзей, якія пакутуюць, штосьці пераасэнсаваў і вырашыў быць донарам. Аднак законам такая магчымасць не была прадугледжана. Таму законапраект утрымлівае наступнае змяненне. Згодна з ім грамадзянін можа звярнуцца ў паліклініку па месцы жыхарства або любую іншую дзяржарганізацыю аховы здароўя, дзе яму аказваецца дапамога, з пісьмовай заявай аб адклiканнi сваёй ранейшай заявы аб нязгодзе быць пасмяротным донарам. Такое права таксама атрымліваюць грамадзяне, якія сталі паўналетнімі, за якіх заяву аб нязгодзе на забор органаў раней пісалі іх бацькі. І людзі, якія раней былі не здольныя па стану здароўя да прыняцця ўсвядомленага рашэння, у дачыненні да якіх дадзеную заяву прадстаўлялі іх муж ці жонка і блізкія родзічы. Напрыклад, калі чалавек знаходзіўся ў коме і родныя пісалі за яго адмову на адабранне органаў у выпадку смерці, дык ён, выйшаўшы з гэтага стану, можа адклікаць дадзеную заяву.

Як патлумачыла Алена Астапюк, дадзены законапраект не выносіўся на грамадскае абмеркаванне, паколькі ў ім няма прынцыповых зменаў, а занесены толькі карэкціроўкі з улікам практыкі прымянення.

Факты па тэме

У Крымінальным кодэксе Рэспублікі Беларусь прадугледжаны артыкул за прымус да дачы органаў або тканак для трансплантацыі.

У апошнія гады ў сярэднім у краіне выконваецца каля 500 аперацый па трансплантацыі органаў.

Каталіцкая і Праваслаўная Цэрквы падтрымліваюць ахвяраванне сваіх органаў з мэтай дапамогі іншым, але пры ўмове, што ахвяра добраахвотная і свядомая.

Ці ёсць выйсце?

Яго не можа не быць. Інакш яго давядзецца прыдумаць. Для гэтага, сцвярджаюць спецыялісты, давядзецца прыкласці намаганні, каб змяніць светапогляд сучасных мужчын і стаўленне да ўласнага здароўя, павысіць асабістую матывацыю і зацікаўленасць у доўгім, актыўным, насычаным жыцці. Гэта няпросты і доўгі (магчыма, шматгадовы) шлях, дзе няма другарадных дэталяў. Бо ў канчатковым выніку паўнату жыцця, стан здароўя мужчыны вызначае не яго здольнасць устаць з канапы і прабегчы пару-тройку кіламетраў, а яго стаўленне да жыцця, кім ён сябе ў ім адчувае, наколькі сам зацікаўлены падоўжыць яго.

Мы таксама будзем трымаць тэму мужчынскага здароўя і даўгалецця на кантролі. Працяг чытайце ў наступных матэрыялах.

А мне так хацелася, каб гэта ўсё ж такі быў снягір!

Галоўнае, менавіта на гэтых дрэвах, што растуць паабапал вуліцы Барыкіна ў Чэрвені, яны дазваляюць пабачыць сябе ўжо некалькі гадоў запар. Хаця знаёмыя з многіх гарадоў, у тым ліку і правінцыйных, не бачылі гэтых заваблівых птушачак ужо даволі даўно.

Між тым, адлегласць паміж мной і дрэвам імкліва скарачалася, бо я ўсё паскарала хаду, баючыся, што птушка проста паляціць. Але не! Яна мяне дачакалася. Снягі-і-і-і-ір! Урр-р-р-рр-а!!! Гэта сапраўды аказаўся ён! Сядзеў ужо ў паўзмроку ў гордай адзіноце. Ці то чакаў сваіх сябрукоў, ці то проста пераводзіў дух перад пералётам у іншае месца.

А вы любіце назіраць за снегірамі?! І як даўно бачылі іх? Гэта ж колькі станоўчых эмоцый яны выклікаюць! І радасць, і шчасце, і задавальненне… А якая асалода для вачэй! Здаецца, і сэрца пачынае біцца шпарчэй, бы на спатканні з каханым чалавекам. І ўсе нягоды сапраўды некуды адыходзяць…

Вось так бы стаяла б і любавалася ім – доўга-доўга! Але ж змяркалася. І так людзі, пабачыўшы мяне з задранай галавой, пачыналі глядзець туды ж. Маўляў, што там цікавага?! Хто не бачыў, той проста пытаўся. А пачуўшы, што да нас нарэшце прыляцелі снегіры, мімаволі ўсміхаўся. Абыякавых не было! Як і сярод сяброў-блогераў, з якімі я ўжо традыцыйна дзялюся сваёй радасцю ад прылёту гэтых птушак.

…Год таму іх было даволі шмат на нашых дрэвах на вуліцы Барыкіна. Спадзяюся, сёлета іх не меней, і я яшчэ абавязкова пабачу ўсіх. А летась гэта выглядала так.

А ўвогуле, у мінулым годзе снегіры здзівілі нас яшчэ і ўвесну! 27 сакавіка прыляцелі пад самае наша акно! Уселіся на старую алычу і там фактычна абжыліся. Так прыемна было назіраць за імі!

Усё ж такі валодаюць гэтыя птушкі нейкай дзівоснай магіяй. І мы вельмі ўдзячныя ім за тое шчасце, што яны дораць адным толькі з’яўленнем. Са сваімі чырвонымі грудкамі снегіры выглядаюць так урачыста і святочна! Здаецца, нават выпраменьваюць  цяпло…

А яшчэ выклікаюць прыемныя ўспаміны дзяцінства. Калі снягі былі вялікімі і пульхнымі, а снегіры ў вёсцы – не гасцямі, а гаспадарамі. Кожную зіму. Тады дрэвы ці кусты былі літаральна ўсыпаны шэра-чырвонымі шарыкамі. А гронкі рабіны ці каліны абавязкова нарыхтоўваліся з восені – для снегіроў. І мы з нецярплівасцю чакалі, калі ж у кармушкі можна будзе пакласці гэты пачастунак. І радаваліся, калі ён аказваўся запатрабаваным…

А да вас прыляцелі ўжо снегіры?!

Калі камяні вырастаюць да вялікіх памераў, як правіла, сімптомы могуць быць некалькі змазаныя: болі няма, але трымаецца тэмпература без бачных на гэта прычын (пры з'яўленні запаленчага працэсу ў жоўцевым пузыры).

Прафілактыка жоўцекамянёвай хваробы

Па-першае, кожнаму чалавеку варта раз на год праходзіць УГД органаў брушной поласці. Калі ёсць спадчынная схільнасць, можна і часцей (напрыклад, два разы на год).

Па-другое, не галадаць.

Па-трэцяе, не захапляцца рознымі сістэмамі чыстак арганізма, цюбажамі, не піць жаўцягонныя лекавыя прэпараты без прызначэння ўрача і без поўнай упэўненасці ў сваім здароўі.

Па-чацвёртае, кожны дзень выдзяляць час на фізічныя практыкаванні. Гэта дапаможа не застойвацца жоўці ў жоўцевым пузыры.

Па-пятае, сачыць за ўзроўнем халестэрыну ў крыві. Для гэтага неабходна рэгулярна здаваць біяхімічны аналіз крыві і не захапляцца тлустай ежай.

Пры адкрытых ранах пастаянную пагрозу ўяўляе інфекцыя. Пры доўга існуючых язвавых дэфектах любая інфекцыя, якая патрапіла ў рану, можа выклікаць сур'ёзны запаленчы працэс у ступні, як павярхоўны, так і вельмі глыбокі, што можа надоўга пазбавіць чалавека магчымасці нармальна перасоўвацца, у асобных выпадках нават прыводзіць да ампутацыі.

Адным з відаў сіндрому дыябетычнай ступні з'яўляецца дыябетычная остэаартрапатыя (сустаў Шарко), якая ўяўляе сабой неінфекцыйную дэструкцыю (разбурэнне) касцявога шкілету ступні, прычынай якой з'яўляецца менавіта нейрапатыя.

— З-за нейрапатыі пры цяжкім парушэнні адчувальнасці могуць разбурыцца дробныя ці буйныя косткі ступні. Гэта выглядае даволі характэрна: ступня раптам змяняе форму, ацякае, чырванее і не ўлазіць ні ў адзін чаравік. Навобмацак ступня гарачая. Прычым чалавек можа не адчуваць ніякіх болевых адчуванняў, адмаўляць траўму. Гэта рэдкая паталогія. Такіх людзей прыкладна 2%, але ў плане тэрапіі – гэта вельмі цяжкія пацыенты. Адзіным правільным рашэннем будзе імабілізацыя ступні пластыкавым гіпсам на перыяд заціхання вострага працэсу, які можа доўжыцца ад 6-8 да 12 месяцаў! Пры несвоечасовым пачатку лячэння такая форма сіндрому дыябетычнай ступні прыводзіць да інваліднасці і нават ампутацыі.

Калі не варта цягнуць з візітам да ўрача?

•  Калі рана не загойваецца на працягу 2 тыдняў.

•  З'явілася інфекцыйнае запаленне (пачырваненне на месцы пашкоджання, ацёк, нагнаенне, павышэнне тэмпературы цела).

• Адзін або два пальцы на ступні раптам пасінелі і сталі халоднымі навобмацак.

• Калі быццам бы «стабільная» трафічная язва змяніла памер, форму і глыбіню, а тое, што аддзяляецца ад раны, змяніла пах.

• Адна ступня раптоўна змяніла форму, зацякла, гарачая, пачырванела і не ўлазіць у абутак.

Сіндром дыябетычнай ступні. Частка 2. Догляд ног дома і аптэчка пацыента

Сіндром дыябетычнай ступні. Частка 3. Выбіраем правільны абутак

50 хвілін у маршрутцы з выключаным святлом… Толькі завабліва свецяцца тэлефонныя экранчыкі. І калі ты прыплюшчваеш вочы, каб адпачыць пасля працоўнага дня (а калі атрымаецца, дык і крыху прыснуць), назойлівае святло лезе і пад твае заплюшчаныя павекі. Ад тэлефона суседа побач альбо нават праз праход. Яно раздражняе, напружвае і не дае адпачынку ні вачам, ні галаве.

І штораз мне думаецца: «Няўжо людзі не здагадваюцца пра шкоду… Нават не выпраменьвання, гэта і так відавочна! Святла ад экрана ў поўнай цемры?! Здаецца, паўсюль пра гэта даводзіцца… І найчасцей – афтальмолагамі». Праўда, калі яшчэ не было «засілля» тэлефонаў, планшэтаў, не было і праблемы ў такім маштабе. Толькі хіба тэлевізар у цемры не глядзець – раілі спецыялісты. А зараз яны нават выкарыстоўваюць такі тэрмін, як «экранная блізарукасць», маючы на ўвазе шкоду якраз ад выкарыстання для чытання смартфонаў у цемры.

А на вочы ж уздзейнічае не толькі выпраменьванне, але і тое, як мы абыходзімся са смартфонам. Вось ці ведаеце вы, сябры, пра тое, што калі пазіраеце на яго экран, дык міргаеце… у тры разы радзей, чым звычайна?! Адсюль і сухасць вачэй, а як вынік – праблемы са зрокам. А ці ўсе ведаюць, што пры чытанні-наборы тэлефоны трэба трымаць на адлегласці 40 см, а не пад самым, прабачце, носам?! А найчасцей людзі сядзяць над тым тэлефонам «кручком», а пасля здзіўляюцца: чаму гэта без дай прычыны баліць спіна ды галава?!

Сапраўды, уменне зірнуць на сябе збоку – вельмі карыснае, ці не так?! І нават не ў пераносным, а ў прамым сэнсе. На сваю паставу, позу ды іншае. Бывае ж такое, што неўпрыкмет нахіляеш уперад галаву, горбішся… А пасля схамянешся… Раз! – і сядзіш праменька. І, здаецца, чуеш, як спіна кажа табе «дзякуй».

Ужо ведаю не адну арганізацыю, дзе працуюць сябры ці знаёмыя, у якіх абмежавана карыстанне мабільнымі тэлефонамі на працягу працоўнага дня. І гэта, вядома ж, не столькі клопат пра здароўе супрацоўнікаў, колькі пра эфектыўнасць ды выніковасць іх працы. Каб не адцягвалі ўвагу ў працоўны час на размовы па тэлефоне, стасункі ў месэнджэрах ці сацыяльных сетках. А ў выніку – яшчэ карысць для вачэй і не толькі. І людзі прывыклі ўжо да такіх патрабаванняў.

Здаецца, каб у наш час ды хтосьці не меў мабільнага тэлефона, нават самага просценькага?! «Ды такога не можа быць!» – з упэўненасцю скажаце вы. Бо найчасцей набываюць тэлефоны для дзяцей нават не школьнага – дашкольнага ўзросту! Альбо малое гуляецца з тэлефонам таты ці мамы. У сэнсе – «у тэлефон».

Але ехала я ў мінулыя выхадныя ў маршрутцы з маладой жанчынай, на выгляд – цыганкай. Спачатку яна распыталася, дзе і як садзіцца ў маршрутку, як называецца гэты прыпынак. Патлумачыла, што ляжыць у нашай бальніцы, сама з раёна, у горадзе першы раз. А пасля нясмела (!!) запыталася: можа, ёсць магчымасць патэлефанаваць на Лайф? Лайфа ў мяне няма. Але я прапанавала патэлефанаваць з іншага мабільнага аператара, калі нядоўга. Што яна і зрабіла. А потым падзякавала.

Так, мне карцела спытацца: няўжо ў яе няма мабільнага?! Але ж некарэктна задаваць незнаёмаму чалавеку такія пытанні… А яшчэ перад гэтым ёй вадзіцель маршруткі прапанаваў сфатаграфаваць расклад руху. Аказваецца, не было чым! Таму яна патрэбны час запамінала…

Ніхто, вядома ж, не супраць мабільных тэлефонаў, планшэтаў ды іншага. Нават урачы. Але! Калі захоўваць пэўныя правілы карыстання імі. Каб не нашкодзіць уласнаму здароўю і не замінаць тым, хто проста апынуўся побач…

Рак гартані займае першае месца сярод новаўтварэнняў галавы і шыі. Усяго на ўліку ў РНПЦ АМР знаходзіцца каля 4 тыс.чалавек з гэтай паталогіяй, а ў год выяўляецца прыкладна 600 новых выпадкаў, – прыводзіць лічбы спецыяліст. – На жаль і для ўрача, і для пацыента, толькі 49% тых, хто звярнуўся, – з першай і другой стадыяй захворвання, а больш за палову – у запушчаным стане, калі ўжо немагчыма захаваць орган. А чалавек без гартані – гэта інвалід з поўнай стратай голасу, выкінуты з соцыуму, з вельмі непрацяглым жыццём.

Па нашых дадзеных, у Беларусі пры першай і другой стадыі раку гартані 5-гадовая выжывальнасць складае 75%, пры трэцяй – 35%, пры чацвёртай – 17%. У 2017 годзе памерлі 273 пацыенты.

Чаму мы губляем кожнага другога?

З-за адсутнасці онканасцярожанасці пацыентаў і ўрачоў першаснага звяна ў паліклініках. Любыя змены тканкі гартані трэба трактаваць як перадракавы стан і выконваць біяпсію. Гэтая простая маніпуляцыя, якая робіцца на звычайным прыёме ў лор-урача, прадугледжаная пратаколамі аказання дапамогі насельніцтву, часцяком ігнаруецца. Замест гэтага праводзяцца працяглыя курсы кансерватыўнага лячэння.

Вывучаючы запушчаныя выпадкі раку гартані нашых пацыентаў, я зрабіла запыт у цэнтральныя раённыя бальніцы, каб высветліць, чаму пацыенты паступілі ў такіх позніх стадыях. Бо злаякасныя пухліны не ўзнікаюць раптам, ім папярэднічаюць працяглыя змены ў тканках, на якія людзі скардзяцца. Пацыент наведвае тэрапеўта, оталарынголага, стаматолага, якія не могуць не звярнуць увагу на змены голасу, наяўнасць вузлоў у вобласці шыі – у нашых пацыентаў пухліны візуальных лакалізацый, гэта значыць, іх можна выявіць пры першасным аглядзе.

Пры аналізе запушчанасці паказвалася, што не было ніводнага пацыента з перадракавым станам. А ў выпісках з амбулаторных карт гэтых людзей адзначаўся хранічны ларынгіт, скаргі на працяглую асіпласць голасу. Гэта і ёсць перадпухлінны стан, які прадугледжвае выкананне біяпсіі. А замест гэтага пацыенты проста назіраліся ўрачамі, некаторыя праходзілі безвыніковае лячэнне ў стацыянары. На жаль, не заўсёды ўрачы прызначаюць камп'ютарную тамаграфію (КТ), магнітарэзанансную тамаграфію (МРТ) гартані, калі для гэтага ёсць паказанні. Мы спрабуем гэта змяніць, праводзім і будзем праводзіць навучальныя канферэнцыі, паказваць лічбы – колькі людзей губляем з-за безадказнага стаўлення.

Пакуль медыкі спрабуюць удасканаліць сістэму аказання дапамогі, людзі таксама не павінны бяздзейнічаць.

Калі ў вас з'явілася ахрыпласць і асіпласць голасу, абцяжарана глытанне, ёсць прыпухласць у вобласці шыі, з'явіўся пастаянны кашаль – звяртайцеся да ўрача, – раіць урач. – Своечасова лячыце хранічныя захворванні гартані, выдаляйце любыя новаўтварэнні з абавязковым выкананнем біяпсіі.

Аральны сэкс – фактар рызыкі

Некалькі гадоў таму шэрагам краін былі апублікаваны даследаванні пра тое, што рак гартані можа быць выкліканы, у тым ліку, вірусам папіломы чалавека (ВПЧ), заражэнне якім адбываецца пры аральным сэксе. Ці пацвярджаюць даследаванні РНПЦ АМР гэтую ўзаемасувязь?

Сапраўды, раней асноўнай прычынай развіцця пухлін поласці роту, глоткі, гартані лічылі доўгае хімічнае ўздзеянне на слізістую – курэнне, злоўжыванне алкаголем, доўгае ўдыханне пыльнага гарачага паветра, розных газаў, кіслот. Але ў апошні час вучоныя ўсё часцей гавораць пра ролю ВПЧ, – пацвярджае Жанна Калядзіч. – Па замежных дадзеных, частата выяўлення ВПЧ пры новаўтварэннях вобласці галавы і шыі вар'іруецца ад 18,5% да 36%. Раней вірус дыягнаставаўся пры ўрагенітальнай паталогіі, цяпер жа – у верхніх дыхальных шляхах, што адназначна звязана з сэксуальнымі адносінамі.

У нашай краіне такія даследаванні пакуль не праводзіліся, і мы не ведаем, наколькі шырока распаўсюджаны ВПЧ пры перадпухлінных і пухлінных захворваннях гартані ў нацыянальным маштабе. Але хутка гэта будзе вядома. У РНПЦ АМР стартаваў праект, у рамках якога мы будзем абследаваць на вірус папіломы чалавека ўсіх сваіх пацыентаў. У выніку будзе распрацаваны дыферэнцыраваны падыход да выбару метадаў лячэння раку гартані з улікам наяўнасці ВПЧ, бо адчувальнасць да розных варыянтаў лячэння (хіміяпрамянёвага, хірургічнага) розная. Гэта дазволіць, па нашых разліках, павысіць эфектыўнасць лячэння і паменшыць частату рэцыдываў не менш чым на 30%, скараціць тэрміны шпіталізацыі пацыентаў.

Зараз у краінах Еўропы адначасова з хіміяпрамянёвай, таргетнай тэрапіяй праводзяць і супрацьвіруснае лячэнне, апрацоўваючы пашкоджаны орган супрацьвіруснымі прэпаратамі, прышчапляюць ад ВПЧ хлопчыкаў і дзяўчынак. Нам трэба ісці па гэтым шляху.

Што рабіць у бытавым плане людзям, ведаючы пра такі фактар рызыкі?

Мець аднаго пастаяннага праверанага сэксуальнага партнёра, – раіць спецыяліст.

Як лечаць

На якое лячэнне можа разлічваць сёння чалавек з ракам гартані?

Лячэнне можа быць кансерватыўным ці хірургічным, гэта залежыць ад лакалізацыі і распаўсюджвання пухліны ў гартані. Пры першай і другой стадыі захворвання мы выконваем эндаскапічныя ўнутрыгартанныя аперацыі з захаваннем функцыі органа. Нашы ўрачы сталі змагацца і за пацыентаў з запушчанымі выпадкамі. Калі раней пры трэцяй стадыі хваробы выдалялася ўся гартань, дык цяпер атрымліваецца захаваць орган, дзякуючы камбінаванаму хіміяпрамянёваму лячэнню і прымяненню таргетных прэпаратаў. З дапамогай гэтага пухліна змяншаецца да рэзектабельных памераў, яе можна выдаліць, захаваўшы гартань.

Сёння мы стараемся максімальна захаваць орган, дзякуючы новаму абсталяванню праводзім ашчаджальныя эндаскапічныя аперацыі без вонкавых разрэзаў.

Каму быць напагатове

Высокую канцэрагенную небяспеку ўяўляюць газы і пыл азбестацэментных і цэлюлозна-папяровых прадпрыемстваў, лакафарбавай, анілінавай і алюмініевай прамысловасці, выхлапныя газы аўтамашын, пары бензіну і рознага масла, газы пры зварачных работах і многія іншыя. Таму ў групе рызыкі людзі працоўных прафесій, якія занятыя на гэтых вытворчасцях.

Сярод хворых на рак гартані 94-97% – тыя, хто паліць. У тытунёвым дыме ўтрымліваецца мноства таксічных рэчываў, якія, раздражняючы і абпальваючы слізістую абалонку, выклікаюць і падтрымліваюць хранічнае запаленне. Курэнне цыгарэт з фільтрам не ратуе ад захворвання на рак гартані.