У Беларусі, як і ва ўсім свеце, рак малочнай залозы (РМЗ) знаходзіцца на першым месцы сярод анкалагічных захворванняў жанчын. Штогод выяўляецца каля 4,5 тысячы выпадкаў.
Якія абследаванні і калі прайсці, каб не прапусціць хваробу? Ці сапраўды малая колькасць родаў – фактар рызыкі развіцця раку малочнай залозы? Ці магчыма захаваць грудзі прыгожымі пасля аперацыі?
На пытанні чытачоў адказала Ніна Ахмед, галоўны навуковы супрацоўнік лабараторыі рэканструктыўна-аднаўленчай хірургіі і анкамамалогіі РНПЦ анкалогіі і медыцынскай радыялогіі імя М.М.Аляксандрава, доктар медыцынскіх навук, дацэнт, анколаг вышэйшай кваліфікацыйнай катэгорыі, прафесар кафедры анкалогіі БелМАПА.
Ці можа моцны ўдар грудзей выклікаць рак малочнай залозы? Калі так, ці можна не хвалявацца, калі удар быў дзевяць гадоў таму?
Сам па сабе удар грудзей не можа выклікаць РМЗ. Але калі ўжо была пухліна ў малочнай залозе вельмі малых памераў у пачатковым стане і ніякімі метадамі дыягностыкі не вызначалася, дык траўма можа справакаваць яе рост. Калі ўдар быў 9 гадоў таму, хвалявацца дакладна не варта.
У сям'і былі выпадкі раку малочнай залозы. Я здала тэст на генетычную схільнасць – вынік станоўчы, выяўленая мутацыя ў гене BRCA2. Як часта і якога спецыяліста варта наведваць?
Від абследаванняў залежыць ад узросту пацыента. Жанчынам 50-69 гадоў (незалежна ад таго, выяўленая мутацыя ў гене ці не) неабходна выконваць рэнтгенаўскае даследаванне грудзей (мамаграфію) з інтэрвалам 1 раз у два гады. Да 50 гадоў дастаткова выконваць УГД грудзей і лімфатычных вузлоў падпахавай, над-, падключычнай абласцей. У пэўных выпадках па паказаннях выконваецца МРТ малочных залозаў. Паказанні да ўсіх відаў абследаванняў вызначае ўрач, наведваць якога неабходна 1 раз на год. Наяўнасць мутацый у генах BRCA1 і BRCA 2 не сведчыць пра тое, што чалавек абавязкова захварэе. Яны толькі могуць казаць пра схільнасць да захворвання на РМЗ альбо на рак яечнікаў. Таму абследавацца пэўным асаблівым чынам неабходнасці няма. Наяўнасць у сям'і выпадкаў РМЗ альбо раку яечнікаў (2 сваячкі першай ступені сваяцтва па мацярынскай лініі) – фактар рызыкі. Гэта проста трэба ведаць і не забывацца наведваць урача штогод.
Чытала, што пры генетычнай схільнасці рызыка развіцця раку павялічваецца ў 11 разоў, але, магчыма, ніколі і не з'явіцца. Што можа справакаваць хваробу?
Хваробу могуць справакаваць розныя стрэсы, парушэнні ў працы імунітэту, збой гарманальнай сістэмы. Зараз фактары рызыкі, якія адназначна могуць быць штуршком да захворвання, не ўстаноўленыя. Але самыя-самыя – гэта наяўнасць 2-х сваячак першай ступені сваяцтва па матчынай лініі, якія хворыя, і/або наяўнасць у жанчыны атыповай гіперплазіі малочных залозаў.
З-за спецыфічнай будоўлі саскоў дзіця не ўзяло грудзі, даводзілася сцэджваць малако і карміць з бутэлечкі. Фізічнае ўздзеянне на грудзі на працягу года пры сцэджванні малака ўручную – фактар рызыкі?
Не, гэта не з'яўляецца фактарам рызыкі развіцця РМЗ.
Як аборты ўплываюць на рак малочнай залозы?
Негатыўна. Гэта каласальны гарманальны стрэс для арганізма, які можа неспрыяльна адбіцца на здароўі жанчыны і справакаваць розныя захворванні.
Ці праўда, што ў людзей з цукровым дыябетам 2-га тыпу рызыка развіцця РМЗ вышэйшая? І ці ёсць навуковыя дадзеныя пра карысць адмовы ад цукру для прафілактыкі і рэцыдываў РМЗ?
Зараз не ўстаноўлена, што ў пацыентаў з цукровым дыябетам павышаная рызыка развіцця злаякаснага новаўтварэння малочнай залозы. Гэтак жа, як і няма даследаванняў пра карысць адмовы ад цукру для прафілактыкі РМЗ і яго рэцыдываў.
Ці можа экстракарпаральнае апладненне справакаваць РМЗ?
Дадзеных пра тое, што ЭКА можа справакаваць РМЗ, зараз няма.
Раней лічылася, што РМЗ – гэта супрацьпаказанне да цяжарнасці. Цяпер падыход да магчымасці нараджэння дзяцей пасля перанесенага РМЗ істотна змяніўся. Да прыкладу, наш РНПЦ сумесна з РНПЦ «Маці і дзіця» распрацаваў навукова-даследчы праект, у рамках якога плануецца распрацоўка тэхналогіі захавання фертыльнай функцыі жанчынам, у якіх дыягнаставаны РМЗ, каб пасля завяршэння лячэння яны змаглі нарадзіць дзяцей.
Па сусветных навуковых дадзеных лічыцца, што пры 1-2-й стадыях захворвання можна нараджаць дзяцей праз тры гады пасля праведзенага лячэння, пры 3-й стадыі – праз 5 гадоў пры ўмове, што арганізм цалкам здаровы.
Калі РМЗ выяўляецца падчас цяжарнасці, дык маецца магчымасць гэтую цяжарнасць захаваць і паспяхова лячыць жанчыну, не зрабіўшы ніякай шкоды яе дзіцяці.
У маёй бабулі ў познім узросце быў рак вульвы. Гэта павышае рызыку развіцця ў мяне РМЗ?
Наяўнасць раку вульвы ў бабулі не павышае рызыку развіцця РМЗ ва ўнучкі. Паводле міжнародных рэкамендацый, самая высокая рызыка развіцця РМЗ узнікае ў выпадках:
Ці сапраўды малая колькасць родаў – фактар рызыкі развіцця анкапаталогіі?
Гэта неістотны фактар рызыкі.
Амаль адразу пасля груднога выкормлівання мне паставілі дыягназ РМЗ. Ці магло гэта адбіцца на здароўі майго дзіцяці?
Не магло. На сёння няма аб'ектыўных доказаў, што гэта неяк можа пашкодзіць здароўю дзіцяці.
Мне 31 год, цяжарнасцяў не было. Некалькі месяцаў таму з'явіўся кароткачасовы «прастрэльваючы» боль у адной малочнай залозе. Не залежыць ад цыклу, проста перыядычна «стрэльне» на некалькі секунд і адпускае. Бывае, літаральна кожную гадзіну, бывае, тыдзень не турбуе. Пры гэтым знік перыядычны боль у грудзях, звязаны з мастапатыяй. На УГД бачныя невялікія кісты і фібраадэнома ў абедзвюх залозах, быццам нічога асаблівага. Пралактын 700 мМЕ/л, макрапралактын 24%. Мяне палохае менавіта рэзкі характар болю, адсутнасць цыклічнасці і аднабаковая лакалізацыя. Гэта трывожны сімптом? Чытала, што злаякасныя ўтварэнні на пэўных этапах могуць «маскіравацца» пад кісту ці фібраадэному і можна страціць час. Гэта так?
Магчыма, у вас кістозная мастапатыя, якая і выяўляецца болевым сіндромам у малочнай залозе. Паталагічныя змены неўралагічнага характару таксама могуць выяўляцца болем у грудзях. Магчыма, ёсць якія-небудзь змены ў грудной поласці. Неабходна прайсці грунтоўнае абследаванне. Магчыма, спатрэбіцца пункцыйная біяпсія ўтварэнняў у малочнай залозе, якiя вызначаюцца пры УГД. Завочна, не бачачы пацыента, складана даць дакладныя рэкамендацыі. Раю наведаць урача.
Ці можа запаленне лімфатычнага вузла пад пахай на працягу 2-3 месяцаў быць першым званочкам РМЗ?
Калі запалены падпахавы лімфатычны вузел, трэба абавязкова наведаць урача, выканаць мамаграфію, УГД малочных залозаў і рэгіянальных лімфатычных вузлоў. Таксама трэба разумець, што вузел у падпахавай вобласці можа быць прычынай захворванняў не толькі малочнай залозы, але і шчытападобнай залозы, органаў грудной клеткі, іншых органаў.
Якія абследаванні і калі праводзіць, якія аналізы здаваць для выяўлення раку на ранніх стадыях і іншых праблемаў у рабоце малочнай залозы?
Жанчынам да 50 гадоў – УГД малочных залозаў і рэгіянальных лімфатычных вузлоў, 50-69 гадоў – мамаграфія 1 раз у два гады. МРТ малочных залозаў – па паказаннях. Гэта найбольш эфектыўныя метады для выяўлення раку на ранніх стадыях.
Чытала, што можа сустракацца бясследнае знікненне злаякасных пухлінаў малочнай залозы без лячэння. Ці так гэта?
Адказ на гэтае пытанне не можа быць адназначным. У цэлым, трэба разумець, што РМЗ можа расці вельмі павольна: ад моманту з'яўлення злаякаснай пухліны да яе клінічнай праявы можа прайсці некалькі гадоў і нават дзясяткаў гадоў. Часцей за ўсё гэта назіраецца ў пацыентаў з люмінальным А тыпам раку, які характарызуецца высокай гарманальнай адчувальнасцю, адмоўнай гіперэкспрэсіяй анкабялку Her2neu і нізкай праліфератыўнай актыўнасцю пухліны. З іншага боку, існуюць злаякасныя пухліны, для якіх характэрныя «вокамгненны» рост і неадчувальнасць да лячэння (інфламаторны РМЗ, саркома малочнай залозы).
Ці мае значэнне размяшчэнне пухліны для прыняцця рашэння, ці выдаляць адну з грудзей цалкам? І калі пухліна размешчаная каля саска, гэта паказанне да радыкальнай мастэктаміі?
Сёння рэканструктыўна-пластычная хірургія развітая настолькі цудоўна, што размяшчэнне пухліны ў малочнай залозе не мае такога прынцыповага значэння, як раней. Калі пухліна знаходзіцца ў зоне соска, можна выканаць падскурную мастэктамію без захавання саскова-арэалярнага комплексу, гэта значыць захаваць скурна-тлушчавы запас тканак, каб затым аднавіць грудзі. У выпадках, калі пасля аперацыі скуры засталося недастаткова, устанаўліваецца экспандар, які расцягвае скуру да неабходнага памеру. Потым экспандар дастаецца і ўстанаўліваецца грудны імплант. Магчымае выкарыстанне ўласных тканак пацыента.
Ці магчымая органазахавальная аперацыя пры мультыцэнтрычным (некалькі ачагоў) раку малочнай залозы?
Раней лічылася, што немагчыма захоўваць малочную залозу, нават пры побач размешчаных пухлінах. Зараз падыходы змяніліся. Так, вядучыя міжнародныя спецыялісты ў галіне дыягностыкі і лячэння рэзектабельнага РМЗ (Міжнародная панэль экспертаў Sant Gallen) лічаць, што можна захаваць грудзі пры мультыфакальным і мультыцэнтрычным росце пухлінаў. Галоўнае, каб былі чыстымі краі рэзекцыі. Я выконваю такія органазахавальныя аперацыі пры мультыцэнтрычным росце пухлінаў і нават пры побач размешчаных мікракальцынатах паталагічнага тыпу. Аперацыі праходзяць паспяхова, рэцыдываў захворвання няма.
У якіх выпадках магчымыя органазахавальныя аперацыі?
Пры 0 і 1 стадыях РМЗ органазахавальныя аперацыі – гэта стандарт хірургічнага лячэння ва ўсім свеце. Таму так важна праходзіць мамаграфію своечасова, каб дыягнаставаць захворванне на ранніх стадыях. Больш за тое, пры адсутнасці дадзеных паражэння рэгіянальных лімфатычных вузлоў поўную лімфадэнактамію рабіць не трэба. Выконваецца мінімальная аперацыя – біяпсія сігнальнага лімфатычнага вузла. Калі вартавыя лімфатычныя вузлы, якія першымі рэагуюць на з'яўленне пухліны ў малочнай залозе, не пашкоджаныя, дык астатнія лімфатычныя вузлы выдаляць падчас аперацыі не трэба.
У кожным канкрэтным выпадку ўсё вырашаецца індывідуальна. Для прыняцця рашэння праводзяцца марфалагічныя і рэнтгеналагічныя даследаванні. Галоўны крытэрый – чысты край рэзекцыі падчас аперацыі.
Якія рэканструктыўныя аперацыі і каму робяць пасля поўнага выдалення грудзей?
Праводзяцца розныя віды аперацый: устанаўліваюцца штучныя імпланты альбо выкарыстоўваюцца ўласныя тканкі пацыента. Адна з магчымасцяў карэкцыі грудзей – фетграфтынг – выкарыстанне тлушчавай тканкі пацыента.
Магчымая аднамомантавая рэканструктыўная аперацыя, калі выдаляецца адна з грудзей і тут жа аднаўляецца. Але калі пасля выдалення пухліны неабходнае правядзенне пасляаперацыйнага апраменьвання, тады лепей выканаць адтэрмінаваную рэканструкцыю. Від і аб'ём аперацыі ўрач вызначае ў кожным канкрэтным выпадку індывідуальна. Абавязкова ўлічваецца жаданне пацыента.
Ці можна рабіць уколы ботаксу пасля радыкальнага лячэння раку малочнай залозы?
Можна. Няма доказаў таго, што ботакс можа з'явіцца прычынай узнікнення РМЗ.
Пасля лячэння РМЗ якія кантрольныя аналізы і даследаванні праходзіць і з якой перыядычнасцю?
Пасля заканчэння спецыяльнага лячэння на працягу першых двух гадоў жанчыны назіраюцца кожныя 3 месяцы, з 3-га па 5-ы год – 1 раз у 6 месяцаў, затым 1 раз у год пажыццёва. Назіранне ажыццяўляецца ў абласных і міжраённых анкалагічных дыспансерах па месцы жыхарства.
Пры кожным наведванні неабходныя агляд анколага, гінеколага, УГД малочных залозаў і рэгіянальных зон.
Пры прызначэнні тамаксіфену перад пачаткам яго прыёму неабходна выканаць эндавагінальнае УГД. Кантроль за станам эндаметрыю ажыццяўляецца раз у 6 месяцаў.
УГД органаў брушной поласці і таза выконваецца раз у 6 месяцаў на працягу першых 2-х гадоў, затым раз у год.
Рэнтгеналагічнае даследаванне органаў грудной клеткі, мамаграфію неабходна выконваць раз на год.
Жанчынам, якія прымаюць інгібітары араматазы з мэтай кантролю за шчыльнасцю касцяной тканкі рэкамендуецца 1 раз у 2 гады выконваць дэнсітаметрыю.
У выпадку з'яўлення прыкметаў развіцця лімфедэмы неабходная кансультацыя рэабілітолага.
Мне 44 гады. Ёсць перыядычныя затрымкі менструацыі, адна з грудзей балела каля 2-х месяцаў. Пралактын у кастрычніку быў 747, у чэрвені 306. У красавіку пачаўся боль у грудзях. На якія гармоны трэба здаць аналізы, калі абвастрылася двухбаковая фіброзная мастапатыя? УГД у чэрвені было ў норме, вузлоў няма, мастадынон прымаю, боль прайшоў у чэрвені. Як доўга трэба прымаць мастадынон? Ці абавязковая гармонатэрапія ў гэтым узросце?
Значэнні пралактыну могуць мяняцца. Калі яны не адпавядаюць рэферэнтным значэнням, абавязкова патрэбная кансультацыя эндакрынолага.
Каб вызначыць гарманальны гамеастаз жаночага арганізма, неабходна здаць аналізы і вызначыць узроўні гармонаў адэнагіпофізу: фалікуластымулюючы, лютэінізуючы, пралактын, а таксама ўзроўні гармонаў яечнікаў і наднырачнікаў: эстрадыёл, прагестэрон. Прычым гарманальныя профілі неабходна вызначыць 3 разы на працягу аднаго месяца – ва ўсе фазы аварыяльнага цыклу.
Працягласць прыёму мастадынону і неабходнасць прыёму гармоназамяняльных лекавых сродкаў у кожным выпадку вызначаецца індывідуальна пры абавязковым аглядзе пацыента. Неабходна рэгулярна назірацца ва ўрача.
У 2014 годзе быў РМЗ 2 А стадыя, аперацыя, прамянёвая і гарманальная тэрапія. У 2019 г. на УГД выявілі фіброзна-жалезістую мастапатыю з участкамі склеразуючага адэнозу ў левай з грудзей. Наколькі гэта небяспечна?
Мастапатыя і склеразуючы адэноз не з'яўляюцца небяспечным станам. Ужо 2020 год, таму неабходна наведаць урача і выканаць усе неабходныя абследаванні для ацэнкі дынамікі ўтварэнняў, якiя вызначаліся ў 2019 г.
Ці магчыма, што мастапатыя выяўляецца толькі на УГД, хаця не вызначаецца навобмацак?
Так, часам мастапатыя ніяк сябе не выяўляе пры пальпацыі і вызначаецца толькі пры УГД.
Ці кажа наяўнасць фібраадэномаў пра тое, што ёсць схільнасць да раку? Ці заўсёды іх трэба выдаляць?
Фібраадэнома можа існаваць некалькі гадоў, ніяк сябе не выяўляючы клінічна. Аднак гэтая пухліна можа павялічвацца ў памерах, рабіцца злаякаснай. Выдаленне фібраадэномы залежыць ад яе памеру, узросту жанчыны. Калі пацыенту 40-45 гадоў, трэба абавязкова выдаляць, бо ў гэтым узросце высокая рызыка злаякаснасці. У больш маладым і больш сталым узросце гэта не так небяспечна. Пры множным фібраадэнаматозе неабходная кансультацыя эндакрынолага, каб выключыць мікраадэному гіпофізу.
Чула, што калі выдаліць фібраадэному, дык на яе месцы абавязкова вырасце іншая. Гэта так? Ці існуюць у Беларусі зберагальныя метады выдалення фібраадэномаў, каб грудзі не пацярпелі?
Пасля выдалення фібраадэномы на яе месцы звычайна нічога не з'яўляецца.
Зберагальныя метады выдалення фібраадэномаў існуюць. Гэта перш за ўсё мінімальныя і анатамічна непрыкметныя хірургічныя доступы для выдалення фібраадэномы і магчымасць выкарыстання абсталявання, прызначанага для вакуумнай біяпсіі ўтварэнняў у малочных залозах «Мамотам».
Ці праўда, што пры грудным выкормліванні фібраадэномы могуць рассмактацца?
Такія выпадкі ў клінічнай практыцы назіраюцца. Фібраадэномы могуць знікаць пасля родаў з прычыны перабудовы гарманальнага фону жанчыны, незалежна ад груднога выкормлівання.
На мамаграме знайшлі ачаговае ўтварэнне аваіднай формы памерамі 1,1x0,6 см (кіста/фібраадэнома?). BI-RADS3. Наколькі гэта небяспечна і што рабіць? Імунаферментны паказчык крыві НЕ-4 роўны 47 пры норме 62-104. Што гэта значыць? Ці можна атрымаць кансультацыю асабіста ў вас у Цэнтры?
Усё залежыць ад узросту пацыента, дынамікі развіцця ўтварэнняў, даўнасці іх выяўлення, вынікаў марфалагічнага даследавання, атрыманага пры пункцыйнай біяпсіі. Магчыма, гэта кіста, магчыма, фібраадэнома, а магчыма, і якое іншае ўтварэнне. Абавязкова трэба выканаць пункцыйную біяпсію гэтага ўтварэння і паглядзець пад мікраскопам, якія там клеткі. Яшчэ трэба выканаць УГД малочных залозаў і рэгіянальных зон. Калі ўтварэнне не вызначаецца пры пальпацыі, дык біяпсія выконваецца пад кантролем УГД.
Каб запісацца да нас на прыём, у тым ліку і да мяне, трэба патэлефанаваць у кол-цэнтр РНПЦ: +375 (17) 389-99-00, 389-99-10.
Ці перарастаюць дабраякасныя пухліны грудзей у злаякасныя?
Так, таму і рэкамендуецца абавязкова выдаляць усе ўтварэнні ў малочнай залозе, якія вызначаюцца пры пальпацыі.
Фота – Віталь Гіль.
Да каго звяртацца па кансультацыю і што трэба рабіць для стабілізацыі паказчыкаў узроўню цукру ў крыві? Якія асаблівасці харчавання пры цукровым дыябеце?
Пачатак тут.
На пытанні чытачоў працягваюць адказваць:
• прафесар кафедры эндакрыналогіі Беларускага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта, старшыня БГМА «Эндакрыналогія і метабалізм» Ала Шапялькевіч;
• прафесар 1-й кафедры дзіцячых хваробаў БДМУ, галоўны пазаштатны дзіцячы эндакрынолаг Міністэрства аховы здароўя Анжаліка Сонцава.
У маёй дачкі цукровы дыябет 1-га тыпу. Ёй 24 гады (захварэла ў 21 год). Цяпер яна цяжарная. У паліклініцы па месцы жыхарства адсутнічае эндакрынолаг (па хваробе). Накірунак да іншага не даюць. Самаадчуванне ў дачкі дрэннае, цукар скача. Дазіроўка прызначанага раней інсуліну не трымае ўзровень цукру. Падкажыце, да каго звярнуцца па накірунак у РНПЦ «Мацi i дзiця» ці абласны раддом. Тэрмін цяжарнасці – 12 тыдняў.
Ала Шапялькевіч:
У выпадку адсутнасці эндакрынолага па месцы жыхарства ваша дачка мае права атрымаць накірунак ад тэрапеўта або акушэра-гінеколага паліклінікі і звярнуцца ў эндакрыналагічнае дыспансернае аддзяленне кансультатыўнай паліклінікі Мінскай абласной клінічнай бальніцы па кансультацыю да эндакрынолага, які вызначыць аб'ём абследавання (пры неабходнасці) і далейшую тактыку лячэння, а таксама аформіць накірунак для шпіталізацыі ў абласны раддом (пры наяўнасці паказанняў).
Якія прыкметы, адчуванні ў фізічным стане павінны насцярожыць, што паказваюць: у чалавека развіваецца дыябет і трэба ісці правярацца да ўрача? Ці ёсць пэўныя відавочныя прыкметы? Якія нетыповыя прыкметы могуць паказваць на цукровы дыябет у дзяцей? І ў цэлым, раскажыце, калі ласка, пра сімптомы ЦД у дзіцячым узросце.
Анжаліка Сонцава:
Большасць дзяцей у РБ маюць ЦД 1-га тыпу, пры развіцці якога астраўковыя клеткі (бэта-клеткі) падстраўнікавай залозы, якія выпрацоўваюць інсулін, разбураюцца асаблівым працэсам у арганізме – аўтаімунным, г.зн. клеткі «атакуюць» адна адну. Пры разбурэнні 80-90% бэта-клетак узнікае абсалютны дэфіцыт інсуліну. Інсулін – гэта гармон, роля якога складаецца ў тым, што ён дзейнічае як ключ, які «адчыняе дзверы» для паступлення глюкозы ў клеткі і забяспечвае іх нармальную функцыю – падтрымання энергіі. Без інсуліну глюкоза застаецца ў кроватоку. Гэта прыводзіць да павышэння яе ўзроўню ў крыві.
ЦД 1-га тыпу мае востры пачатак і яркія клінічныя праявы. Пры высокім узроўні глюкозы крыві (8-9 ммоль/л і больш) частка глюкозы пачынае выдзяляцца з мачой. Арганізм абязводжваецца, і кампенсатарныя механізмы прыводзяць да з'яўлення смагі. Адначасова, паколькі без інсуліну вугляводы не могуць забяспечыць атрыманне энергіі, у арганізме пачынаецца распад тлушчу і бялку, што выклікае пахуданне пры захаваным (а часам і павышаным) апетыце.
Першыя прыкметы ЦД 1-га тыпу ў дзяцей укладваюцца ў класічную трыяду: полідыпсія (шмат п'е), поліўрыя (шмат мочыцца), пахуданне. Скура і слізістыя робяцца сухімі. Адзначаецца сверб у вобласці палавых органаў, можа далучацца грыбковая інфекцыя (вульвавагініт, баланапасціт). Калі прыкметы «трыяды» пакінуць па-за ўвагай, развіваецца інтаксікацыя кетонавымі целамі, з'яўляецца слабасць, млоснасць, ваніты, боль у жываце, з'яўляецца затарможанасць, парушаецца свядомасць – гэта прыкметы дыябетычнага кетаацыдозу.
Прыкметнае «амаладжэнне» ЦД 2-га тыпу ў апошнія дзесяцігоддзі выяўляецца ў з'яўленні такіх пацыентаў і сярод дзяцей з атлусценнем.
Асноўнай прычынай развіцця ЦД 2-га тыпу з'яўляецца зніжаная адчувальнасць перыферычных тканак (мышачнай, тлушчавай, печані) да дзеяння ўласнага інсуліну (інсулінарэзістэнтнасць). Пры спадчыннай схільнасці наяўнасць інсулінарэзістэнтнасці прыводзіць да развіцця ЦД 2-га тыпу.
У адрозненне ад ЦД 1-га тыпу, пачатак ЦД 2-га тыпу ў большасці выпадкаў паступовы, без клінічных сімптомаў (смага, поліўрыя, зніжэнне масы цела і інш), альбо яны мінімальна выяўленыя. Глюкоза ў крыві звычайна павышаная нязначна. Але ў 20-30% выпадкаў ЦД 2-га тыпу ў дзяцей маніфестуе востра, як і ЦД 1-га тыпу, з выяўленай сімптаматыкай, высокімі паказчыкамі глюкозы ў крыві і мачы, кетаацыдозам.
Фактары рызыкі развіцця ЦД 2-га тыпу ў дзяцей:
Мне 34 гады, мужчына. У мяне пераддыябет, хацелася б даведацца, што можна зрабіць для паляпшэння майго здароўя. Прысутнічае інсулінарэзістэнтнасць, атлусценне 2-й ступені. Сустракаў думкі, што інсулінарэзістэнтнасць можна выправіць і не дапусціць дыябету, калі выконваць інтэрвальнае (перыядычнае) галаданне. Есці больш тлустай ежы, бялку, але мала вугляводаў (сала, тлустую рыбу, тлустае мяса, па 3-4 яйкі ў дзень, масла, вяршкі, тлусты тварог са смятанай і г.д.). А самае галоўнае, гэта прыбраць перакусы (дробавае, частае харчаванне), абмежаваўшы прыёмы ежы максімум да 3, а лепей да 1-2 разоў у суткі, дадаючы часам галаданне на 1-5 сутак у месяц. Такім чынам можна знізіць узровень інсуліну ў крыві, які блакуе спальванне тлушчу і магчымасць пахудання. Якое вашае меркаванне на гэты конт і ці правільная гэтая методыка лячэння?
Ала Шапялькевіч:
З апісанай сітуацыі, з майго пункту гледжання, найбольш неспрыяльным фактарам і вельмі складаным для ліквідацыі з'яўляецца атлусценне 2-й ступені. У той жа час у навуковых даследаваннях даказана, што зніжэнне масы цела на 10 кг на працягу 3-6 месяцаў прыводзіць да паляпшэння не толькі метабалічных параметраў (глюкоза, артэрыяльны ціск, узровень ліпідаў), але і зніжае смяротнасць ад сардэчна-сасудзiстых захворванняў. Пагадзіцеся, гэта годная мэта! А вось сам працэс зніжэння масы цела, я называю гэта «індывідуальнай праграмай па зніжэнні масы цела», патрабуе абмеркавання з урачом, больш дэталёвага аналізу прычынаў развіцця атлусцення, разумення вашага сённяшняга ладу жыцця для распрацоўкі аптымальнай стратэгіі зніжэння масы цела на бліжэйшы год і больш працяглы перыяд. Такі падыход дазволіць паступова знізіць масу цела і, самае галоўнае, навучыцца яе падтрымліваць і надалей у камфортных і карысных для здароўя значэннях.
Абмеркаванне інтэрвальнага галадання і яго ўздзеяння на здароўе вядомае яшчэ з часоў Гіпакрата, які пісаў пра карысць часовага ўстрымання ад ежы. У дадзеным выпадку гаворка ідзе не аб працяглым галаданні, у якога ёсць абсалютныя супрацьпаказанні. Інтэрвальнае (альбо перыядычнае) галаданне – гэта дыетычны прыём, які ўключае розныя варыянты, але ў цэлым выкарыстоўваецца падобная схема: суткі дзеляцца на два перыяды, у адным рэкамендуюцца ўсе прыёмы ежы за дзень, а ў другім – галаданне, падчас якога есці нельга, але можна піць ваду, а таксама адвары траў, чай і каву без цукру.
Пытанне выкарыстання інтэрвальнага галадання ў цяперашні час, сапраўды, вельмі папулярнае. Маюцца як пазітыўныя дадзеныя пры яго правільным ужыванні, так і неспрыяльныя аспекты. Таму выкарыстоўваць ці не дадзены дыетычны прыём, лепей вырашаць сумесна з урачом, з улікам вашага стану здароўя.
Колькі грамаў вольных вугляводаў (напрыклад, у складзе соку) дапускаецца спажыць на працягу гадзіны ці хвіліны, каб узровень цукру ў крыві рэзка не ўздымаўся? Наогул, як хутка падымаецца ўзровень цукру ў крыві пры яго ўжыванні? Задаю пытанне ў якасці заўзятага ласуна.
Анжаліка Сонцава:
Як не дзіўна гэта гучыць, але мы зусім не маем патрэбы ў «чыстым» цукры або «вольных» вугляводах. Печань прадукуе 250-300 г глюкозы ў суткі, што дастаткова для здаровага дарослага чалавека. Пры замене ў рацыёне невялікай колькасці крухмалу (павольна дзеючага, т.зв. складанага вуглявода) на глюкозу (хуткадзейны, т.зв. просты вуглявод, даданне 5 г цукру, напрыклад, у выглядзе кетчупа) падчас прыёму ежы не прыводзіць прыкметнага павышэння ўзроўню глюкозы крыві.
Простыя вугляводы хутка павышаюць узровень глюкозы. Аднак іх засваенне таксама залежыць ад складу прадукту, у якім яны ўтрымліваюцца. Напрыклад, яблык будзе павышаць глюкозу ў крыві, але паступова за кошт утрымання харчовых валокнаў (клятчаткі), а вось яблычны сок – хутка. Кожныя 10 г вугляводаў павышаюць глікемію на 1,7 ммоль/л.
Існуе паняцце глікемічнага індэкса прадукту (ГІ). ГІ – гэта апісанне дзеяння розных прадуктаў харчавання на павелічэнне глюкозы крыві. Для яго вызначэння даецца пэўная колькасць вугляводаў (звычайна 50 г) і на працягу 2 гадзін вымяраецца плошча пад крывыя глюкозы. У якасці базавага эталона (ГІ = 100) выкарыстоўваецца глюкоза.
Прыклады глікемічных індэксаў некаторых прадуктаў:
Сокі (асабліва пакетаваныя) маюць вялікае ўтрыманне простых вугляводаў і высокі ГІ. Чым меней у іх утрымліваецца клятчаткі, тым хутчэй (у кожнага часавы прамежак мае індывідуальныя ваганні) яны павышаюць узровень глюкозы крыві.
Часцяком даводзілася сутыкацца з меркаваннем, што пры дыябеце другога тыпу, і наогул у мэтах прафілактыкі, трэба ўсяляк выключаць салодкае. Калі ў мяне быў гестацыйны дыябет, дык дыетолаг мне рэкамендавала план харчавання, у якім не было строгай забароны на салодкае. Трэба было толькі правільна разлічваць долю вугляводаў на кожны прыём ежы і ўраўнаважваць іх бялкамі і тлушчамі. Якога меркавання прытрымліваецца медыцына?
Ала Шапялькевіч:
Наяўнасць гестацыйнага дыябету ў анамнэзе з'яўляецца фактарам рызыкі цукровага дыябету 2-га тыпу. І яго прафілактыка ўключае, акрамя рацыянальнага збалансаванага харчавання, адэкватную фізічную актыўнасць, кіраванне стрэсам, самакантроль метабалічных параметраў (масы цела, глікеміі, артэрыяльнага ціску, ліпідаў).
З нагоды ўжывання вугляводаў важна разумець, што глюкоза з'яўляецца асноўнай крыніцай энергіі для арганізма чалавека, і атрымаць яе мы можам толькі з вугляводаў. Найбольш рацыянальныя наступныя суадносіны бялкоў, тлушчаў і вугляводаў: вугляводы (пераважна складаныя) – 50-55%; тлушчы (больш раслінныя) – не больш за 25%; бялкі (жывёльныя і раслінныя) – 15-20%.
У той жа час вугляводы дзеляцца на лёгказасваяльныя (цукар, прадукты, якія яго ўтрымліваюць, і напоі, фруктовыя сокі, салодкая садавіна), якія хутка і істотна павышаюць узровень глюкозы ў крыві, і вугляводы, што засвойваюцца павольна: кашы (грачаная, пярловая, аўсяная, буры рыс), гародніна, несалодкая садавіна. Для разумення карыснасці прадукту ў дачыненні да павышэння ўзроўню глюкозы ў крыві пасля яго ўжывання выкарыстоўваецца такое паняцце як глікемічны індэкс, на падставе якога вы можаце скласці карыснае і індывідуальнае меню!
Падкажыце, калі ласка, чаму пасля асноўнага прыёму ежы хочацца з'есці ў дадатак штосьці салодкае. Пішуць, што не хапае хрому ў арганізме. Гэта праўда?
Ала Шапялькевіч:
У апошні час рэкламная і «худнеючая» індустрыя спрабуе пераканаць нас у тым, што прэпараты хрому «спальваюць падскурны тлушч, паскараюць рост мышцаў, зніжаюць цягу да салодкага». Але ці так гэта? Роля большасці мікраэлементаў у працэсах абмену ў чалавечым арганізме на сёння працягвае вывучацца, і далёка не на ўсе пытанні ёсць адназначны адказ. Існуюць здагадкі пра тое, што хром можа павышаць адчувальнасць рэцэптараў розных клетак да дзеяння інсуліну. З другога боку, абмяркоўваецца магчымасць стымулюючага дзеяння хрому на сакрэцыю інсуліну бэта-клеткамі падстраўнікавай залозы. Абодва механізмы прыводзяць да паляпшэння дзеяння інсуліну і, адпаведна, да лепшага засваення глюкозы. У той жа час вядома, што такія прадукты, як печань жывёл і рыбы, грыбы і капуста брокалі могуць забяспечыць чалавека дзённай нормай гэтага мінералу, якая складае, у залежнасці ад узросту, ад 50 да 200 мкг.
Цікава даведацца больш падрабязна пра прыём вітаміну Д менавіта людзям з ЦД.
Анжаліка Сонцава:
Вітамін D рэгулюе метабалізм глюкозы і тлушчаў. Яго дэфіцыт звязаны са складнікамі метабалічнага сіндрому: залішнім назапашваннем тлушчавай тканкі, павышэннем індэкса масы цела, неспрыяльным уплывам на сакрэцыю інсуліну, інсулінарэзістэнтнасць, ліпідны абмен. Устаноўлена асацыяцыя недахопу вітаміну D і павышанай рызыкі развіцця ЦД 2-га тыпу, сардэчна-сасудзiстых захворванняў.
Клінічныя дадзеныя пацвярджаюць, што адэкватная забяспечанасць гэтым вітамінам паляпшае метабалічны кантроль пры дыябеце, адным з магчымых механізмаў яго дзеяння з'яўляецца нармалізацыя працэсаў імуннага запалення (асаблівых бялкоў-маркераў запалення, інтэрлейкінаў), які ляжыць у аснове метабалічнага сіндрому і атлусцення. У адпаведнасці з міжнароднымі рэкамендацыямі, пры залішняй масе цела і атлусценні ў дзяцей доза вітаміну D, неабходная для дасягнення яго канцэнтрацыі ў реферэнсным дыяпазоне (норма для дыягнастычнага набору) павінна быць у 2-3 разы вышэйшая за рэкамендаваную для ўзросту.
Чаму ў нас у Беларусі няма лякарства ліраглутыд (САКСЕНДА)?
Ала Шапялькевіч:
Лекавы сродак ліраглютыд 6 мг зарэгістраваны ў нашай краіне ў маі 2020 года пад іншай гандлёвай назвай.
Мы, вядома ж, не коні, але авёс спажываем. 🙂 Найперш – у выглядзе кашы з аўсяных шматкоў. Хтосьці любіць яе класічную, на вадзе, хтосьці – толькі на малацэ… З сухафруктамі альбо свежымі фруктамі… А хтосьці і не любіць (той – я!), але час ад часу па розных прычынах спажывае.
Дык вось каб у нас з вамі на стале хаця б раз-пораз была карысная ва ўсіх адносінах аўсянка, над аўсом і апякуецца прарок Амос. Лічыцца, што менавіта 28 чэрвеня, у свой дзень, ён аглядае пасевы і быццам «цягне ўгору авёс». Не будзем яму замінаць на полі!
А памятаеце, як пайшла калісьці мода – рабіць з аўса прыгожыя букецікі?! Калі кожную штучку на сцяблінцы (а іх ого-го колькі!) абкручвалі фольгай?! І яны, здаецца, нават паціхеньку пазвоньвалі, калі патрэсці букецік.
Мне-то самой рабіць не выпадала, але памятаю такі перыяд у сваёй журналісцкай працы. Як ні прыедзеш у вёску, абавязкова ледзь не ў кожнай хаце такі букецік… 🙂 І кожная гаспадыня просіць: сфатаграфуй ды распавядзі, якая яна майстрыха…
Ну, а мы неяк іншы сабе завялі букет і штогод паднаўляем. З розных збожжавых. Стаіць на кухні. Прыемны такі. Паглядзіш на яго – і адразу пра хлеб думаеш…
Авёс раз-пораз саджаюць ля нашага дачнага таварыства. То справа, то злева ад шляху туды. Так што ёсць дзе ім любавацца і штораз прыгадваць тыя заваблівыя букецікі…
Я не ведаю, чаму ў мяне так «не зраслося» з аўсянкай. З дзяцінства. А мая мілая мамачка яе любіла… І суп малочны ў яе любімы быў з аўсянкай… Ды і проста па дыеце ёй трэба было яе есці… І я ў апошні мамачкін месяц столькі яе пераварыла... І зараз ужо па іншай прычыне не магу гэтага рабіць. ПлАчу – і ўсё…
Але аднойчы ж і я правяла эксперымент. Якраз каб мамачка за мяне парадавалася. Было гэта ў 2010-ым годзе падчас майго адпачынку ў Паланзе. Заказала нумар на віле са сняданкамі. А на сняданак штодня гатавалі… аўсянку! Да яе падаваліся рознага віду каўбаскі, ветчына… Сок, кава, сваё печыва… І толькі аўсянка заставалася нязменнай!
Ну я ж не ведала таго зараней! J Давялося ўгаворваць свой арганізм, што гэта надта карысна. А па праўдзе… Не памятаю, каб я пасля гэтага так бы ўжо і аздаравілася… 🙂 Усё трэба есці ў ахвотку. І не штодня. Тады і павінна быць карысць.
Бо, напрыклад, па ўтрыманні бялкоў аўсяная каша займае другое месца пасля грачанай (а вось гэта мая любімая, як і малочны суп з грэчкай!). Ёсць тут і клятчатка. Таму сярод выдатных уласцівасцяў аўсянкі называюць і ўзнаўленне карыснай мікрафлоры кішэчніка, і зніжэнне цукру ды халестэрыну ў крыві.
Шмат у аўсянай кашы і вітамінаў з групы В. А гэта, як вядома, здаровыя скура, валасы і пазногці. Вітаміны А і Е спрыяюць умацаванню сценак сасудаў і капіляраў, актывізуюць працу галаўнога мозгу, падтрымліваюць добры зрок.
Хм… Вось так яшчэ прыгадаю пра карысць аўсянкі… А там, глядзіш, сама сябе і ўгавару яе палюбіць! 🙂
Ёсць у аўсянцы марганец і цынк, фосфар і крэмній… Вось чаму яна сапраўды карысная для людзей сталых – для прафілактыкі захворвання суставаў, астэапарозу, туберкулёзу…
Эх, каб толькі ўсё ад гэтага залежала. З’еў кашку – і зрабіўся здаровым…
А вось што люблю ледзьве не з самага дзяцінства, дык гэта аўсянае пячэнне! І яшчэ да нядаўняга часу набывала яго. Толькі не салодкае, а дыетычнае. І смачна, і карысна. Аўсяныя хлябцы – сюды ж, хлеб з аўсянай мукі… Не для аўсянкі адзінай вырошчваюць авёс! 🙂
Не прыгадаю ўжо, ці піла калі аўсяны кісель. Проста ведаю, што ёсць такі… А вось так званую французскую салату прыгажосці калісьці ў юнацтве спрабавала. Не, таксама не зайшла… 🙂
Ну, каша кашай, скажаце вы… А што ж той самы Амос? Чаго нельга рабіць у гэты дзень? Можа, па традыцыі нашых продкаў, не працаваць?! А вось ніякіх такіх асаблівых узгадак я і не знайшла. Апрача таго, што стараліся не пускаць свойскую жывёлу на свежую зеляніну хлебных палёў, каб ёй (жывёле, у сэнсе) блага не зрабілася.
Але ж сёння і так адпачываем, бо нядзеля. У сэнсе – адпачываем ад працы. А хатнюю ніхто ж не адмяняў. Як і дачную. Калі надвор’е дазволіць. Але і яно не дужа каб «за».
А вось калі надвор’е сёння ўсё ж выдасца спрыяльным, можна палюбавацца полем аўса і паспрабаваць адгадаць: гэта хвалі ад ветру альбо прарок Амос па полі ходзіць, авёс даглядае?!
У гэтым месяцы нашы ўрачы і эксперты паспелі распавесці пра розныя хваробы. Пра многія з іх мы раней не чулі. А вы? Прайдзіце тэст – і праверце свае веды.
Адказ: 1.
Дыфілабатрыёз перадаецца з прэснаводнай рыбай. Узбуджальнік захворвання, шырокі стужачнік, можа дасягаць 8 метраў у даўжыню і жыць у нашым тонкім кішэчніку. Пры дыфілабатрыёзе надыходзіць знясіленне і выдзяленне з калам членікаў паразіта. Працягласць жыцця чарвяка ў арганізме чалавека можа дасягаць 25 гадоў.
Больш падрабязна пра лячэнне глістоў і іншых паразітаў – тут.
Адказ: 3
Чорная жаўтуха магчымая пры раку падстраўнікавай залозы. Скура набывае зелянява-чорны колер.
Падрабязна пра тое, як скура сігналізуе пра захворванні органаў стрававання, – тут.
Адказ: 1
Антыагрэганты – група прэпаратаў, якія перашкаджаюць тромбаўтварэнню. Самы вядомы антыагрэгант – аспірын. Яго вельмі часта прызначаюць пацыентам з захворваннямі сэрца і сасудаў.
А ці трэба піць аспірын для прафілактыкі трамбозаў здаровым людзям? Адказ – тут.
Адказ: 2.
Праэклампсія – ускладненне, якое развіваецца ў другой палове цяжарнасці. Асноўная прычына – спазм перыферычных сасудаў. Пры гэтым стане павышаецца артэрыяльны ціск, развіваюцца ацёкі, адбываецца страта бялку. Рызыка развіцця такога ўскладнення ёсць у пацыентаў са спадчыннай тромбафіліяй.
Як даведацца, ці няма ў вас генетычнай схільнасці да ўтварэння тромбаў, і што з гэтым рабіць – тут.
Адказ: 2
Саркапенія – гэта ўзроставая атрафічная дэгенерацыйная змена шкілетнай мускулатуры, якая прыводзіць да паступовай страты мышачнай масы і сілы. З-за страты сіл чалавек можа нечакана паваліцца, атрымаць траўму. Але з узроставай саркапеніяй можна змагацца з дапамогай пэўных фізпрактыкаванняў і харчавання. Як гэта рабіць – тут.
Адказ: 1.
Ружовы лішай Жыбера – гэта інфекцыйна-алергічная экзантэма. Часта гэтае захворванне развіваецца на фоне зніжэння ахоўных сіл арганізма, пасля прастуды ці ВРВІ. Часцей сустракаецца ў падлеткаў і маладых людзей.
Ці небяспечны ружовы лішай і як яго лячыць – тут.
Адказ: 3
Дыслексія – спецыфічная няздольнасць да навучання, якая мае нейралагічнае паходжанне. Пры ёй назіраюцца цяжкасці з дакладным альбо беглым распазнаннем слоў, праблемы з пісьмом. Дыслексія можа быць не толькі ў дзяцей, але і ў дарослых. Як прыняць праблему і жыць без страху – тут.
Дарэчы, дысплазія – гэта няправільнае развіццё тканак, органаў альбо частак цела, дысграфія – частковае парушэнне працэсу пісьма, якое выяўляецца ў стойкіх, паўтаральных памылках.
Падпісвайцеся на наш канал у Telegram, групы ў Facebook, «УКантакце», у «Аднакласніках» – і будзьце ў курсе свежых навінаў! Толькі цікавыя відэа на нашым канале YouTube, далучайцеся!
Вось гэта я разумею – рэч вынайшлі калісьці. Без якой мы не ўяўляем свайго жыцця. І гэта не мабільнік, не камп’ютар і нават не інтэрнэт! Гэта звычайная… зубная шчотка! Настолькі звыклая, настолькі, можна сказаць, незаўважная… Да яе мы ўранні і ўвечары ў ванным пакоі машынальна працягваем руку і нават не задумваемся, што маглі б яе не мець. І, тым не менш, яна ў нас ёсць! І больш за тое! Сёння – імянінніца!
Віншуйма сваю зубную шчотку з Днём народзінаў!
І хаця яна ўжо добра немаладая, але па-ранейшаму бадзёрая і спраўная! Калі ўсё правільна занатавана ў гісторыі, дык сёння зубной шчотцы – 240 гадоў! Адлік вырашылі весці ад 26 чэрвеня 1780 года, калі жыхар Англіі Уільям Эдзіс вырашыў наладзіць першую прамысловую вытворчасць зубных шчотак.
А што ж да гэтага, запытаецеся вы. Людзі не чысцілі зубы?! Гісторыя сведчыць: чысцілі-чысцілі! Толькі – хто чым мог… Так, сцвярджаюць, што кітайцы яшчэ ў 15-ым стагоддзі чысцілі зубы палачкамі з расшчапленнямі на заканчэнні. А Пётр I загадваў навакольным рабіць гэта вільготнымі анучкамі з тоўчаным мелам. Ну, фактычна зубным парашком! 🙂 А нашы далёкія пра-пра-пра… ( і так да бясконцасці) быццам бы пучкамі травы карысталіся.
З часу вынаходніцтва зубныя шчоткі, вядома ж, удасканальваліся. І па форме, і па матэрыялу, але больш за ўсё – па шчацінні. Думаю, кожны спрабаваў чысціць зубы шчоткамі з натуральным і штучным шчаціннем?! А потым выбіралі тое, што больш спадабалася. Маюць прыхільнікаў і электрычныя зубныя шчоткі. Праўда, з-за свайго кошту часцяком робяцца не неабходным набыткам, а падарункам! 🙂
Дарэчы, найбольш ушанавалі зубную шчотку ў Германіі, калі ў 1983 годзе паставілі ёй помнік у горадзе Крэфельд! Ды які! 6 метраў у вышыню!
Хаця на выгляд… Мне вось гэты, з зубам, падаўся больш цёплым… Бо з дрэва…
А вось гэты і ўвогуле мілата, праўда?! 🙂
Думаю, кожны памятае, што чысціць зубы трэба не менш за 2-3 хвіліны? І мяняць зубную шчотку праз 3 месяцы?! Што даволі зручна: па сезонах. Але калі яна «стачылася» раней, дык і праз карацейшы прамежак часу… І лепей выбіраць шчотку сярэдняй цвёрдасці – самы аптымальны варыянт. Што, зрэшты, асабіста я даўным-даўно і раблю…
Ну, і тое, што зубная шчотка – рэч вельмі індывідуальная, таксама памятаем?! 🙂 І захоўваюць яе без футляра. Ён патрэбны толькі падчас вандровак. А інакш бактэрыі будуць размнажацца…
А ці чулі вы выраз: «Чысціць не паста, а шчотка»?! Зрэшты, як падаецца, праўды ў ім напалову. Пустой шчоткай, без пасты ці парашку, асабліва і не пачысціш зубы. А вось непрыемныя адчуванні гарантаваныя. Гэтак жа, як і без шчоткі. Напрыклад, выціснуўшы зубную пасту на палец. Быццам бы і павазілі ў роце… Але адчування чысціні няма… Зрэшты, калі раптам няма зубной шчоткі, дык лепей так, пальцам з пастай, чым ніяк… 🙂
Так што сёння надайце сваёй зубной шчотцы максімум увагі – імянінніца ўсё ж такі! 🙂 Здаровых зубоў усім!
Падпісвайцеся на наш канал у Telegram, групы ў Facebook, «УКантакце», у «Аднакласніках» – і будзьце ў курсе свежых навінаў! Толькі цікавыя відэа на нашым канале YouTube, далучайцеся!
Санітарнай службай г.Мінска прынята рашэнне аб забароне выкарыстання вады ў пітных мэтах, паведаміла падчас брыфінгу ў прэс-цэнтры БЕЛТА намеснік міністра аховы здароўя – галоўны дзяржаўны санітарны ўрач Рэспублікі Беларусь Наталля Жукава.
Наталля Жукава парэкамендавала ўстрымацца ад спажывання вады ў пітных мэтах, а таксама для падрыхтоўкі ежы да таго часу, пакуль не будуць атрыманыя канчатковыя вынікі і не стане вядома, што яна адпавядае ўсім крытэрам. Кантроль за якасцю вады і яе бяспекай працягваецца. І не толькі ў Фрунзенскім і Маскоўскім раёнах, але і ў разводзячай сетцы ў Ленінскім, Цэнтральным, Маскоўскім і Кастрычніцкім раёнах, каб дакладна разумець, што вада ў зонах пагранічнага водазабору адпавядае ўсім патрабаванням, адзначыла Наталля Жукава.
Лабараторыя Мінскага гарадскога цэнтра гігіены і эпідэміялогіі працуе ў кругласутачным рэжыме. Даследаванні праводзяцца ў тры этапы. Спачатку аператыўна разглядаюцца пытанні адпаведнасці вады арганалептычным уласцівасцям, пасля – фізіка-хімічным, якія патрабуюць пэўнага часу. А затым праводзяцца даследаванні па мікрабіялагічных і вірусалагічных паказчыках.
Галоўны ўрач Гарадской станцыі хуткай медыцынскай дапамогі г.Мінска Аляксандр Жынко распавёў, што ў сераду, 24 чэрвеня, па дапамогу да медыкаў звярнуліся 15 чалавек, якія звязвалі пагаршэнне самаадчування з ужываннем вады. Чатырох з іх шпіталізавалі ў стацыянар. У адной пацыенткі быў дыягнаставаны апендыцыт. Астатнія знаходзяцца ў здавальняючым стане, сёння плануецца іх выпіска. Па словах Аляксандра Жынко, дыягназы ў тых, хто звярнуўся, былі наступныя: абвастрэнне хранічнага гастрыту, востры гастрыт, востры энтэракаліт.
Як паведаміў дырэктар «Мінскводаканала» Алег Аўруцін, створана рабочая група для «аб'ектыўнага і ўсебаковага» расследавання таго, што адбылося.
Ён паведаміў таксама, што пасля прамывання магістральных сетак ужо раніцай 25 чэрвеня частка дамоў Фрунзенскага раёна мела халодную ваду нарматыўнай якасці, а да абеду – і гарачую.
Намеснік старшыні Мінгарвыканкама Аляксандр Дараховіч распавёў, што для забеспячэння жыхароў пацярпелых раёнаў пітной вадой выстаўлена 21 цыстэрна з ёй. Іх колькасць можа мяняцца з-за таго, што машыны ад'язджаюць, каб задаволіць патрэбы медустаноў, дзіцячых садкоў. Сур'ёзную дапамогу аказала Міністэрства абароны Рэспублікі Беларусь.
Развозяць ваду, а таксама прадаюць яе «Малочны гасцінец», «Мінсккрышталь», «Мінскі холадакамбінат № 2», Coca Cola, «Мінскі завод безалкагольных напояў,«Дарыда».
Усяго ў Мінску з-за няякаснай вады пацярпелі 1 тысяча 400 дамоў у Фрунзенскім раёне і 860 – у Маскоўскім. Гэта прыкладна 570 тысяч жыхароў.
Падпісвайцеся на наш канал у Telegram, групы ў Facebook, «УКантакце», у «Аднакласніках» – і будзьце ў курсе свежых навінаў! Толькі цікавыя відэа на нашым канале YouTube, далучайцеся!
Гэтым летам кожны беларус (нават той, хто жыве ў іншай краіне) можа дапамагчы пацыентам Рэспубліканскага клінічнага цэнтра паліятыўнай медыцынскай дапамогі дзецям.
Для гэтага трэба ўсяго толькі займацца фізічнай актыўнасцю ў меру сваіх сіл. Кампанія А1 і Нацыянальны алімпійскі камітэт Рэспублікі Беларусь запусцілі дабрачынную акцыю «100 гадзін з А1: Падтрымай TEAM BY!».
У праекта некалькі вялікіх мэтаў: паклапаціцца пра ўразлівую групу дзяцей-інвалідаў, натхніць як мага больш людзей для заняткаў фізічнай актыўнасцю і дабрачыннасцю, падтрымаць спартсменаў-алімпійцаў, якія сёлета не змаглі паехаць на Алімпіяду з-за пандэміі каранавіруса. Стартавала акцыя сімвалічна – 23 чэрвеня, у Міжнародны алімпійскі дзень. Ну, а далей магія лічбаў працягнецца. Мерапрыемства будзе доўжыцца роўна 50 дзён (па 11 жніўня ўключна). Кожнаму ўдзельніку прапануецца набраць за гэты час 100 гадзін у любімым відзе фізічнай актыўнасці: бегу, хадзе, плаванні альбо веласпорце. Агульная мэта – 50 000 гадзін. Пасля дасягнення гэтага выніку Рэспубліканскаму клінічнаму цэнтру паліятыўнай медыцынскай дапамогі дзецям будзе пералічана 50 000 рублёў.
Для таго, каб стаць удзельнікам акцыі, трэба зарэгістравацца на сайце 100.А1.by. Ён, дарэчы, мае беларускамоўную і рускамоўную версіі. Тут у кожнага будзе свой акаунт. Штодня можна дадаваць гадзіны актыўнасці па тым ці іншым накірунку, прымацаваўшы да інфармацыі скрыншот дадзеных, якія зафіксаваў фітнэс-бранзалет альбо праграма на тэлефоне.
На сайце можна сачыць за актыўнасцю іншых удзельнікаў, агульным вынікам, запрашаць сяброў, удзельнічаць у анлайн-трэніроўках і чытаць інфармацыю ад прафесіяналаў пра здаровы лад жыцця. Правіла такое: чым больш гадзін вы набіраеце, тым большы кантэнт вам робіцца даступным. Сапраўдная супольнасць аматараў руху і здаровага ладу жыцця!
Падтрымалі дабрачынную акцыю і нашы алімпійцы. Гульні XXXII Алімпіяды, якія павінны былі адбыцца ў сёлета ў Токіа, у сувязі з пандэміяй COVID-19 перанесеныя на наступнае лета. Але спартсмены не губляюць прысутнасці духу, працягваюць трэніравацца і з радасцю падключаюцца да ініцыятывы дапамогі дзецям.
Тварамі акцыі «100 гадзін з А1: Падтрымай TEAM BY!» сталі ўдзельнікі дзеючай нацыянальнай алімпійскай каманды. Гэта чэмпіёнка еўрапейскага першынства па плаванні 2019 года Анастасія Шкурдай, чэмпіён свету 2020 года ў веласпорце на трэку Яўген Каралёк, сярэбраны прызёр Кубка Еўропы 2019 года ў спартыўнай хадзе Дзмітрый Дзюбін і чэмпіёнка еўрапейскага першынства 2018 года па марафону Вольга Мазуронак.
Людміла Бомберава, дырэктар Рэспубліканскага клінічнага цэнтра паліятыўнай медыцынскай дапамогі дзецям:
– Безумоўна, для нас і нашых дзяцей вельмі каштоўная дапамога і падтрымка. Але яшчэ больш важка тое, што гэтая акцыя дапаможа данесці да як мага больш шырокай аўдыторыі ўсю важнасць і неабходнасць справы, якой нашы спецыялісты прысвяцілі сваё жыццё. Мы ўпэўненыя, што дзякуючы дабрачыннай акцыі «100 гадзін з А1: Падтрымай TEAM BY!» пашырыцца кола нашых сяброў – чулых, неабыякавых да чужога болю людзей, шчыра гатовых дапамагчы.
Акцыя будзе суправаджацца анлайн-актыўнасцямі: трэніроўкамі пад кіраўніцтвам вопытных спартсменаў, анлайн-чэленджамі, стрымамі вядомых атлетаў.
Па завяршэнні ініцыятывы будуць падведзеныя вынікі: у агульным заліку і асобна ў кожным відзе спорту.
Удзельнікі, якія дасягнулі найбольшай колькасці гадзін трэніровак у кожнай з чатырох дысцыплін, атрымаюць камплекты медалёў, а абсалютны пераможца – кубак.
Самы лекавы з лекавых – гэта, вядома ж, альяс. Яго здаўна вырошчвалі ў сялянскіх хатах менавіта з гэтаю мэтаю. Падчас журналісцкіх вандровак па раёнах, бывала, та-а-а-акія экземпляры бачыла! Якім не адзін дзясятак гадоў. Яно і зразумела: чым старэйшы альяс, тым больш у яго карысных уласцівасцяў. Некаторыя даследчыкі кажуць пра тое, што да трох гадоў расліну лепей не чапаць: не той эфект будзе…
Ёсць альяс і ў мяне… Раней усё парывалася выкінуць, бо стаіць такая рагаза на падваконні… Тады – адшчыкнуць адросткі і вырошчваць ужо іх, акуратна фарміруючы прыгожы куст. У выніку тая каракаціца яшчэ так і расце. Рукі проста да яе не даходзяць. Ну, і раптам спатрэбіцца ўсё ж… Раней і мы лячыліся альясам… Але няма ўжо маёй мілай мамачкі…
Думаю, многія памятаюць: каб атрымаць лепшыя лекавыя ўласцівасці гэтай расліны, варта лісце выкарыстоўваць не адразу, а на некалькі дзён пакласці ў халадзільнік. Але калі сіл няма цярпець боль, а палячыцца хочацца менавіта альясам, можна браць адразу.
Каб пералічыць усю яго карысць, трэба шмат часу патраціць! І месца на партале! 🙂 Таму пра самае адмысловае! Лічыцца, што альяс умацоўвае імунітэт, паляпшае зрок, лечыць ад прастуды, дапамагае зажыўляць наступствы ўдараў, парэзаў, гнойных ранаў, дапамагае пры захворваннях скуры, рэгенеруе і амалоджвае яе, змагаецца з запаленнем і зудам… Абараняе ад УФ-промняў, дапамае пры сонечных апёках… І шмат-шмат чаго яшчэ!
Усё можна знайсці ў сеціве. Як і рэцэпты. Дадам яшчэ, што карысным з’яўляецца сок альясу. Менавіта яго здабываюць рознымі спосабамі з лісця.
Калісьці хтосьці (памятаецца цьмяна) даў нам калізію, больш вядомую, як залаты вус. І праўда, развядзенне вялікай колькасці вусоў, якія адыходзілі ад адной расліны, захапіла на доўгі час. Там ужо не гады існавання лічылі, а колькі «сустаўчыкаў» на «вусах». Ды яшчэ тыя адросткі-сцябліны абавязкова павінны былі быць фіялетавага колеру.
Апёкі, язвы, ачышчэнне ранаў ад гною?! Гэта не толькі да альясу, але і да залатога вуса! А яшчэ яго прымяняюць пры парушэннях абмену рэчываў (цукровы дыябет альбо атлусценне), захворванні суставаў, страўніка… І – так, імунітэт ён таксама павышае. Так што, атрымліваецца, альяс і залаты вус – браты родныя. 🙂
Настоі робяць з лісця альбо «сустаўчыкаў». І, вядома ж, пры прыёме ўнутр сочым за ўласным станам. Раптам алергія ці іншыя праявы?! З асцярожнасцю прымяняем.
А трэцяя расліна ў гэтую цёплую кампанію – індыйская цыбуля (птушкамлечнік хвастаты). Чымсьці нагадвае мае любімыя амарылісы ды гіпеаструмы. Выгляд падобны: цыбуліна – і лісце з яе. Тут ужо мне падабалася сачыць, як расліна выпускала стрэлку. А затым на ёй распускаліся беленькія кветачкі. Прыгожа…
Але гэтая расліна – ядавітая! Таму лісце не грызем, адвараў не робім… Толькі знешняе прымяненне!
Напрыклад, калі баліць галава, раяць сокам з лісця змазваць скроні. Калі радыкуліт альбо рэўматызм – расціраем лісце, змазваем паясніцу, ухутваемся шалікам і трываем пару гадзін. Але-але… Тут шмат што залежыць ад адчувальнасці скуры. Бо штосьці мне цьмяна памятаецца, быццам я пасля таго націрання… пяты кут шукала!
Было тое даўнавата. Індыйскую цыбулю мы аддалі ўжо. Так што стопрацэнтна не скажу. Асцярожней, словам. Бо камусьці і лісце хрэну нармалёва на паясніцу, а хтосьці і пяці хвілін не вытрымлівае…
А яшчэ індыйская цыбуля добра ачышчае паветра! Так што калі не думаеце яе выкарыстоўваць у лекавых мэтах, можна проста трымаць як кветку з такой уласцівасцю. Якая, да таго ж, прыгожа цвіце…
Даўняя любімая «забаўлянка» многіх – вырошчваць таўсцянку, больш вядомую па народнай назве «грашовае дрэва». Таксама была ў мяне. І ўжо няма. 🙂 Думаеце, мне грошы не трэба?! 🙂 Трэба! Але для гэтых мэтаў у мяне «даляравае дрэва» расце! Толькі пра яго – наступным разам.
А таўсцянка… Выдзяляе фінтанцыды, а таму: нармалізуе сон, паляпшае настрой і працаздольнасць, дапамагае змагацца з рэспіраторнымі хваробамі… Та-а-а-аак… Мабыць, давядзецца заводзіць па новай! 🙂
У народнай медыцыне яе выкарыстоўваюць для палягчэння стану пры апёках, дэрматытах, укусах насякомых, пашкоджаннях скуры, пазногцяў грыбком… Пры насмарку раяць змяшаць сок з лісця з вадой і альбо закапваць, альбо прамываць нос… Ну, гэта, як кажуць, на аматара. Каму што падыходзіць. У мяне, напрыклад, калісьці ад закапвання носа сокам альясу яшчэ горш рабілася…
Спецыялісты сцвярджаюць, што дапамагае грашовае дрэва і пры гемароі, і пры варыкозе, і ад прышчоў… Карацей, таксама вельмі карысная расліна! Ну, і на выгляд… З яе можна зрабіць нават… бансай! 🙂
Вось такія цудоўныя, а то і цудадзейныя расліны жывуць у нашых хатах ды кватэрах, а ў кагосьці, магчыма, і ў офісах. Праўда, цікава?! Працяг будзе…
Падпісвайцеся на наш канал у Telegram, групы ў Facebook, «УКантакце», у «Аднакласніках» – і будзьце ў курсе свежых навінаў! Толькі цікавыя відэа на нашым канале YouTube, далучайцеся!
Як своечасова заўважыць, што развіваецца цукровы дыябет? Каму трэба быць насцярожаным? Чаму хвароба «маладзее»?
На гэтыя ды іншыя пытанні чытачоў адказалі:
• прафесар кафедры эндакрыналогіі Беларускага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта, старшыня БГМА «Эндакрыналогія і метабалізм» Ала Шапялькевіч;
• прафесар 1-й кафедры дзіцячых хваробаў БДМУ, галоўны пазаштатны дзіцячы эндакрынолаг Міністэрства аховы здароўя Анжаліка Сонцава.
У якім выпадку можна папрасіць участковага тэрапеўта выпісаць накірунак на глікіраваны гемаглабін? У блізкіх родзічаў былі выпадкі дыябету. Калі ў мяне няма лішняй вагі, аналіз на глюкозу ў межах нормы – гэта нагода для адмовы?
Ала Шапялькевіч:
— Станоўчы і прагнастычна вельмі важны фактар – нармальная маса цела – істотна зніжае ў вас рызыку развіцця цукровага дыябету 2-га тыпу. Падставай для прызначэння любых абследаванняў з'яўляецца наяўнасць медыцынскіх паказанняў. Вызначэнне глікеміі нашча з'яўляецца самастойным метадам лабараторнага пацверджання (або выключэння) дыягназу «цукровы дыябет» і не патрабуе дадатковага вызначэння ўзроўню глікіраванага гемаглабіну.
Мая мама хварэе на дыябет 2-га тыпу, мне 47 гадоў (жанчына). Узровень цукру вагаецца на верхніх межах нормы, залішняй вагі няма, фізічная актыўнасць высокая, хуткіх вугляводаў не ем. Ці ёсць у мяне шанц пазбегнуць цукровага дыябету?
Ала Шапялькевіч:
— Як практыкуючы ўрач, хачу адзначыць, што вы вельмі своечасова задаяце гэтае пытанне! Для ацэнкі рызыкі развіцця цукровага дыябету 2-га тыпу існуе шкала FINDRISK, дзякуючы якой вы можаце лёгка ацаніць сваю індывідуальную рызыку. Важныя вашая прыхільнасць да здаровага ладу жыцця і назіранне за ўзроўнем глікеміі. Менавіта гэты падыход дазволіць вам максімальна знізіць рызыку захварэць на цукровы дыябет.
Мужчына, 32 гады, ІМТ 30. Каля 10 гадоў таму ў аналізах крыві глюкоза была па верхняй мяжы нормы. Прыняў меры – абмежаваў салодкае, дадаў больш фізічнай актыўнасці. На дадзены момант глюкоза і глікіраваны гемаглабін у норме. Цукровы дыябет у бабулі па бацькавай лініі. Наколькі крытычныя для арганізма перыядычныя «зрывы» на салодкае ў вялікай колькасці ў сярэднім раз на тыдзень?
Ала Шапялькевіч:
— У вашым выпадку карысна разглядаць усе складнікі здаровага ладу жыцця: адэкватную фізічную актыўнасць, паўнавартаснае збалансаванае харчаванне, прааналізаваць рэжым адпачынку і працы. Магчыма, у гэтым выпадку вам будзе лягчэй зразумець і ліквідаваць прычыны «зрываў у вялікай колькасці на салодкае». Прыём вялікай колькасці рафінаваных вугляводаў прыводзіць да перагрузкі працы бэта-клетак падстраўнікавай залозы i пры наяўнасцi iншых фактараў пагаршае рызыку развіцця цукровага дыябету.
У мяне бываюць выпадкі, калі я выпіваю 0,5 літра вады за ноч. А зараз яшчэ пацею ноччу, і даводзіцца ўставаць, каб пераапрануць мокрую майку...
Ала Шапялькевіч:
— Не зусім зразумелае пытанне, але ў любым выпадку, калі вас турбуе залішняе спажыванне вадкасці або павышаная патлівасць, неабходна пракансультавацца з урачом па месцы жыхарства і скласці план абследавання.
Зараз часта можна пачуць, што хваробы «маладзеюць». Ці дастасавальнае гэтае сцвярджэнне да цукровага дыябету? У чым прычына?
Анжаліка Сонцава:
— На працягу апошніх гадоў у Беларусі адзначанае павелічэнне агульнай колькасці дзяцей з ЦД 1-га тыпу. Так, у 2015 годзе ў рэспубліцы было 1860 дзяцей з ЦД 1-га тыпу, на пачатку 2020 года – 2438 дзяцей. Апошнія чатыры гады захоўваюцца высокія паказчыкі першасных захворванняў ЦД 1-га тыпу ў дзяцей, 19,4 на 100 тысяч насельніцтва – пераважна ў дзяцей нашай рэспублікі. Аналагічная тэндэнцыя характэрная і для большасці развітых краінаў Еўропы: адзначаецца штогадовае павышэнне захворвання на ЦД тыпу 1 на 3-4% у дзіцячай папуляцыі.
ЦД 1-га тыпу ў дзяцей неаднастайны па сваёй прыродзе: 90% выпадкаў – гэта аўтаімуннае захворванне, якое можа маніфеставаць у розным узросце. Зараз у Беларусі адзначаецца зрушэнне пікаў маніфестацыі захворвання на ЦД 1-га тыпу ў больш юны ўзрост. Паводле звестак Рэспубліканскага рэгістра за 2019 год, больш чым у палове ўсіх выпадкаў захворванне было ўпершыню выяўленае ў дзяцей ва ўзросце ад 0 да 10 гадоў, з іх у дзяцей да 4 гадоў – у 18%.
Адназначна сказаць, якая прычына ляжыць у аснове такога «амаладжэння» дзіцячага дыябету, зараз нельга. Мы кажам пра тое, што яго развіццё абумоўленае спалучэннем генетычнага складніку і дзеяннем неспрыяльных фактараў навакольнага асяроддзя. А іх досыць шмат. Гэта харчаванне дзіцяці ў грудным узросце, ранняе ўвядзенне сумесяў на аснове каровінага малака і прадуктаў, якія змяшчаюць глютэн; энтэравірусныя інфекцыі, дысбаланс вітамінаў, асабліва D, змена мікрафлоры кішэчніка, шэраг хімічных рэчываў, т.зв. дізраптараў – злучэнняў, якія здольныя звязваць ядзерныя рэцэптары. У дзяцей з ЦД выяўляецца павышэнне ўзроўню гэтых злучэнняў у арганізме, што разглядаецца як маркер успрымальнасці да развіцця дыябету 1-га тыпу.
Яшчэ адзін цікавы факт: дзеці з ЦД 1-га тыпу, пачынаючы з 5 гадоў, маюць больш высокі індэкс масы цела ў параўнанні з аднагодкамі без дыябету. Менавіта атлусценне сёння з'яўляецца «паскараючым фактарам» для развіцця гэтага захворвання ў дзіцячай папуляцыі.
Часта ў дзяцей з аўтаімунным ЦД 1-га тыпу ёсць і іншыя аўтаімунныя парушэнні – эндакрынныя захворванні (напрыклад, аўтаімунны тырэяідыт са зніжэннем або павышэннем функцыі шчытападобнай залозы), страўнікава-кішэчныя праявы (цэліякія – непераноснасць глютэну ў пшаніцы, аўсе, жыце і ячмені), захворванні скуры (вітыліга, алапецыя), грыбковыя паражэнні скуры і слізістых.
ЦД 1-га тыпу мае моцны генетычны кампанент. Рызыка і ўзрост маніфестацыі ЦД 1 залежаць ад камбінацыі многіх локусаў асаблівай сістэмы гістасумяшчальнасці.
Генетычная схільнасць да захворвання пры ўздзеянні неспрыяльных фактараў навакольнага асяроддзя прыводзіць да змены стану імуннай сістэмы арганізма. У выніку арганізм пачынае ўспрымаць свае бэта-клеткі (клеткі падстраўнікавай залозы, якія выпрацоўваюць інсулін) як чужародныя і абараняецца ад іх, выпрацоўваючы асаблівыя антыцелы (дыябет-асацыяваныя; такі ж працэс адбываецца пры абароне ад інфекцыі), што прыводзіць да разбурэння гэтых клетак. Бэта-клеткі звычайна часткова аднаўляюцца праз пэўны час, але калі «атакі» паўтараюцца зноў, дык клеткі цалкам гінуць, і гэта прыводзіць да абсалютнага дэфіцыту інсуліну і развіцця ЦД.
Хацелася б даведацца, ці варта асцерагацца ЦД, калі ўзровень глюкозы ў крыві часцей за ўсё 4,7-5,5 ммоль нашча? Мне 31 год, залішняй вагі не маю, спадчыннасць ЦД не абцяжараная.
Ала Шапялькевіч:
— Тыя факты, якія вы апісалі, дазваляюць казаць пра адсутнасць спадчыннай схільнасці да развіцця цукровага дыябету, прыхільнасць да здаровага ладу жыцця (улічваючы нармальную масу цела) і нармальныя паказчыкі глікеміі. Гэта значыць, вы ў групе нізкай рызыкі дыябету. Так трымаць!
Прадухіліць ужо не атрымалася, таму прашу даць парады па такіх пытаннях. Якія прэпараты дадаткова трэба прымаць абавязкова і рэгулярна, у тым ліку якія змяшчаюць вітамін В12, а якія – курсамі? Якія прэпараты парэкамендуеце для сасудаў і разрэджвання крыві? Чым падтрымліваць ныркі і падстраўнікавую? Наколькі дапушчальны прыём жаніну нароўні з метфармінам? Які аб'ём вадкасці павінен праходзіць праз арганізм у суткі? Чым падтрымліваць імунітэт, каб радзей развіваўся кандыдоз?
Ала Шапялькевіч:
— Пералічаныя вамі пытанні ўключаюць многія раздзелы медыцыны, і падрабязныя адказы зоймуць не адну старонку. У той жа час, паколькі дыягназ цукровага дыябету выстаўлены ў вас нядаўна, гэта абумоўлівае вялікую колькасць пытанняў (і гэта добра!) у незнаёмай для вас сферы. Вашым доктарам па пытаннях цукровага дыябету афіцыйна з'яўляецца тэрапеўт або ўрач агульнай практыкі. У выпадку, калі ў яго ўзнікаюць сумневы з тактыкай лячэння, тэрапеўт мае права накіраваць вас да эндакрынолага.
Для паспяховага лячэння дыябету неабходна разуменне вашых індывідуальных прычынаў яго развіцця і асаблівасцяў лячэння менавіта ў вас, а для гэтага вельмі важным прынцыпам лячэння з'яўляецца навучанне ў «Школе дыябету». Таму ўдакладніце ва ўрача расклад і форму працы рэгіянальнай «Школы дыябету». А таксама выкарыстоўвайце дыстанцыйныя метады навучання, напрыклад, інфармацыю, размешчаную на партале Слушна.
Мне 23 гады. У кастрычніку выставілі дыябет 2-га тыпу, выкліканы прыёмам гармонаў (метылпрэднізалон). Пасля праведзенага лячэння па раніцах нізкі ўзровень цукру ў крыві. Пачала на ноч есці павольныя вугляводы, паступова вярнулася да харчавання здаровага чалавека. Цукар вышэй за 6,6 не падымаецца на працягу дня, але нашча нізкі. Пры гэтым самаадчуванне не надта. Падазраюць сістэмнае паражэнне арганізма (аўтаімунны працэс), на жаль, пакуль не высветлілі, што. Скажыце, калі ласка, гэта можа быць ад таго, што ўводзілі інсулін, і падстраўнікавая зараз так узмоцнена працуе? Альбо якія абследаванні неабходна зрабіць яшчэ?
Ала Шапялькевіч:
— Прыём глюкакартыкастэроідаў можа быць прычынай развіцця спецыфічнага тыпу дыябету («стэроіднага»), у той жа час магчымае і спалучэнне фактараў рызыкі ў развіцці цукровага дыябету. Апісаных вамі дадзеных недастаткова для дэталізацыі лячэбна-дыягнастычнай тактыкі. Зараз абласныя эндакрыналагічныя дыспансеры працуюць у штатным рэжыме, таму вам трэба звярнуцца па кансультацыю да эндакрынолага (па накірунку тэрапеўта або ўрача агульнай практыкі) на абласны спецыялізаваны ўзровень, дзе на падставе наяўных дадзеных вам прапануюць неабходныя метады абследавання, у тым ліку з прыцягненнем урачоў іншых спецыяльнасцяў.
Мне 68 гадоў. П'ю метфармін. Калі яго прымаю, пачынаецца дыярэя. Можа, лепей перайсці на іншы прэпарат? Узровень глюкозы 6,3-6,7 ммоль. Глікіраваны гемаглабін – 5,9. Як часта трэба здаваць гэтыя аналізы?
Ала Шапялькевіч:
— Не зусім зразумела, ці выстаўлены вам дыягназ «цукровы дыябет 2-га тыпу». Калі так, дык прымаць медфармін трэба. У выпадку непераноснасці, наяўнасці дыярэі, звязанай менавіта з прыёмам прэпарата, трэба паведаміць пра гэта тэрапеўту або ўрачу агульнай практыкі для прызначэння медфарміну іншага вытворцы. Таксама ўрач прадаставіць вам накірунак на вызначэнне глікіраванага гемаглабіну 1 раз у 6 месяцаў.
У хатніх умовах вам неабходна кантраляваць узровень глюкозы з выкарыстаннем глюкометра. Можна выкарыстоўваць «лесвічны» метад – вызначэнне глікеміі адзін раз у дзень, але ў розны час у розныя дні (напрыклад, у панядзелак да сняданку, у аўторак да абеду і г.д.).
Для больш дэталёвай інфармацыі па харчаванні, ладзе жыцця і пытаннях самакантролю ўдакладніце ва ўрача пра работу рэгіянальнай «Школы дыябету», а таксама павышайце ваш ўзровень ведаў з выкарыстаннем дыстанцыйных метадаў навучання, напрыклад, інфармацыі, размешчанай на партале Слушна.
Калі трэба біць трывогу: у выпадку, калі цукар пастаянна павышаны, ці калі хаця б адзін раз быў яго павышаны паказчык?
Анжаліка Сонцава:
— У большасці выпадкаў ЦД 1-га тыпу ў дзяцей дыягнастуюць пры наяўнасці класічнай трыяды сімптомаў захворвання і 2-хразова выяўленай глюкозы крыві больш за 7,0 ммоль/л нашча і 11,0 ммоль/л пасля прыёму ежы (харчовай нагрузкі). Магчымае і аднаразовае выпадковае выяўленне ўзроўню глюкозы ≥ 11,1 ммоль/л, што разам з гісторыяй захворвання і клінічнымі прыкметамі дазволіць з высокай верагоднасцю сказаць, што маецца ЦД 1-га тыпу.
Пры адсутнасці відавочных сімптомаў ЦД або наяўнасці лёгкай сімптаматыкі выпадкова выяўленая гіперглікемія або гіперглікемія, што выяўляецца ва ўмовах стрэсу (інфекцыйнага, траўматычнага і інш.), можа быць транзіторнай.
Для пацверджання дыягназу ў сумніўных выпадках паказанае правядзенне нагрузачнага (глюкозаталерантнага) тэсту, даследаванне ўзроўняў інсуліну (да пачатку інсулінатэрапіі) або С-пептыду. Значэнні інсуліну і/або С-пептыду, ніжэйшыя за рэферэнсныя значэнні, пацвярджаюць ЦД 1-га тыпу, а нармальныя значэнні не заўсёды дазваляюць выключыць захворванне, бо разбурэнне бэта-клетак можа адбывацца з рознай хуткасцю. Магчымае даследаванне дыябет-асацыяваных антыцелаў.
Быў гестацыйны дыябет. Пасля цяжарнасці прайшоў, і аналізы добрыя. Якая рызыка/верагоднасць, што ў будучым можа развіцца дыябет другога тыпу? Ці з'яўляецца гестацыйны дыябет свайго роду прадвеснікам альбо сувязі няма? І як часта ў гэтым выпадку неабходна рабіць аналіз крыві на цукар ці якія іншыя аналізы?
Ала Шапялькевіч:
— Гестацыйны цукровы дыябет з'яўляецца ўстаноўленым фактарам рызыкі развіцця цукровага дыябету 2-га тыпу. Аднак больш поўнае ўяўленне пра вашую індывідуальную рызыку цукровага дыябету 2-га тыпу вы можаце скласці, запоўніўшы шкалу FINDRISK. На падставе атрыманых дадзеных пра рызыку вы зможаце дэталізаваць неабходнасць і кратнасць кантролю глікеміі, а таксама аб'ём прафілактычных або лячэбных мерапрыемстваў.
Анжаліка Сонцава:
— Ці з'яўляецца ўспрымальнасць у дзяцей з ЦД 1-га і 2-га тыпаў да цяжкасці захворвання большай у выпадку COVID-19 альбо проста адлюстроўвае высокую рызыку, звязаную з дыябетам, пакуль застаецца незразумелым. Абнадзейваюць вынікі навуковых публікацый пра тое, што дзеці і маладыя дарослыя з ЦД альбо без яго лепей спраўляюцца з інфекцыяй COVID-19.
Кажучы пра рызыкі пры дзіцячым дыябеце, неабходна, па-першае, размежаваць рызыку інфікавання і, па-другое, прагрэсавання інфекцыйнага працэсу да цяжкага (крытычнага) ўзроўню, які патрабуе інтэнсіўнай тэрапіі. На сёння ўстаноўлена, што дзеці з добрым метабалічным кантролем ЦД (паказчык доўгачасовага метабалічнага кантролю – глікіраваны гемаглабін не перавышае 7,5%) не схільныя да павышанай рызыкі заражэння COVID-19 альбо больш цяжкага цячэння інфекцыі.
Якія групы дзяцей з ЦД з'яўляюцца больш успрымальнымі да COVID-19?
— Перш за ўсё, гэта дзеці з дрэнным метабалічным кантролем. Доўгае павышэнне ўзроўню глюкозы ў крыві адмоўна ўплывае на імунную сістэму, павялічвае рызыку прагрэсавання працэсу і пагаршэнне цяжару стану пры COVID-19.
Па-другое, некаторыя дзеці з дыябетам маюць спадарожныя захворванні (сардэчна-сасудзістыя, лёгачныя, целіякію, аўтаімунныя хваробы, эпілепсію і інш.), уплыў якіх на цячэнне COVID-19 у дзіцячым узросце не ўдакладнены. Хаця ў дарослых спалучэнне дыябету з іншымі хранічнымі захворваннямі пры далучэнні каранавіруснай інфекцыі разглядаецца як прэдыктар яе неспрыяльнага прагнозу.
Яшчэ адным фактарам, звязаным з павышэннем рызыкі заражэння COVID-19 у дзяцей з дыябетам, з'яўляецца дэфіцыт вітаміну D. Нармальная канцэнтрацыя вітаміну D у арганізме зніжае верагоднасць развіцця вірусных інфекцый, паляпшае абмен рэчываў. Але захаванне самаізаляцыі з павелічэннем часу знаходжання ў памяшканні вядзе да развіцця недахопу гэтага вітаміну ў дзяцей.
Рызыка дэфіцыту вітаміну D узрастае і пры шпіталізацыі пацыентаў. Таму ў якасці адной з прафілактычных мераў пры пандэміі новага каранавіруса разглядаецца падтрыманне ў арганізме больш высокіх мэтавых канцэнтрацый вітаміну D, вышэй за 40-60 нг/мл.
Яшчэ адзін фактар – гэта спалучэнне ЦД і атлусцення ў дзяцей. Сустракаюцца паведамленні, што наяўнасць выяўленага атлусцення ў пацыентаў маладога ўзросту можа павышаць верагоднасць развіцця дэструктыўнага альвеяліту, цяжкай дыхальнай недастатковасці. Але пытанне, ці з'яўляюцца дзеці з ЦД і атлусценнем патэнцыяльнай групай рызыкі пацяжэння цячэння COVID-19, застаецца адкрытым з прычыны недахопу клінічных дадзеных. Нельга выключыць, што злучэнне дзвюх пандэмій: неінфекцыйнай (дзіцячага атлусцення) і інфекцыйнай (COVID-19) – можа прыводзіць да развіцця цяжкіх формаў каранавіруснай інфекцыі.
Хранічны стрэс у дзяцей з дыябетам падчас новай пандэміі можа пагоршыць псіхалагічныя праблемы, выклікаць эмацыянальныя парушэнні і тым самым пагоршыць глікемічны кантроль, прывесці да дэкампенсацыі. Гэта, у сваю чаргу, служыць штуршком для прагрэсіі інфекцыйнага працэсу.
Рэкамендацыі міжнародных экспертаў для дзяцей з дыябетам па прадухіленні заражэння COVID-19 падкрэсліваюць важнасць строгага захавання прафілактычных мераў і вядзення здаровага ладу жыцця:
Дзіўна, але ў свеце штогод больш за 645 тысяч людзей памірае ад... звычайных падзенняў. Усяго ж, па дадзеных СААЗ, у год адбываецца больш за 37 млн траўматычных падзенняў, пры якіх людзям патрабуецца меддапамога. Да рызыкі схільныя пэўныя катэгорыі пацыентаў. Хто гэта і як прафілактаваць «сіндром падзенняў», журналісту інфармацыйнага партала Здаровыя людзі распавёў Андрэй Ільніцкі, доктар медыцынскіх навук, старшыня Беларускага рэспубліканскага геранталагічнага грамадскага аб'яднання, прафесар, загадчык кафедры тэрапіі, герыятрыі і антыўзроставай медыцыны Акадэміі паслядыпломнай адукацыі Федэральнага навукова-клінічнага цэнтра ФМБА Расіі.
– Гэтай праблемай у свеце сур'ёзна пачалі займацца каля 10 гадоў таму. Прыходзіць разуменне, што раптоўныя падзенні – гэта не толькі больш звыклае для нас следства вострага стану, а «шапка», пад якой хаваецца вялікая колькасць самых розных захворванняў і ўзроставых зменаў, – кажа Андрэй Ільніцкі. – Вывучаючы гэты феномен, можна эфектыўна ўплываць на папярэджанне. У ЗША, да прыкладу, для ліцэнзавання медустановы персанал абавязаны прайсці занятак па прафілактыцы падзенняў пацыентаў.
Самая высокая распаўсюджанасць падзенняў і смяротнасць ад іх сустракаецца ў асобаў, старэйшых за 65 гадоў. Сярод траўмаў – пералом шыйкі сцягна, кісці запясця, пашкоджанні галавы.
– Але самае частае ўскладненне – псіхалагічная траўма. У 100% выпадкаў у пацыента развіваецца боязь паўторных падзенняў. Часам гэта выліваецца ў трывожна-дэпрэсіўны сіндром, калі чалавек баіцца выходзіць з дому, што моцна зніжае якасць жыцця.
Прычынаў узроставага зніжэння раўнавагі шмат. Андрэй Ільніцкі прыводзіць асноўныя:
– У першую чаргу, гэта саркапенія – зніжэнне сілы і масы мышцаў з узростам. Сур'ёзныя фактары рызыкі – кагнітыўныя расстройствы (дэменцыя), парушэнне рытму сэрца, галавакружэнні, артапедычныя захворванні ног, парушэнні зроку і слыху, наяўнасць некалькіх хранічных захворванняў. У групе рызыкі людзі, якія прымаюць больш за 4 прэпараты адначасова або псіхатропныя лекавыя сродкі. Шмат у чым раптоўныя падзенні залежаць ад стану ног. Ёсць паняцце «сіндром узроставай ступні»: доўгія недагледжаныя пазногці, натоптышы, амазалеласці, якія могуць чапляцца за паверхні, зніжаць адчувальнасць ступні. Таму адна з важных рэкамендацый – рабіць медыцынскі педыкюр: выдаляць натоптышы, трымаць у парадку пазногці. Сюды ж можна аднесці дыябетычную полінейрапатыю, калі ў выніку павышанага ўзроўню цукру ў крыві пашкоджваюцца дробныя нервовыя валокны, што таксама зніжае адчувальнасць ступняў.
Да падзенняў могуць прывесці дрэнна падабраныя акуляры, у якіх не бачная рэальная адлегласць да прадметаў, да прыкладу. Калі чалавек перасоўваецца, трымаючыся за мэблю, гэта ўжо кажа пра высокую рызыку падзення.
Адна з базавых рэкамендацый герыятраў пацыентам з групаў рызыкі – умацоўваць мышцы. Гэта можна рабіць з дапамогай фізічных практыкаванняў і харчавання.
– Неабходна не меней за 150 хвілін у тыдзень гуляць на вуліцы, а дома рабіць практыкаванні на супраціўленне, напрыклад, займацца з гантэлямі. Няма гантэляў – можна падымаць літровую бутэльку з вадой.
Рэкамендую практыкаванні на раўнавагу Тай чы ці гімнастыку Цыгун*. Гэта плаўныя, бяспечныя практыкаванні, якія трэніруюць арыентацыю ў прасторы, а таксама кагнітыўныя функцыі, дапамагаюць умацаваць сябе не толькі фізічна, але і псіхалагічна.
У рацыёне важнае ўжыванне належнай колькасці бялку. Калі ў сярэднім узросце норма бялку складае каля 0,8 г на кг масы цела, дык у сталым узросце гэты паказчык павінен быць не ніжэйшым за 1,2 г на кг. Бялкі павінны паступаць з некалькіх крыніц: раслінныя (кашы), жывёльныя (пераважна белае мяса, напрыклад, курынае, а не чырвонае), малочныя (сыр, малако) – крыніца кальцыю для ўмацавання касцей.
Даказана, што вітамін Д аказвае ўплыў на ўзроставую мышачную слабасць. Таму можна ўжываць розныя дадаткі з гэтым вітамінам: 400-1000 МЕ ў дзень, не больш, каб пазбегнуць ускладненняў.
Рэкамендавана піць зялёны чай ці травяную гарбату, бо там утрымліваецца урзолавая кіслата, якая спрыяе прафілактыцы саркапеніі.
Пазбегнуць падзенняў ва ўласнай кватэры можна, выконваючы простыя рэкамендацыі.
Для прафілактыкі падзенняў на рынку сёння прапануюцца розныя прыстасаванні: сцегнавыя пратэктары для абароны ад пералому шыйкі сцягна, фіксатары, артэзы, бандажы, экзашкілет. Але іх павінен прызначаць урач-герыятр або іншы добра навучаны спецыяліст.
– Сёння спецыялістаў, якія прайшлі такога роду навучанне, у Беларусі пакуль яшчэ недастаткова, таму ўвесь патэнцыял і спектр дапаможных сродкаў не выкарыстоўваецца ў належнай меры. Каб іх рэкамендаваць, трэба зразумець прычыну, чаму чалавек падае. Можа, няправільна падабраная цукразніжальная тэрапія, таму здараюцца эпізоды гіпаглікеміі, і ён падае. Ці ў яго «сіндром пазваночнай артэрыі» – парушэнне функцыі мозгу пры астэахандрозе шыйнага аддзела пазваночніка, пры якім магчымыя раптоўныя непрытомнасці. Таму складана даць агульныя рэкамендацыі. Універсальнай парадай пакуль можа быць толькі выкарыстанне палкі-кія. Элементарна для таго, каб пры парушэнні раўнавагі можна было мець пункт апоры. Прычым яе не трэба саромецца, а варта ўспрымаць як элемент іміджу.
Практыкаванні на развіццё вестыбулярнага апарата, раўнавагі з элементамі гімнастыкі Цыгун можна паглядзець на youtube-канале Віцебскага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта. Комплекс распрацаваны кафедрай медыцынскай рэабілітацыі і фізічнай культуры.
Практыкаванні для пачатковага ўзроўню тут і тут.
Падпісвайцеся на наш канал у Telegram, групы ў Facebook, «УКантакце», у «Аднакласніках» – і будзьце ў курсе свежых навінаў! Толькі цікавыя відэа на нашым канале YouTube, далучайцеся!
Першы адукацыйны праект для бацькоў з інваліднасцю «Інклюзіўнае мацярынства» пачаў працаваць у Беларусі. Больш за 300 тэкставых матэрыялаў і відэаролікі, у якіх спецыялісты простай мовай распавядаюць аб праходжанні цяжарнасці, родаў, доглядзе нованароджанага і развейваюць папулярныя страхі, ужо даступныя шырокай аўдыторыі.
Стварэнне інклюзіўнай серыі відэаматэрыялаў – гэта першы крок на шляху да атрымання даступнай інфармацыі пра рэпрадуктыўнае здароўе і бацькоўства для людзей з інваліднасцю. Спецыяльныя навучальныя відэа створаныя пры падтрымцы праекта MAMA PRO і размешчаныя на YouTube-канале «Гiд па жыццi»/ГА «Беларуская асацыяцыя дапамогі дзецям-інвалідам і маладым інвалідам». Для лепшага разумення відэа суправаджаюцца субтытрамі. У планах у арганізатараў – перакласці інфармацыю таксама на зразумелую мову. Гэта спецыяльная спрошчаная версія мовы, распрацаваная для палягчэння ўспрымання інфармацыі людзьмі з інтэлектуальнымі парушэннямі.
Інклюзіўныя відэаролікі ахопліваюць асноўныя тэмы па пытаннях цяжарнасці, родаў і пасляродавага перыяду. На працягу некалькіх месяцаў раздзел «Бацькам» на сайце БелАДДІіМІ будзе абнаўляцца штотыднёва карыснымі тэкставымі матэрыяламі.
«Інклюзіўнае мацярынства» – сумесны праект сацыяльна-дабрачыннай ўстановы па пытаннях грамадскага здароўя «Паблік Хелс» і «Гiд па жыццi»/ГА «Беларуская асацыяцыя дапамогі дзецям-інвалідам і маладым інвалідам». Яго ажыццяўленне сталася магчымым пры падтрымцы Амбасады ЗША ў Беларусі.
Падпісвайцеся на наш канал у Telegram, групы ў Facebook, «УКантакце», у «Аднакласніках» – і будзьце ў курсе свежых навінаў! Толькі цікавыя відэа на нашым канале YouTube, далучайцеся!
А што тычыцца людской удзячнасці медработнікам, пра якую апошнім часам столькі размоў… Маўляў, нарэшце, дачакаліся… Дык яна таксама была, ёсць і будзе. Заўсёды. Магчыма, толькі не так маштабна. І не ўслых. Але кожны, каму дапамаглі, вядома ж, удзячны. Асабліва, калі і адносіны былі да хворага… Не толькі па прафесійным абавязку.
Іншая справа, што не ўсе прывыклі выказваць добрыя словы ўслых і адрасна. І не толькі медыцынскім работнікам. Настаўнікі, напрыклад, удзячнасць могуць пачуць ад сваіх выпускнікоў і праз шмат гадоў. А колішнім хворым… Часцей за ўсё проста хочацца забыцца на хваробу і ўсё, што з ёй звязана. Таму не наўмысна, не са зла не дзякуюць… Як кажуць, нічога асабістага. Проста такая ўласцівасць чалавечай натуры.
Вядома ж, правільным было б ацэньваць працу ўрачоў, медсёстраў, санітарак ды іншых штодня, а не толькі раз на год. А з іншага боку… Прафесійнае свята для таго ж і прыдумалі, каб ва ўсіх была добрая нагода павіншаваць і падзякаваць.
У гэтую прафесію ідуць свядома. За час сваёй працы журналістам размаўляла са многімі медыцынскімі работнікамі, таму і ведаю дакладна. Хтосьці літаральна з дзяцінства марыў стаць хірургам, хтосьці – стаў анколагам пад уплывам шэрагу абставінаў. Працягнуць дынастыю; каб быў свой урач у сям’і; вырасці, вывучыцца і вылечыць бацькоў… Матывы розныя, але мэта адна: дапамагаць людзям.
Шанцуе, калі на ўласным шляху сустракаеш таго самага ўрача, які робіцца лепшым дарадцам, да каго заўсёды можна звярнуцца па дапамогу, па кансультацыю і проста параіцца. Душэўнасць – тое, што цэніцца людзьмі, магчыма, яшчэ вышэй за прафесіяналізм. А ўжо калі трапляецца, так бы мовіць, два ў адным… Вам траплялася?! Мне – так.
Але нельга, нельга ім штораз адчуваць чужы боль як свой, бо так хутка можа надысці і выгаранне. І не трэба чакаць, што ваш любімы доктар будзе паводзіць сябе як лепшы сябар альбо нават сваяк. Усяго павінна быць у меру.
Проста прызнаць, што праца медработнікаў надзвычай цяжкая і адказная. Проста давяраць. Проста даць ім права таксама быць звычайнымі людзьмі.
Раней, да пандэміі каранавіруса, медработнікам найчасцей жадалі спакойных дзяжурстваў, асабліва начных. Зараз ужо і не ведаю, наколькі гэта актуальна. Бо найчасцей проста нерэальна. І ўсё ж – няхай паменей будзе ў вас, шаноўныя, начных выклікаў і складаных выпадкаў. Наколькі гэта магчыма.
Каманда інфармацыйнага партала Здаровыя людзі шчыра віншуе ўсіх, для каго Дзень медыцынскіх работнікаў – прафесійнае свята! Няхай здароўе будзе моцным, дабрабыт – трывалым, шчасце – даўгавечным, а людская ўдзячнасць – бязмежнай!
Асабіста віншуем кіраўніка нашага аддзела інтэрнэт-праектаў, урача-анестэзіёлага-рэаніматолага вышэйшай катэгорыі, кандыдата медыцынскіх навук, дацэнта кафедры анестэзіялогіі і рэаніматалогіі Беларускай медыцынскай акадэміі паслядыпломнай адукацыі шаноўную Вольгу Іванаўну Святліцкую! Жадаем здароўя і шчасця, радасці і ўдачы, кахання і шанцавання. І каб на ўсё хапала сіл!
Са святам віншуем галоўнага рэдактара газеты «Медыцынскі веснік» шаноўную Таццяну Мікалаеўну Сівец! Жадаем росту папулярнасці нашага штотыднёвіка і інтэрнэт-праектаў, новых прафесійных перамог, здароўя моцнага, асабістага шчасця, пабольш нагод для радасці, задавальнення ад жыцця і ад зробленага!
І ўсіх сваіх калег, супрацоўнікаў рэдакцыі – таксама з прафесійным святам! Няхай усё ў нас складваецца ўдала!
Падпісвайцеся на наш канал у Telegram, групы ў Facebook, «УКантакце», у «Аднакласніках» – і будзьце ў курсе свежых навінаў! Толькі цікавыя відэа на нашым канале YouTube, далучайцеся!
One fine body…