Архив постов: Мая 2020

90% выпадкаў раку лёгкага выклікае курэнне

Такія лічбы прывяла ў прыклад спецыяліст, распавядаючы пра шкоду курэння. Спажыванне тытуню прыводзіць да развіцця многіх сардэчна-сасудзістых і анкалагічных захворванняў. Робіцца прычынай абвастрэння хранічных паталогій, прычым часцяком менавіта з-за курэння яны і развіваюцца.

Курэнне негатыўна адбіваецца на жаночым здароўі. Цяжарныя, якія не ў сілах развітацца з гэтай звычкай, наносяць вялікую шкоду свайму будучаму дзіцяці: высокая верагоднасць нараджэння дзіцяці неданошаным, з нізкай масай цела, з затрымкай развіцця.

У людзей, якія палілі непрацяглы час, а затым кінулі, адзначыла Вольга Бартман, на працягу прыкладна 1-1,5 года аднаўляюцца функцыі дыхання і значна зніжаюцца рызыкі анкалагічных захворванняў.

31 мая – добрая нагода адмовіцца ад курэння

Упэўненая Вольга Бартман. Дарэчы, у параўнанні з 2001 годам і перыядам, калі праводзілася СТЕПС-даследаванне, колькасць курцоў знізілася на 12%.

Калі кінуць паліць:

1. Ужо праз 20 хвілін пасля апошняй цыгарэты вернецца ў норму сардэчны рытм, артэрыяльны ціск.
2. Праз 12 гадзін кісларод у крыві нармалізуецца, а ўгарны газ падае.
3. Праз 2-5 тыдняў пасля адмовы ад курэння кашаль, задышка ці адчуванне смылення ў лёгкіх падчас выканання фізічных практыкаванняў пачнуць змяншацца.
4. Праз 30 дзён арганізм актыўна аднаўляецца на клеткавым узроўні. Знікаюць сухасць скуры і яе жаўцізна. Паляпшаюцца канцэнтрацыя, памяць і ўвага, узрастае прадукцыйнасць працы.
5. Пасля 3-9 месяцаў кашаль, хрыпы і іншыя праблемы з дыханнем знікнуць, аб'ём лёгкіх павялічыцца на 10%.
6. Праз 1 год рызыка сардэчнага прыступу знізіцца напалову, а праз 5 гадоў верагоднасць інсульту зробіцца такой жа, як і ў таго, хто не паліць.
7. Пасля 10 гадоў, вольных ад курэння, рызыка развіцця раку лёгкага наблізіцца да ўзроўню чалавека, які ніколі не паліў.

Падпісвайцеся на наш канал у Telegram, групы ў Facebook, «УКантакце», у «Аднакласніках» – і будзьце ў курсе свежых навінаў! Толькі цікавыя відэа на нашым канале YouTube, далучайцеся!

Але часы змяняюцца, мода праходзіць… А шкодная звычка, на жаль, застаецца. Да таго ж, нават маленькія дзеці так і цягнуцца да цыгарэты: паспрабаваць. Бо тата ці мама, а то і абое, без цыгарэты, атрымліваецца, жыць не могуць… Як чалавек, далёкі ад практычна любой залежнасці… Вось шчыра: не разумею… Нават не так… НЕ РАЗУМЕЮ!!!!!!!

Не разумею, як можа дзяўчына, жанчына ў невялікім гарадку адкрыта паліць на вуліцы… Фырканне і пагардлівыя позіркі з майго боку забяспечаныя стопрацэнтна. Яшчэ і паўшчуваць магу… Праўда, у адказ таксама «прылятала»… Так што асабліва не выступаю…

А вось міма школьнікаў, якія ўсё ж па-ранейшаму хаваюцца за сценамі школы, міма моўчкі не прайду… Пачнуць агрызацца – яшчэ тон павышу. Навошта мне, спытаецеся. Так, перавыхавання не атрымаецца, на жаль. Ну… Проста не магу прайсці абыякава.

Адзінае, больш-менш прыемнае ў цяперашняй сітуацыі, – гэта тое, што рэдка куды-небудзь выходжу. Толькі калі дужа трэба. Таму ўсё меней шанцаў зрабіцца пасіўным курцом. Але ж усё роўна ў будучым зноў чакаюць натоўпы ў Мінску ля метро… І аматарам шкоднай звычкі ўсё роўна, што на прыпынках курыць забаронена… І ў чаканні маршруткі ў Чэрвені курцы ўсё роўна будуць абдымліваць іншых…

Год таму я пісала, што чакаю, калі ўступіць у сілу антытытунёвы Дэкрэт №2. І мне па-ранейшаму цікава, каго ў нас пакаралі ўжо за курэнне ў забароненым месцы. Ну хоць бы якую статыстыку надрукавалі… Хоць бы як падзейнічала тая забарона…

Цікава, ці будуць сёлета падчас пандэміі каранавіруса  ладзіць разнастайныя акцыі супраць курэння?! Напрыклад, абмяняць цыгарэту на цукерку… З аднаго боку – гульня дзіцячая. Наўрад ці хто пасля гэтага кіне паліць. А з іншага – на адну цыгарэту меней…

І яшчэ я часта думаю: пры якіх умовах можа знікнуць гэтая залежнасць (чытай – шкодная звычка, распуста і г.д.)?! Калі людзі свядома і масава будуць адмаўляцца ад цыгарэт? Выбіраць чыстыя лёгкія і сасуды? Не спрабаваць паліць і нават думкі такой не дапускаць? Як вы мяркуеце? Можа калі-небудзь надысці такі час?!

Як часта мне даводзілася чуць ад тых, з кім сустракалася як журналіст, асабліва ад начальнікаў: «Ну можна я ўжо закуру? Вушы пухнуць…» Але нічога… Не спухлі за гадзіну-другую… Значыць, можна перацярпець?! Можна…

А колькі даводзілася чуць пра тое, як кідалі курыць… А пасля… «Ай, раззлавалі мяне…» І зноўку – цап за цыгарэту!

Таму, вядома ж, радуюць іншыя гісторыі. І такіх людзей вакол таксама нямала. Якія калісьці кінулі паліць – і ўсё. Дзесяць гадоў прамінула… Дваццаць… І нідзе. Ніколі. Ні разу. Як бы ні злавалі… Вось такім сапраўды – рэспект і ўважуха!

А камусьці ж… Кажы – не кажы… Прасі – не прасі… Марна. Таму і кінула ўжо гэтую справу. Але не-не ды думка ўзнікне: а раптам да чалавека дойдзе? Альбо штосьці перамкне ў галаве – і паліць больш не захочацца? Здараецца ж усялякае…

Эх, хачу тэрыторыю, вольную ад курэння… Толькі… у межах усёй Беларусі!

Дыслексія робіцца частай праблемай ва ўсім свеце. Распаўсюджванне інфармацыі пра асаблівасці навучання і ўзаемадзеяння з такімі дзецьмі – важны крок дапамогі і бацькам, і педагогам. А галоўнае – самім дзецям, якія атрымліваюць шанц на шчаслівае дзяцінства без ярлыкоў.

Падпісвайцеся на наш канал у Telegram, групы ў Facebook, «УКантакце», у «Аднакласніках» – і будзьце ў курсе свежых навінаў! Толькі цікавыя відэа на нашым канале YouTube, далучайцеся!

Дыспансер на сувязі

У цяперашняй сітуацыі дыспансер рэкамендуе пацыентам, асабліва сталым, цяжарным, перанесці наведванне альбо пракансультавацца па тэлефоне.

Загадчыкі эндакрыналагічных аддзяленняў дыспансера штодня праводзяць прамыя тэлефонныя лініі – па дзве гадзіны ў першую і другую змены. Пацыенты могуць даведацца пра вынікі аналізаў, задаць пытанні пра лячэнне, у прыватнасці – пра карэкцыю інсулінатэрапіі, прыём гарманальных прэпаратаў.

Графік правядзення прамых тэлефонных ліній

Няцотныя дні – 8:30-10:30, цотныя дні – 17:00-19:00 – загадчыца эндакрыналагічнага аддзялення №1 Святлана Чаранкевіч – 354-74-07.

Няцотныя дні – 17:00-19:00, цотныя дні – 8:30-10:30 – загадчыца эндакрыналагічнага аддзялення №2 Жанна Кірыленка – 355-74-06.

Графік можна ўдакладніць на галоўнай старонцы сайта ўстановы.

Таксама на сайце дыспансера ў раздзеле «Звароты» для пацыентаў арганізаваная рубрыка «Пытанне-адказ».

Лекавае забеспячэнне (за поўны кошт) пацыентаў з хранічнымі захворваннямі вырашаецца з дапамогай электроннага рэцэпту. Урач выпісвае прэпараты, узгадніўшы дадзенае пытанне па тэлефоне. Электронны рэцэпт перадаецца ў аптэчную сетку без дублявання папяровага варыянту.

А калі ў пацыента няма электроннай карты? У такім выпадку яна афармляецца ў паліклініцы і дастаўляецца на дом сярэднім медработнікам альбо валанцёрам Чырвонага Крыжа ці БРСМ.

– Шырокае ўкараненне электроннага рэцэпту стрымлівала неабходнасць завяраць яго электронным лічбавым подпісам (ЭЛП) урача, – адзначае Алена Юрэня. – На час неспрыяльнай эпідабстаноўкі Міністэрства аховы здароўя дазволіла выпісваць рэцэпты на прэпараты за поўны кошт без ЭЛП (на тэрмін да 6 месяцаў).

Ільготныя рэцэпты на прэпараты, якія зніжаюць цукар, у таблетках, і інсуліны людзям, старэйшым за 60 гадоў, выпісваюць дома.

– Нашыя дыспансерныя пацыенты на сайце ўстановы праз рубрыку «Пытанне-адказ» могуць аформіць заяўку на выпіску як ільготных рэцэптаў, так і за поўны кошт. Рэцэпт можа забраць давераная асоба, прад'явіўшы дакумент, які сведчыць асобу заяўніка, – удакладняе Алена Васільеўна.

На сайце ў раздзеле «Адмена запісу на прыём» можна адмяніць кансультацыю, УГД-даследаванне, лабараторныя аналізы. Атрымаўшы такую заяўку, медрэгістратар стэлефаноўваецца з пацыентам і пераносіць наведванне на іншы час.

– У рэспубліканскія цэнтры зараз накіроўваем толькі людзей са злаякаснымі новаўтварэннямі для планавых аперацый. Экстранных пацыентаў з цукровым дыябетам шпіталізуюць у «чыстае» эндакрыналагічнае аддзяленне на базе 1-й ГКБ г.Мінска, – тлумачыць Алена Юрэня.

У дыспансеры прыпынілі працу амбулаторных школ цукровага дыябету, але лекцыі размяшчаюць на сваім сайце http://www.endominsk.by/part/shkola-diabeta.

Фота эксперта – Віталь Гіль.

Падпісвайцеся на наш канал у Telegram, групы ў Facebook, «УКантакце», у «Аднакласніках» – і будзьце ў курсе свежых навінаў! Толькі цікавыя відэа на нашым канале YouTube, далучайцеся!

Прырода так уладкавала, што для таго, каб у будучым стаць мамай, клапаціцца пра сваё здароўе дзяўчынка павінна з самага ранняга ўзросту. Навыкі інтымнай гігіены і ўважлівага стаўлення да свайго цела закладваюцца ў сям'і. А пры ўдзеле дзіцячага гінеколага можна захаваць і падтрымаць здароўе дзяўчынкі і пазбегнуць мноства праблемаў у будучым.

Падпісвайцеся на наш канал у Telegram, групы ў Facebook, «УКантакце», у «Аднакласніках» – і будзьце ў курсе свежых навінаў! Толькі цікавыя відэа на нашым канале YouTube, далучайцеся!

Між іншым, першапачаткова, кажуць, варажылі зусім не на рамонках, а на… маргарытках! Дакладна вядома пра Германію і Францыю. Хм… Маргарыткі і зараз у нас на дачнай сядзібе цвітуць напоўніцу. Прычым там, дзе самі хочуць… Рассеяліся па ўчастку… І далібог на іх глядзець прыемней, чым на тыя ж дзьмухаўцы… Я маю на ўвазе – менавіта на ўчастку.

Вось маргарыткі мне не хочацца «выкарчоўваць», нават калі яны і замінаюць… Гэта ж такія мілыя кветачкі… І пялёсткаў у іх пабольш, чым у рамонкаў. Толькі ж і больш дробныя яны. Мусіць, не так зручна варажыць. Не спрабавалі?! А праверце!

Раней мы іх нават спецыяльна сеялі і вырошчвалі на дачы пад акном нашага дома. Цяпер у гэтым няма патрэбы: як ужо зазначыла, самі рассейваюцца. А вы любіце маргарыткі?! А рамонкі?!

Калісьці мы яшчэ і рамонкі вырошчвалі. Розныя. Напачатку – для прыгажосці. Тыя, што вялікія, дэкаратыўныя. Але яны дужа разрасталіся. Таму былі перасаджаныя ў аддаленае месца. А потым і зусім звяліся. Але зараз я не супраць пасадзіць іх зноў! Ужо засумавала…

Некалькі гадоў вырошчвалі і рамонак аптэчны. Затым збіралі, сушылі на печцы і выкарыстоўвалі ў лекавых мэтах, пра якія абавязкова напішу крыху пазней.

Калі я ў сезон бачу жытняе поле з валошкамі і рамонкамі, дык мяне найперш прыцягваюць валошкі. Яны проста скараюць сэрца! І калі збіраць у букет, дык толькі іх. А вось сэрца маёй меншай пляменніцы Юлі аддадзенае рамонкам!

Памятаю, як аднойчы са сваім братам і ёй, яго меншай дачкой, я паехала на радзіму таты, да цёткі, яго сястры, у госці. Па дарозе туды, у вёску Мрочкі Уздзенскага раёна, пляменніца нагледзела сабе рамонкаў, якія вырашыла сабраць на зваротным шляху. А на шляху зваротным…

Нас накрыла хмара, і такі дождж паліў… І што вы думаеце?! Юля ўсё роўна папрасіла тату спыніцца ля поля і пад дажджом пабегла рваць сабе рамонкі! Вярнулася абсалютна мокрая, але шчаслівая. Во гэта любоў да сціплых кветачак! 🙂

Але вернемся да варажбы. Ведаеце, нават карысныя парады ёсць для яе! Праўда, цікава?! І вось некалькі з іх.

1. Для варажбы раяць выйсці ў поле. Ці кудысьці на прыроду, дзе гэтыя рамонкі сустракаюцца ў натуральным асяроддзі. Маўляў, дома ды на вуліцах горада – зусім не тое.
2. Надвор’е павінна быць сонечным, каб рамонкі былі цалкам раскрытыя.
3. Варожым жа на каханне, праўда?! На каханага чалавека ці на таго, хто падабаецца. Вось трэба некалькі хвілін думаць пра яго з прыязнасцю, уяўляць аблічча. Можна і з заплюшчанымі вачыма.
4. Выбіраем кветку для варажбы. Каб была свежай і з цэлымі пялёсткамі. І менавіта тая, якая вам спадабаецца першай, на якой спыніцца позірк. Значыць, гэта ваша кветка! І яна не падмане…
5. А далей – звыклае ўжо. Задаем пытанне («кахае – не кахае») і зрываем па адным пялёстку. Што прагучыць апошнім, тое і правільнае.

Іншыя ж раяць паваражыць на гарбаце з рамонку, як на гушчы з кавы. А вось гэта ўжо да нас бліжэй! Бо гарбата гэтая сапраўды лекавая і вельмі цэніцца ў народнай медыцыне!

Мая любімая мамачка практычна ўвесь час піла яе па сваіх паказаннях… Найчасцей – пакупную. І калі яе ўнучкі, а мае пляменніцы, адпачывалі на поўдні, дык прывезлі адтуль у падарунак рассыпны рамонак для заварвання. Многа… Мамачка вельмі яго любіла… І калі ў мяне раптам (хаця і вельмі рэдка) прыхопліваў страўнік, яна гатавала для мяне рамонак лекавы…

У нас не так шмат месцаў, дзе расце ён, натуральны… Прывучаная бацькамі з дзяцінства, я таксама няблага навучылася разбірацца ў лекавых раслінах. І вось менавіта патрэбны гатунак рамонку таксама ўмею адрозніваць ад іншых… Але вырошчваць на ўласным участку, вядома ж, прасцей… Трэба будзе зноўку заняцца… Калі змагу…

А прымяняюць рамонак унутр у выглядзе настою, адвару ці гарбаты пры спазмах страўніка, хваробах печані, гастрыце, каліце, энтэрыце, хваравітых месячных, узбуджальнасці, бяссонніцы і (увага!) рэспіраторных інфекцыях. Зразумела, пералік далёка не поўны…

Таму сёння, выехаўшы-выбегшы на поле, паваражыўшы на рамонках, беражліва збіраем патрэбныя, лекавыя. Альбо набываем у аптэцы засушаныя. Ці ў крамах гатовую гарбату з дадаткамі. І няхай гэты дзень стане не толькі Днём варажбы на рамонках, але і Днём любові да рамонкаў лекавых!

Падпісвайцеся на наш канал у Telegram, групы ў Facebook, «УКантакце», у «Аднакласніках» – і будзьце ў курсе свежых навінаў! Толькі цікавыя відэа на нашым канале YouTube, далучайцеся!

Пасляродавы перыяд – асаблівы час знаёмства з самым маленечкім сямейнікам, прыняццем новых роляў і клопатаў. Звычка, якая сфармавалася за час цяжарнасці, – чуйна рэагаваць на стан свайго цела – і некалькі важных правілаў дазволяць жанчыне прайсці гэты этап максімальна спакойна і без узрушэнняў. Гледзячы на немаўля, якое спіць, можна з упэўненасцю сказаць: гэта таго вартае!

Падпісвайцеся на наш канал у Telegram, групы ў Facebook, «УКантакце», у «Аднакласніках» – і будзьце ў курсе свежых навінаў! Толькі цікавыя відэа на нашым канале YouTube, далучайцеся!

Вы ж памятаеце?! Рассеяны склероз – гэта аўтаімуннае захворванне, якое ніяк не адпавядае ўяўленням пра склероз старэчы і не мае з ім нічога агульнага. Яно пашкоджвае нервовую сістэму, закранаючы галаўны і спінны мозг.

На рассеяны склероз часцей за ўсё хварэюць маладыя. І прадбачыць, чаму і калі гэта можа здарыцца, проста немагчыма… Само ж слова «рассеяны» паказвае не на праблемы з увагай і кацэнтрацыяй (хаця штосьці і ў гэтым ёсць), а на тое, што ачагі захворвання рассеяныя па спінным і галаўным мозгу.

Часцей за ўсё гэтае захворванне прыводзіць да іваліднасці, калі людзі вымушаныя перасоўвацца ў інвалідных калясках. Праўдзівую гісторыю аднаго нашага чытача, Віталя Рабецкага, распавяла журналіст Слушна Святлана Стахоўская. З таго часу я і ведаю дакладна, як гэта можа быць…

І колькі ж мужнасці, сілы волі, цярплівасці патрэбна тым, хто захварэў, каб прыняць сябе, новага (новую) ў хваробе. Не зламацца, не апусціць рукі, а змагацца за жыццё і літаральна за сваё месца ў грамадстве. Як патрэбная ім падтрымка блізкіх, знаёмых і нават незнаёмых…

А яшчэ – удзел у вось такіх мерапрыемствах, на адным з якіх пабыла ў свой час і наш журналіст Вольга Стружынская.

Падтрымка патрэбная ўсім. Асабліва тым, хто трапіў у цяжкую жыццёвую сітуацыю. Захварэў. Невылечна. А рассеяны склероз, на жаль, вылечыць немагчыма. Толькі падтрымліваць арганізм прэпаратамі… І чакаць, калі пагаршэнне зменіцца на паляпшэнне.

Калі варта насцярожыцца і звярнуцца да ўрача? На жаль, такіх праяў, якія б на сто працэнтаў і з першага разу дазволілі б дыягнаставаць менавіта гэтае захворванне, няма, кажуць спецыялісты. Хаця саму хваробу вывучалі яшчэ ў сярэдзіне 19 стагоддзя. З тыповых адзначаюць парушэнні зроку, каардынацыі рухаў, слабасць у мышцах, зблытанасць маўлення, галавакружэнне альбо галаўны боль…

Ды, зрэшты, любое парушэнне, якое пагаршае якасць жыцця, ужо з’яўляецца падставай звярнуцца да спецыялістаў, ці не так?! Іншая справа, што пандэмія каранавіруса ўнесла свае карэктывы і зменшыла наведванні ўрачоў, так бы мовіць, па паказаннях. Але калі блага… Лепей усё ж такі не адкладваць візіт у паліклініку. Па магчымасці…

Больш грунтоўна пачытаць пра рассеяны склероз можна на нашым інфармацыйным партале. Гэта, безумоўна, будзе карысным як для людзей з такім захворваннем, так і для іх сямейнікаў, знаёмых... А ў Беларусі, па прыкладных падліках, жывуць больш за 4 тысячы захварэлых.

Вядома ж, можна спачуваць і суперажываць ім на адлегласці. А можна рэальна дапамагчы, падтрымаць. Хаця б сяброўскімі стасункамі… Бо не так-то проста многім з іх выбрацца з дому, каб хаця б падыхаць свежым паветрам. Перашкодай робяцца высокія паверхі, адсутнасць безбар’ернага асяроддзя, элементарных памочнікаў, якія б дапамаглі спусціцца ў калясцы…

І добра, калі ў людзей з рассеяным склерозам ёсць магчымасць стасункаў у сеціве. Усё ж не так сумотна жыць… Ды і патрэбную інфармацыю можна адшукаць… Каб па магчымасці палепшыць якасць свайго жыцця.

Дык давайце не адварочвацца ад тых, хто побач з намі, каму сёння нашмат цяжэй. Нават проста падтрымаць іх добрым словам – гэта ўжо дапамога. Для гэтага ж не патрэбныя вялікія намаганні… Проста падзяліцца цеплынёй свайго сэрца…

1. Ці праўда, што прышчэпка супраць пнеўмакока абараняе ад пнеўманіі?

А. Не, яна абараняе толькі ад атыту.

Б. Так, пнеўмакок выклікае пнеўманію вельмі часта.

В. Ад пнеўманіі выратуе звычайная прышчэпка ад грыпу.

2. Ці праўда, што чым большыя ў чалавека лёгкія, тым меней ён хварэе на вострыя рэспіраторныя вірусныя інфекцыі (ВРВІ)?

А. Не, для віруса ўсё роўна, які аб'ём лёгкіх.

Б. Не, наадварот, чым больш лёгкія, тым больш вірусаў там асядзе.

В. Здаровыя вялікія лёгкія – залог добрага здароўя і трывалага арганізма, а значыць, сувязь ёсць.

3. Ці праўда, што калі пасля ўкусу кляшча праз пару гадзін прыняць душ, гэта знізіць рызыку перадачы хваробы Лайма ад насякомага да чалавека?

А. Не, вада ніяк не абароніць ад інфекцыі. Толькі антыбіётык.

Б. Вядома ж, бо зараза вымыецца са свежай ранкі і не паспее патрапіць у кроў.

В. Ад перадачы хваробы Лайма душ дапаможа, але не ад клешчавога энцэфаліту.

4. Ці праўда, што гемарой можа прывесці да раку тоўстай кішкі?

А. Не, гэта ніяк не звязана. Але лепей праверыцца.

Б. Вядома ж. Любое запаленчае захворванне можа ператварыцца ў рак.

В. Гемарой можа прывесці да язваў, але не да раку.

5. Ці праўда, што для прафілактыкі дыябету нельга есці бульбу?

А. Праўда, у ёй шмат крухмалу, а крухмал павышае ўзровень цукру ў крыві.

Б. Не. Бульбу можна есці, але не больш за 3 разы на тыдзень.

В. Няпраўда, бульба – гэта гародніна, а гародніну якраз рэкамендуюць для кантролю цукру.

6. Ці праўда, што калі паменшыць соль у харчаванні, можна нармалізаваць ціск?

А. Няпраўда, ціск ніяк не залежыць ад прадуктаў харчавання і спецый.

Б. Праўда, бо соль затрымлівае ваду ў арганізме, адсюль і павышэнне ціску.

В. Праўда, соль наогул не патрэбная, гэта белы яд.

Падпісвайцеся на наш канал у Telegram, групы ў Facebook, «УКантакце», у «Аднакласніках» – і будзьце ў курсе свежых навінаў! Толькі цікавыя відэа на нашым канале YouTube, далучайцеся!

Ёдаваная соль – проста і эфектыўна

Захворванні шчытападобнай залозы можна падзяліць на тыя, якія працякаюць з парушэннем яе структуры ў выглядзе дыфузных альбо ачаговых змяненняў (кісты, вузлы), і тыя, якія суправаджаюцца змяненнем структуры і функцыі залозы (зніжаная – гіпатэрыёз, павышаная – гіпертэрыёз, або тэрыятаксікоз).

У нашай краіне паспяхова рэалізаваная Нацыянальная праграма па ліквідацыі ёдадэфіцытных станаў. Асноўным харчовым прадуктам, які ўзбагачаецца ёдам, абраная соль, бо яна рэгулярна спажываецца ўсім насельніцтвам краіны на працягу жыцця.

Ёдаванне солі, праверка якасці яе насычанасці ёдам тэхнічна лёгка здзяйсняльныя. Дзякуючы такому простаму рашэнню, да 2013 года дэфіцыт ёду ў Беларусі быў цалкам ліквідаваны.

Важны вынік правядзення Нацыянальнай праграмы ліквідацыі ёднай недастатковасці – паступовае зніжэнне паказчыка першасных захворванняў на эндэмічны валляк на 100 000 дзіцячага насельніцтва (з 195,33 у 2015 годзе да 158,76 у 2019 годзе).

Яшчэ адным крытэрыем, які пацвярджае добрую забяспечанасць ёдам, з'яўляецца памяншэнне частаты сустракальнасці прыроджанага гіпатэрыёзу – захворвання, якое паспяхова дыягнастуюць пры скрынінгу ўсіх нованароджаных. За апошнія гады ў нашай краіне адзначанае зніжэнне першасных захворванняў на прыроджаны гіпатэрыёз на 100 тысяч дзіцячага насельніцтва (з 1,41 у 2015 годзе да 1,13 у 2019 годзе).

Ёд важны для інтэлекту

Недахоп ёду і выкліканы гэтым недахоп гармонаў шчытападобнай залозы ўжо з першых тыдняў унутрычэраўнага развіцця могуць прыводзіць да сур'ёзных парушэнняў закладкі галаўнога мозгу, фарміравання і выспявання нервовай сістэмы плода.

У норме прадукцыя гармонаў шчытападобнай залозы падчас цяжарнасці ў жанчыны павялічваецца на 30-50%, і плацэнта пранікальная для іх пераходу да будучага дзіцяці. З другой паловы цяжарнасці шчытападобная залоза плода пачынае выпрацоўваць уласныя гармоны, аднак матчыны не губляюць сваёй ролі.

Напрыклад, пад уплывам гармонаў шчытападобнай залозы цяжарнай адбываецца развіццё ўсіх сістэмаў і органаў у дзіцяці з прыроджанай аплазіяй (адсутнасцю) шчытападобнай залозы. Але відавочныя прыкметы зніжанай функцыі шчытападобнай залозы адсутнічаюць у 90% такіх дзяцей. Толькі праз некалькі дзён пасля нараджэння ўзровень матчыных гармонаў у крыві дзіцяці падае, і калі не будзе прызначанае замяшчальнае гарманальнае лячэнне, у дзіцяці разаўецца цяжкі малюнак прыроджанага гіпатэрыёзу.

Яшчэ адна сур'ёзная прычына зніжэння разумовага развіцця дзіцяці – дэфіцыт гармонаў шчытападобнай залозы ў раннім дзіцячым узросце. Гэты стан з'яўляецца незваротным і дрэнна паддаецца рэабілітацыі. Таму групамі павышанай рызыкі развіцця ёднага дэфіцыту з'яўляюцца жанчыны ў перыяд цяжарнасці і груднога выкормлівання, дзеці ад 0 да 3 гадоў.

Шчытавідка ў падлеткаў

Шчытападобная залоза аказвае важны ўплыў на рост, выспяванне касцявога шкілета і палавой сістэмы, станаўленне рэпрадуктыўнай функцыі дзіцяці. У падлеткавы перыяд функцыя шчытападобнай залозы адаптуецца да хуткага (скачка) росту і палавога развіцця: павялічваецца ўзровень тэрыятропнага гармону (гармону, які выпрацоўваецца гіпофізам) з наступным павышэннем канцэнтрацыі ў крыві гармону шчытападобнай залозы – тыраксіну.

Гэтыя змены фізіялагічныя і накіраваныя на падтрыманне высокага ўзроўню абмену рэчываў у падлеткаў. Рост аб'ёму шчытападобнай залозы ў гэтым узросце звязаны не толькі са стымулюючым уплывам тэрыятропнага гармону, але і іншымі фактарамі.

Так, недастатковае паступленне ёду ў арганізм павышае адчувальнасць клетак шчытападобнай залозы (тэрацытаў) да кампенсатарнага павышэння прадукцыі тэрыятропнага гармону з развіццём струмагеннага эфекту – павялічваюцца памеры шчытападобнай залозы за кошт узрастання колькасці «працуючых» клетак (ёдадэфіцытны валляк).

Недахоп бялку і дысбаланс мікраэлементаў можа ўзмацняць клінічныя праявы недахопу ёду. Недахоп у харчаванні дзіцяці цынку, марганцу, селену, малібдэну, кобальту, медзі і лішак кальцыю адыгрываюць важную ролю ў фарміраванні ёдадэфіцытнага валляка і апасродкуюцца праз парушэнні ўтварэння і актыўнасці каферментаў, ферментаў, вітамінаў і іншых біялагічна актыўных злучэнняў.

Сёння актыўна абмяркоўваецца дзеянне эндакрынных дызраптараў на стан шчытападобнай залозы. Ёсць меркаванне, што гэтыя рэчывы ўплываюць на развіццё злаякасных пухлінаў шчытападобнай залозы ў дзяцей. Зараз Рэспубліка Беларусь ўключаная ў праект Сусветнай арганізацыі аховы здароўя, мэта якога – вызначыць уплыў эндакрынных дызраптараў на здароўе дзіцяці, у тым ліку на эндакрынную функцыю.

Яшчэ адна з прычынаў парушэння працы шчытападобнай залозы – курэнне, у тым ліку пасіўнае. Даказана, што рэчывы, якія змяшчаюцца ў тытунёвым дыме (перхлараты) блакуюць ферментную сістэму залозы.

Як выяўляюцца праблемы са шчытавідкай у дзяцей?

Паколькі гармоны шчытападобнай залозы прама ці ўскосна ўплываюць на ўсе працэсы ў арганізме дзіцяці, клінічныя праявы парушэння яе працы разнастайныя. Нярэдка паталогія шчытападобнай залозы можа маскіравацца пад іншыя захворванні. Зніжэнне функцыі залозы ў дзіцячым узросце праяўляецца нематываваным наборам масы цела, слабасцю, дрымотнасцю, павышанай стамляльнасцю, прыгнечаным эмацыянальным станам, ацёкамі, сухасцю скуры, ломкасцю пазногцяў, запорамі.

Пры залішняй прадукцыі тэрыёідных гармонаў адзначаюцца скаргі на дрэннае самаадчуванне, раздражняльнасць, змяненне паводзінаў і паспяховасці ў школе, бяссонніцу, патлівасць, трэмар, пачашчанае сэрцабіцце, галаўны боль, парушэнне зроку, пахуданне.

Калі дзіця адстае ў росце, у яго недахоп ці лішак масы цела, калі ў дзяўчынкі нерэгулярны менструальны цыкл; калі хтосьці ў сям'і быў прааперыраваны з нагоды раку шчытападобнай залозы або мае парушэнне функцыі (гіпатэрыёз ці гіпертэрыёз), ёсць сэнс прайсці абследаванне.

Для пацверджання дыягназу парушэння функцыі шчытападобнай залозы алгарытм абследавання дзіцяці ўключае ўльтрагукавое даследаванне, вызначэнне ўзроўню гармонаў шчытападобнай залозы, кансультацыю эндакрынолага.

Прафілактыка хваробаў шчытавідкі ў дзяцей

Што ж можна зрабіць, каб падтрымаць працу шчытападобнай залозы ў дзіцяці? Прафілактыка пачынаецца з вядзення здаровага ладу жыцця (рацыянальнага харчавання і адэкватнай фізічнай нагрузкі). Паколькі ў склад гармонаў шчытападобнай залозы ўваходзяць малекулы ёду, які ў асноўным паступае з ежай, варта не забывацца пра ўжыванне ёдаванай солі.

Дадаткова можна ўключыць у рацыён дзіцяці марскую рыбу, марскую капусту. Яны ўтрымліваюць найбольшую колькасць гэтага мікраэлемента (каля 800-1000 мкг/кг).

Значная колькасць мікраэлемента выяўляецца ў рыбіным тлушчы. У лыжцы рыбінага тлушчу змяшчаецца сутачная доза ёду. Гародніна, садавіна не валодаюць здольнасцю канцэнтраваць ёд, таму яго ўтрыманне ў іх цалкам залежыць ад мікраэлементнага складу глебы.

Падпісвайцеся на наш канал у Telegram, групы ў Facebook, «УКантакце», у «Аднакласніках» – і будзьце ў курсе свежых навінаў! Толькі цікавыя відэа на нашым канале YouTube, далучайцеся!

Як правільна і эфектыўна рыхтавацца да іспытаў, знаходзячыся на самаізаляцыі? Як размеркаваць час і рэсурсы на самастойную падрыхтоўку? Якімі крыніцамі карыстацца для праверкі і замацавання ведаў? Якую дапамогу выпускніку могуць аказаць бацькі? Таццяна Скачынская, сябра Беларускага таварыства псіхолагаў, псіхолаг у сферы пазітыўнай і кагнітыўна-паводніцкай псіхатэрапіі, дапамагла вызначыць 7 крокаў на шляху да паспяховай здачы школьных экзаменаў.

7 крокаў да паспяховага экзамену

1. Правільная арганізацыя працоўнага месца

Для таго, каб правільна арганізаваць самастойную падрыхтоўку да школьных іспытаў, важна правільна абуладкаваць працоўнае месца школьніка. Аптымальна, калі ў дзіцяці ёсць магчымасць займацца ў асобным пакоі, там яму будзе лягчэй засяродзіцца на вучобе. Пажадана, каб стол быў ля акна, добра асвятляўся, а пад рукой мелася ўсё неабходнае для заняткаў: навучальныя дапаможнікі і канцылярскія прыналежнасці. А вось гаджаты лепей наогул прыбраць з вачэй, калі ў іх няма вострай неабходнасці, напрыклад, каб карыстацца інтэрнэт-рэсурсамі для самападрыхтоўкі. Эксперыментальна даказана, што засваяльнасць навучальнага матэрыялу, запамінальнасць і выніковасць работы ў цэлым павышаецца ў разы, калі смартфон вучня знаходзіцца не пад рукой, а ў суседнім памяшканні.

Прынцыпова важна, лічыць эксперт, выконваць вучэбныя заданні менавіта за сталом, нягледзячы на тое, што хатняя абстаноўка дазваляе рабіць гэта на канапе ці нават у ложку. Вольнасці не спрыяюць працоўнаму настрою і зніжаюць эфектыўнасць навучання. Таму неабходна выразна размяжоўваць хатнюю прастору на месцы для вучобы, для адпачынку і сну.

2. Захаванне рэжыму вучобы і адпачынку

Нягледзячы на тое, што часу да экзаменаў засталося зусім няшмат, не варта зубрыць з раніцы да вечара. Ператамленне, нервовае напружанне, празмернасць інфармацыі прынясуць зваротны эфект: сіл на сам экзамен можа і не застацца. Таму прасачыце, каб ваш школьнік прытрымліваўся рэжыму вучобы і адпачынку.

Заняткі лепей планаваць на першую палову дня. Вучонымі ўстаноўлена, што пік працаздольнасці прыпадае на прамежак з 6 да 15 гадзін. Не варта будзіць школьніка на світанні. Але і дазваляць валяцца ў ложку да апоўдня – таксама не варыянт.

Разумна запланаваць вучэбны час, арыентуючыся на школьны расклад. У тым ліку з захаваннем перапынкаў на адпачынак. 45 хвілін узмоцненага мазгавога штурму – 10-15 хвілін адпачынку. Але не з гаджатамі, гэта важна!

Навуковыя даследаванні паказваюць, што нават пасля кароткага «завісання» ў гаджатах мозгу дзіцяці неабходна каля 25 хвілін, каб уключыцца ў працу. Выкарыстоўваючы смартфоны і планшэты «для адпачынку», можна ў прамым сэнсе аказаць сабе мядзведжую паслугу: знізіць мазгавую дзейнасць і выбіцца з графіка.

Лепей падчас перапынку выканаць гімнастыку для вачэй або проста паляжаць, вызваліўшы галаву ад любых думак.

Каб максімальна захаваць зону камфорту для вучня, не прымушайце яго займацца ў выхадныя дні. На тое яны і выхадныя.

3. Паўтарэнне, уяўленне, замацаванне

Ёсць розныя меркаванні спецыялістаў адносна таго, з якой тэмы пачынаць падрыхтоўку да іспыту. Адны за складаную, маўляў, на свежую галаву лягчэй зразумець і засвоіць цяжкі матэрыял. Іншыя – за простую, каб разгайдаць працаздольнасць і настроіцца на сур'ёзны мазгавы штурм.

Як бы там ні было, не цісніце на школьніка. Дайце яму магчымасць выбраць той варыянт, які яму бліжэй. Будзьце прынцыповымі ў іншым: не дазваляйце адкладаць самыя важныя і цяжкія тэмы на апошні дзень. Больш непрадуктыўнага спосабу падрыхтавацца да экзаменаў не прыдумаеш. У лепшым выпадку веды застануцца ў галаве роўна да моманту заканчэння іспыту. У горшым – у галаве будзе поўная «каша», якая пазбавіць шанцаў на паспяховы вынік.

Не кантралюйце школьніка без лішняй патрэбы, не пазбаўляйце яго самастойнасці. У той жа час заўсёды будзьце гатовыя адгукнуцца на яго просьбу аб дапамозе. Новая ці складаная інфармацыя лепей за ўсё засвойваецца, калі праходзіць праз тры сістэмы ўспрымання: візуальную, аўдыяльную і маторна-адчувальную.

Складана даецца тэма? Прагаварыце яе з дзіцем, дапамажыце падабраць вобразы, якія будуць спрыяць лепшаму запамінанню; запішыце на паперы асноўныя тэзісы, такім чынам зафіксаваўшы іх у памяці.

І, вядома, не забывайцеся, што паўтарэнне – маці вучэння. Прачытаўшы матэрыял, чалавек запамінае 70% інфармацыі, праз некалькі гадзін у памяці застаецца толькі 50%, а на наступны дзень без намаганняў можна ўзгадаць толькі 20% з прачытанага напярэдадні. Таму пэўны час трэба адвесці на тое, каб штодня паўтараць асноўныя правілы па кожным экзаменацыйным прадмеце.

4. Рэпетыцыя экзамену

Гэта вельмі важны момант, каб паспяхова здаць любы экзамен.

«Рэпеціруйце» дыктоўкі і пераказы. Тэкст можа быць любы, але абавязкова потым трэба разам зрабіць разбор дапушчаных памылак. Памятаеце: аўдыяльнае і візуальнае ўспрыманне паляпшаюць запамінанне? Дык вось гэта той самы выпадак, калі на памылках вучацца.

Рэпетыцыя вуснага экзамену таксама можа быць. Тут важна, каб на пытанні школьнік адказваў, як «каля дошкі», а не разваліўшыся ў мяккім крэсле. Зусім хутка вы заўважыце, наколькі больш упэўнена будзе адказваць і адчуваць сябе дзіця. А ўпэўнены на экзамене школьнік – ужо палова поспеху. Прапануйце сыну або дачцэ рэпеціраваць вусныя адказы і без вашага ўдзелу, напрыклад, стоячы ля люстэрка.

5. Правільнае харчаванне і сон

5-разовае харчаванне і паўнавартасны начны сон (працягласцю не меней за 7 гадзін) – абавязковы складнік эфектыўнай падрыхтоўкі да школьных іспытаў.

Рацыён школьніка ў перыяд павышаных разумовых і эмацыянальных нагрузак павінен быць разнастайным, збалансаваным і паўнавартасным. Сачыце, каб штодзённае меню дзіцяці ўключала зерневыя кашы, гародніну, садавіну, малочныя і мясныя прадукты, багатыя на вітаміны і пажыўныя рэчывы.

Паўнавартасны сон дапамагае аднавіць сілы, а мозгу – «перазагрузіцца». Таму як бы ні зацягнулася вучоба, сачыце, каб яна заканчвалася да 22 гадзін.

6. Мінімізацыя стрэсаў

Добры настрой – гэта істотная дапамога перад іспытам. Паспрабуйце засцерагчы школьніка ад лішніх стрэсаў, яму дастаткова тых, што звязаныя з маючым адбыцца выпрабаваннем. Для падтрымання стабільнага псіхаэмацыянальнага стану не забараняйце яму стасункі з аднагодкамі, нават калі вам здаецца, што вучоба цяпер важнейшая. Сацыяльная ізаляцыя павышае градус стрэсу, зніжае настрой і, адпаведна, памяншае выніковасць у вучобе.

Перад іспытам дапамажыце дзіцяці настроіцца на перамогу, а не паражэнне. Пры гэтым дайце зразумець, што бал, атрыманы на экзамене, – гэта не адзнака асобы дзіцяці або яго перспектыў на дарослае жыццё. Нават калі вынік будзе горшым за чаканы, гэта ніяк не будзе характарызаваць яго як няўдачніка.

7. Карысныя рэсурсы

Не апошняя справа ў правільнай падрыхтоўцы да школьных іспытаў – правільныя інтэрнэт-рэсурсы, дзе сабраная і сістэматызаваная інфармацыя па ўсёй вучэбнай праграме за 9 і 11 класы, ёсць спасылкі на практычныя і дадатковыя матэрыялы. Сярод карысных крыніц будучым выпускнікам дакладна спатрэбіцца Нацыянальны адукацыйны партал, дзе размешчаныя нарматыўныя прававыя дакументы, экзаменацыйныя білеты, дадатковыя матэрыялы для падрыхтоўкі і правядзення выпускных школьных экзаменаў, а таксама ўступных іспытаў у вышэйшыя і сярэднія спецыяльныя навучальныя ўстановы.

Правілы і тэрміны правядзення выпускных экзаменаў

Нагадаем: нягледзячы на пандэмію каранавіруса, беларускія школы і гімназіі працуюць у штатным рэжыме. Разам з тым, бацькі мае права вырашаць, адпраўляць дзіця на ўрокі або пакінуць дома для самастойнага вывучэння вучэбнай праграмы. Што тычыцца пераліку і правілаў правядзення выпускных экзаменаў, дык зменаў пакуль што няма.

Па словах начальніка аддзела дашкольнай, агульнай сярэдняй і спецыяльнай адукацыі камітэта па адукацыі Мінгарвыканкама Марыі Ілюшчэні, падрыхтоўка і правядзенне школьных экзаменаў зараз рэгламентуюцца двума асноўнымі дакументамі: пастановай Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь ад 10.07.2019 года №105 аб пераліку прадметаў, па якіх праводзяцца выпускныя іспыты ў 2019/2020 навучальным годзе, і лістом Міністэрства адукацыі аб завяршэнні 2019/2020 навучальнага года і тэрмінах правядзення выпускных экзаменаў.

Паводле дакументаў, выпускнікам 9-х класаў трэба здаць 3 экзамены:

• беларуская мова (дыктоўка);
• руская мова (дыктоўка);
• матэматыка (кантрольная работа).

Выпрабаванні пройдуць у пісьмовай форме 2, 4 і 9 чэрвеня адпаведна.

Для выпускнікоў 11-х класаў вызначаныя наступныя прадметы, па якіх будуць здавацца экзамены:

• беларуская або руская мова па выбары вучня (пераказ);
• матэматыка (кантрольная работа);
• замежная мова (вусна);
• гісторыя Беларусі (вусна).

Даты пісьмовых экзаменаў вызначаныя на 1, 3 і 5 чэрвеня.

Марыя Ілюшчэня, начальнік аддзела дашкольнай, агульнай сярэдняй і спецыяльнай адукацыі камітэта па адукацыі Мінгарвыканкама:

– На сёння змяненняў у парадку і датах правядзення экзаменаў няма. Аднак, будуць прад'яўляцца дадатковыя патрабаванні да пытанняў бяспекі, у прыватнасці, арганізацыя правядзення экзаменаў у вялікіх аўдыторыях (рэкрэацыях, холах, актавых залах), каб захаваць бяспечную дыстанцыю паміж вучнямі.

Падпісвайцеся на наш канал у Telegram, групы ў Facebook, «УКантакце», у «Аднакласніках» – і будзьце ў курсе свежых навінаў! Толькі цікавыя відэа на нашым канале YouTube, далучайцеся!