Нараджэнне дзіцяці, асабліва першага – велізарная радасць для бацькоў і такое ж велізарнае хваляванне. Як правільна даглядаць малога ў першыя дні, тыдні і месяцы жыцця? Што рабіць, каб неспадзявана не нашкодзіць? Як мыць, карміць, класці спаць? Гэтыя, здавалася б, простыя пытанні хвалююць кожную новаспечаную маму. А веданне правільных адказаў моцна палягчае жыццё сям'і з нованароджаным і робіць бацькоўства па-сапраўднаму шчаслівым і спакойным.
У рамках марафону жаночага здароўя Юлія Ражко, загадчыца педыятрычнага аддзялення для неданошаных нованароджаных РНПЦ «Маці і дзіця» распавяла пра асноўныя правілы догляду малога ў першыя месяцы жыцця.
Спісаў неабходнага для догляду нованароджанага дома ў інтэрнэце вельмі шмат. Але часам і лішняга ў іх таксама шмат, таго, што бацькі назапашваюць, «каб было», але чым наўрад ці карыстаюцца.
У спісе, які прапанавала Юлія Ражко, няма нічога лішняга, толькі сапраўды тое, што спатрэбіцца ў доглядзе малога, які нарадзіўся:
Клізма-груша альбо гліцэрынавыя свечкі прыйдуць на дапамогу, калі ў малога больш за 3-е сутак адсутнічае стул. У норме стул у нованароджанага павінен быць не радзей за адзін раз у суткі. Але калі адбыўся збой, не варта адразу кідацца на дапамогу. Яна можа спатрэбіцца, калі малы выказвае занепакоенасць: плача, капрызіць, горш есць, падціскае ножкі да жывата. Перавагу, падкрэслівае ўрач, лепей аддаць гліцэрынавым свечкам. Яны прасцей у выкарыстанні.
Фізіялагічны раствор (0,9-% солевы раствор) патрэбны для гігіены носа і палягчэння насавога дыхання. Пры неабходнасці солевы раствор закапваюць у кожны насавы праход 2-3 разы на дзень для размякчэння скарыначак, якія ўтварыліся, і нармалізацыі насавога дыхання.
Незаменны фізіялагічны раствор таксама ў асенне-зімовы час, асабліва цяпер, у перыяд пандэміі каранавіруса. Перад паходам у паліклініку мэтазгодна закапаць малому нос. Вірус застаецца на слізістай першыя 2 гадзіны пасля траплення ў дыхальныя шляхі. Важна паспець у гэты прамежак часу яшчэ раз прамыць нос, тады рызыка заражэння будзе значна ніжэйшай.
Гарачкапаніжальныя свечкі таксама абавязкова павінны быць у аптэчцы нованароджанага. Калі штосьці здараецца, тэмпература падымаецца, як правіла, бліжэй да вечара, уначы. Чым бегчы ў аптэку за лекамі, няхай лепей гэтыя прэпараты будуць пад рукой.
Як правіла, большасць нованароджаных выпісваюць з радзільні з пупочным астаткам. Ніякага спецыяльнага догляду і апрацоўкі ён не патрабуе. Адзіная ўмова, якую трэба выканаць: падгузнік не павінен датыкацца да пупочнага астатку альбо закрываць яго, каб пазбегнуць выпадковага траўмавання, намульвання ці рызыкі запаленчых працэсаў. Пупочны астатак павінен быць звонку! Пасля ванны яго дастаткова прамакнуць сухім ручніком.
Прамываць вочкі трэба, толькі калі ў кутках вачэй ёсць назапашванні. Для гэтага дастаткова ватны дыск намачыць цёплай вадой і працерці вока ад вонкавага кутка да ўнутранага. Толькі так і не інакш! Затым узяць чысты дыск і паўтарыць працэдуру на іншым воку.
Нос таксама варта апрацоўваць толькі па меры неабходнасці, калі ёсць слізістыя выдзяленні альбо дыханне абцяжаранае. Сухі жгуцік з ватнага дыска (не трэба яго змочваць у алеі!) уводзяць у насавы праход і акуратна пракручваюць, каб высахлыя скарыначкі зачапіліся і выйшлі вонкі. Можна закапаць фізіялагічны раствор для іх размякчэння. Штодня гэтую працэдуру выконваць не трэба, яшчэ раз падкрэслівае Юлія Ражко! Чым часцей вы раздражняе слізістую носа, тым больш будзе выдзяляцца сакрэту, тым часцей давядзецца выконваць туалет носа.
Каб малому лёгка дыхалася, трэба падтрымліваць у пакоі аптымальную тэмпературу і вільготнасць паветра. Тэмпература павінна быць не вышэйшай за 20-22 ⁰С. Вільготнасць – 60%.
Важнае значэнне маюць рэгулярныя падмыванні немаўля.
Пасля таго, як ён выпэцкае падгузнік, не палянуйцеся і не выкарыстоўвайце вільготныя сурвэткі. Лепей малога падмываць пад праточнай вадой.
Дзяўчынак падмываюць рухам спераду назад (ад лабка), каб мікробы з анальнай адтуліны не патрапілі ў мочапалавыя шляхі. Для хлопчыкаў у першыя гады жыцця характэрны фізіялагічны фімоз (звужэнне крайняй плоці). Пры гігіене палавых органаў важна не спрабаваць расправіць крайнюю плоць, каб не траўмаваць яе.
Пасля кожнага падмывання рэкамендуюцца 5-10-хвілінныя паветраныя ванны. А перад тым як надзець падгузнік на малыша, варта апрацаваць пахвінныя складкі алеем альбо дзіцячым крэмам з цынкам.
У першыя 2-3 месяцы жыцця дзіцяці, калі характэрнае частае мочаспусканне, падгузнік мяняюць кожныя 3 гадзіны, нават калі ён візуальна чысты, і/альбо па меры забруджвання. Гэта дапаможа пазбегнуць праблемаў са скурай, прэласцяў.
У першыя тыдні жыцця купаць немаўля трэба штодня.
Кіпяціць ваду, як гэта рабілі нашыя бабулі, няма ніякай неабходнасці.
Камфортная для купання тэмпература вады – 37⁰, не вышэй за гэтую (добра, калі вы загадзя набудзеце тэрмометр для вады, ён дапаможа кантраляваць правільную тэмпературу).
Паколькі скура ў немаўляці вельмі пяшчотная і адчувальная, пасля купання цела не выціраюць ручніком, а прамакваюць! Перад апрананнем не забывайцеся апрацоўваць складкі алеем альбо дзіцячым крэмам.
Матрац у ложку павінен быць цвёрдым для правільнага фарміравання пазваночніка, у падушцы няма неабходнасці.
Для начнога сну зручна выкарыстоўваць спецыяльны спальны мяшок з адтулінамі для рук. Калі вы аддаяце перавагу коўдры, неабходна правільна накрываць малога: да падпахаў. Адмоўцеся ад тугога спавівання, як гэта рабілі нашыя мамы і бабулі. У дзіцячым ложку таксама не павінна быць мяккіх цацак, каб пазбегнуць няшчаснага выпадку. Акрамя таго, мяккія цацкі вельмі часта могуць быць крыніцай алергіі ў дзіцяці, паколькі з'яўляюцца выдатным «пылазборнікам».
Памятайце таксама пра камфортную тэмпературу і вільготнасць у пакоі, дзе спіць дзіця. Пазбягайце перагрэву і сухасці паветра.
Грудное гадаванне – гэта лепшае харчаванне для дзіцяці з першых дзён жыцця да года. Важна прыкласці дзіця да грудзей яшчэ ў радзале альбо ў першыя 2 гадзіны пасля нараджэння. Калі па пэўных прычынах гэтага не адбылося, не засмучайцеся. Галоўнае – выразная дамінанта ў галаве: важна карміць дзіця грудзьмі. Тады ў вас усё атрымаецца!
Вірусная інфекцыя з'яўляецца правакацыйным фактарам і можа прывесці да абвастрэння сардэчна-сасудзiстых захворванняў, а таксама да цяжкіх ускладненняў – інфарктаў і інсультаў.
Пра тое, як можна прадухіліць падобную сітуацыю, журналістам распавялі:
Па словах Андрэя Прыстрома, ёсць даследаванні, якія паказалі, што вакцынацыя супраць грыпу ўжо праз год (асабліва гэта тычыцца людзей сталага ўзросту з ішэмічнай хваробай сэрца) прыводзіць да зніжэння смяротнасці.
Святлана Салавей дадала, што вакцынацыя супраць грыпу ў тры-чатыры разы зніжае частату ўскладненняў, інфарктаў і інсультаў. Такая статыстыка вядзецца з 2004 года, і з кожным годам яна даказвае эфектыўнасць вакцынацыі сярод людзей, якія пакутуюць ад сардэчна-сасудзістых захворванняў.
Эксперт патлумачыла, чаму віруснае захворванне, у тым ліку і грып, прыводзіць да развіцця гэткіх цяжкіх ускладненняў. Пры віруснай інфекцыі, як правіла, павялічваецца тэмпература, якая прыводзіць да павелічэння частаты сардэчных скарачэнняў: пульс пачашчаецца – і расце нагрузка на сэрца.
Менавіта таму пры любым вірусным захворванні абавязкова трэба захоўваць пасцельны і пітны рэжым, знаходзіцца дома, а не пераносіць захворванне на нагах, падкрэсліла Святлана Салавей.
У асенне-зімовы сезон, калі людзі часцей хварэюць на вострыя рэспіраторныя захворванні, рэгіструецца больш выпадкаў парушэння рытму сэрца ў выглядзе фібрыляцыі перадсэрдзяў (мігальная арытмія), адзначыла Ларыса Плашчынская.
Што можа стаць прычынай развіцця сардэчна-сасудзiстых захворванняў? У гэтым спецыялісты аднадушныя: наяўнасць фактараў рызыкі (курэнне, злоўжыванне алкаголем, лішняя вага і маларухомы лад жыцця).
Па словах Ларысы Плашчынскай, пацыенты часта не ведаюць, што супраць мігальнай арытміі, сур'ёзным ускладненнем якой з'яўляецца інсульт, таксама можна ладзіць прафілактыку. Многія з іх маюць залішнюю масу цела і нізкую фізічную актыўнасць, дрэнна кантралююць артэрыяльны ціск і г.д.
Кантроль масы цела і фізічная актыўнасць, адмова ад шкодных звычак – залог здароўя сэрца і сасудаў, сцвярджаюць эксперты.
Якая нагрузка карысная? Не менш за 150 хвілін аэробнай фізічнай актыўнасці ў тыдзень (30 хвілін штодня). Разам з тым, гэта не значыць, што калі прайшоў 10 тысяч крокаў на працягу дня, норму выканаў, падкрэсліла Ларыса Плашчынская. Нагрузка павінна быць аэробнай, напрыклад, веласіпедныя прагулкі, бег на лыжах, плаванне.
Загадчык кафедры кардыялогіі і рэўматалогіі БелМАПА заўважыў таксама, што доўгае знаходжанне за маніторам камп'ютара – фактар, які можа стаць прычынай павышэння артэрыяльнага ціску. На працягу дня трэба абавязкова рабіць перапынкі, чаргаваць працу і адпачынак.
Штодня неабходна з'ядаць 500 грамаў гародніны і садавіны. На долю тлушчаў павінна прыходзіцца не больш за 30%, але не менш за 20% штодзённага рацыёну. Вельмі важная іх якасць. Ад трансгенных тлушчаў, якія ўтвараюцца падчас смажання, варта зусім адмовіцца.
Калі чалавек спажывае 1-2 разы на тыдзень 100-150 грамаў марской рыбы тлустых гатункаў (скумбрыя, фарэль, сёмга, селядзец), гэтага будзе дастаткова для папаўнення неабходнай колькасці карысных тлушчаў. Іх крыніцай могуць стаць і арэхі.
А вось з вітаміннымі комплексамі варта быць асцярожнымі і не набываць іх самастойна, проста таму, што «трэба прапіць вітаміны».
Вітаміны лепей атрымліваць з ежай, а гародніна і садавіна забяспечаць яшчэ і клятчаткай, упэўнены спецыяліст. Прэпараты ж варта пакінуць на выпадак дэфіцыту вітамінаў у арганізме. Часта на яго пакутуюць тыя, хто цяжка фізічна працуе, спартсмены і цяжарныя жанчыны. Але і ў гэтым выпадку прымаць вітамінныя комплексы можна толькі пасля кансультацыі з урачом, падкрэсліў Андрэй Прыстром.
29 лістапада – Мацей (Мацвей). У гэты дзень раяць не надзяваць вопратку чырвонага колеру і не дужа часта глядзецца ў люстэрка.
Яшчэ ў сярэдзіне тыдня прагноз надвор’я паабяцаў нам лёгкі марозік і мокры снег напрыканцы яго, у выхадныя, на пачатку тыдня новага... «Няўжо сёлетняя зіма вырашыла ўзяцца за розум?!» – падумалі мы з заўсёдным недаверам ды скептыцызмам. Зрэшты, пажывём – пабачым, якім ён будзе, гэты снежань-2020. А пакуль праводзім лістапад і разам з ім – спадарыню Восень.
Сёння ў народным календары – Мацвей (Мацей). А на Мацея, як вядома, зіма «пацея». Гэта значыць, што сярод лістападаўскіх маразоў надараліся адлігі. І першая ж народная прыкмета-назіранне на гэты дзень: «Калі халодна, зіма будзе лютая. А калі цёпла ды дажджы, дык і зіма мяркуецца цёплай і мяккай». Адпаведна, калі штосьці няўцямнае, дык і зіма будзе такой жа?!
«На Мацвея буяныя вятры – быць віхурам да Міколіна дня» (19 снежня). Ух ты… Мяркуючы па тым, як яшчэ напрыканцы лістапада тыя вятры стараліся-завіхаліся… Вось не хацелася б. Бо якімі б ні былі вокны і дзверы на лоджыю сучаснымі, а дзесьці, мабыць, праз цэглу сценаў паддзімае ўжо. Шматпавярхоўцы-то – не жартачкі! – 39-ы год ідзе… Складалася ўзімку, з парушэннем многіх тэхналогій. Таму і атрымалася такая няўдалая…
Але тады, за савецкім часам, якая гэта была радасць – свая кватэра! Тым больш, што год давялося жыць у Чэрвені ў здымным жыллі – звычайнай хаце з пячным ацяпленнем, крыху наводшыбе, хаця і на вуліцы ў шэрагу іншых хатаў. Дзе ўночы праз цябе мог прабегчы пацук…Таму так радавалася мая мілая мамачка, калі мы атрымалі гэтую кватэру…
Але вернемся да капрызлівага надвор’я. Варажыць на яго ў наш час – справа няўдзячная. Бо звычайна рыхтуешся да аднаго, а зусім іншае прыходзіць-прылятае. І ўсё ж хаця б адным вокам зірнем на тое, што прыкмячалі даўней нашыя продкі.
«У снежні адкрытае вуха – летам горача і суха», «Мароз у снежні і снег вышэй хаты – будзе год тады багаты», «Снежань сцюжны з зімою дружны», «Сухі снежань – сухая вясна, сухое лета», «Снежань вока снегам цешыць, ды марозам вуха рве», «Снежань замосціць і загвоздзіць», «У снежні сем надвор’яў на дварэ: вее, дзьме, кружыць, ірве і мяце».
Ну вось такі ён, першы месяц зімы. Класічны. Які быў калісьці… А цяпер… Чакаць? Не чакаць ад яго класічных «паводзінаў»? Невядома…
Настройваючыся на праводзіны восені, дарэчы было б сёння, на Мацея, схадзіць у госці ці прыняць гасцей у сябе… Як было ў традыцыях нашых продкаў у гэты дзень. Нягледзячы на Піліпаўскі пост, які пачаўся ўжо… Але ж… Пандэмія каранавіруса. І групы рызыкі ніхто не адмяняў. І хаця «Худы Мацвей, калі не ўгасціў гасцей», але лепей жывыя стасункі ўсё ж замяніць на віртуальныя… А папіць гарбаты ці кавы можна і па відэасувязі… Разам… 🙂
Раней гэта рабілі, у асноўным, па скайпе. А зараз такі выбар розных платформаў ды пляцовак! І такое ўражанне, што сапраўды чалавек у тваёй кватэры… Побач…
Для тых, хто яшчэ не зайшоў па спасылцы на пачатку гэтага допісу да мінулагодняга майго Мацея, коратка нагадаю, чаго не варта рабіць сёння: выходзіць з дому ў вывернутым адзенні, свісцець, садзіцца на стол, хадзіць па доме ў адным чаравіку і шукаць другі. Таксама раяць не надзяваць вопратку чырвонага колеру і не дужа часта глядзецца ў люстэрка.
А вось чаму? Не ведаю… Нашыя продкі такія… выдумшчыкі. Штосьці прыдумаюць, а ты мяркуй: а раптам спраўдзіцца?! А можа, і не выдумшчыкі?! Можа, усё гэта – праўда? Але з благім дык лепей не правяраць.
… Сыходзіць ад нас вельмі турботная чарговая восень. А першы месяц зімы, ён жа – апошні ў годзе, як заўсёды, праляціць вокамгненна. І мы будзем ужо сустракаць год наступны. Хтосьці – у радасці, а хтосьці – і ў горы непазбыўным, што напаткала сёлета. А я кажу: «Да наступнай сустрэчы ў снежні, сябры! Будзьма разам!»
Што могуць азначаць бактэрыі 3+ у аналізе мачы? Частыя паходы ў прыбіральню ноччу – гэта захворванне мочапалавой сістэмы альбо псіхалагічная праблема? Якія аналізы здаць, каб высветліць прычыну цыстыту? Ці будуць праблемы з патэнцыяй з-за хранічнага прастатыту?
На пытанні чытачоў адказаў загадчык кафедры ўралогіі і нефралогіі БелМАПА, к.м.н. Дзмітрый Тарэндзь.
Дачцэ 8 гадоў. Летась праходзілі лячэнне (бактэрыі +++ у агульным аналізе мачы, 10^5 Escherichia coli пры пасеве на флору), аналізы прыйшлі ў норму. Да лячэння рабілі УГД нырак, наведалі гінеколага, усё добра. Сёлета ў агульным аналізе мачы: бактэрыі +, пры паўторным аналізе – тое ж самае. Дзіця ні на што не скардзіцца. Ці варта турбавацца, здаваць дадатковыя аналізы, рабіць УГД?
– У дзяцей і дарослых можа быць бессімптомная бактэрыўрыя, калі ў аналізах мачы ўзбуджальнік выяўляецца, але ў пацыента няма якіх-небудзь скаргаў і сімптомаў, характэрных для інфекцый мачавых шляхоў. І ў большасці выпадкаў наяўнасць бактэрый у мачы не патрабуе лячэння. Аднак, калі гаворка ідзе пра дзяцей, сітуацыя патрабуе дадатковага абследавання для выяўлення прычынаў гэтай бактэрыўрыі, бо многія анамаліі мачавых шляхоў у дзяцей могуць працякаць бессімптомна. Таму рэкамендую паўторна здаць аналіз мачы на пасеў і пры захаванні такога ўзроўню бактэрый звярнуцца да дзіцячага ўролага.
Што могуць азначаць бактэрыі 3+ у аналізе мачы?
– Часта гэты паказчык у агульным аналізе мачы не азначае нічога дрэннага. Магчыма, проста сам аналіз быў здадзены не па правілах. Неабходна здаваць ранішнюю сярэднюю порцыю мачы нашча пасля туалету вонкавых палавых органаў у стэрыльны посуд. Наяўнасць бактэрый можа быць першай прыкметай інфекцыі мочавыводзячых шляхоў. Таму, калі пры паўторным правільна выкананым аналізе бактэрыі зноў будуць выяўленыя, неабходна здаць яшчэ аналіз мачы на пасеў (даследаванне уракультуры), каб высветліць, якія мікробы выклікаюць запаленне і да чаго яны адчувальныя.
Як пазбавіцца ад кішэчнай палачкі ў мачавым пузыры? Пастаянна высейваецца пры бакпасеве мачы. Пакутую з-за частых позваў у прыбіральню, рэзі і болю ў мачавым пузыры. З-за кішэчнай палачкі ўтварылася несфарміраваная лейкаплакія ўрэтры мачавога пузыра, ужо 15 гадоў жыву з гэтым.
– Гаворка пра рэцыдывавальны бактэрыяльны цыстыт і адну з хранічных формаў запалення мачавога пузыра – лейкаплакію мачавога пузыра, хутчэй за ўсё. Дадзеная сітуацыя патрабуе шпіталізацыі ва ўралагічны стацыянар, каб выканаць цыстаскапію з біяпсіі мачавога пузыра (ці без яе). І калі сапраўды будзе выяўленая лейкаплакія, яна павінна быць ліквідаваная хірургічным эндаскапічным спосабам: з дапамогай электракаагуляцыі альбо энергіі лазера.
Дзяўчына, 25 гадоў. Калі кладуся спаць, пастаяннае адчуванне, што мачавы пузыр не цалкам пусты, гэта не дае заснуць. Даводзіцца два разы хадзіць у прыбіральню, хаця ўжо амаль «пуста». Калі на працягу 20 хвілін не засну, здаецца, што зноў хочацца ў прыбіральню. Ніякага болю пры мочаспусканні не адчуваю. Калі нервуюся, таксама часцей хочацца ў прыбіральню. Гэта прыкмета нейкага захворвання альбо проста я сама так настроілася?
– Для адэкватнай ацэнкі апісанага рэкамендую весці дзённік мочаспускання. На лісце паперы на працягу 2-3 дзён запісвайце час і аб'ём кожнага мочаспускання (трэба мачыцца ў мерны посуд) удзень і ўночы. Гэта дасць разуменне, наколькі сімптомы, што вас турбуюць, значныя і ці варта займацца далейшым абследаваннем. З вынікамі рэжыму мочаспускання трэба звярнуцца да ўролага. Ён падкажа, што рабіць далей.
Мне 24 гады. Перад сном пастаянна ўзнікае жаданне схадзіць у прыбіральню «па-маленькаму», пры гэтым пры паўторным паходзе мочаспусканне адбываецца ў вельмі малых колькасцях (пры звычайным жаданні на працягу дня з гэтым усё ў парадку). Жаданне паўтараецца практычна адразу пасля выхаду з прыбіральні, у сувязі з чым бывае вельмі складана заснуць. Гэта звязана з органамі мочаспускання альбо псіхалагічная праблема?
– Рэкамендую 2-3 дні весці дзённік мочаспускання, выканаць агульны аналіз крыві і мачы для выключэння сур'ёзнай інфекцыйнай паталогіі ніжніх мачавых шляхоў, зрабіць УГД нырак і мачавога пузыра. І з гэтымі дадзенымі запісацца на прыём да ўролага. Вельмі часта на прыёме, аналізуючы дадзеныя рэжыму мочаспускання і аповед пацыента, атрымліваецца высветліць, што гэта не зусім медыцынская праблема, а больш псіхалагічная.
На што могуць паказваць частыя позвы да мочаспускання, асабліва ўвечары перад сном? Як лягу ў ложак, магу 5 і больш разоў уставаць у прыбіральню. Да гэтага прапіла фурамаг і канефрон, паколькі быў цыстыт. Пасля гэтага аналізы былі ў норме.
– Інфекцыі мачавога пузыра (востры альбо хранічны цыстыт) могуць выклікаць такія сімптомы, як нактурыя – начныя паходы ў прыбіральню больш за адзін раз. Гэты стан можа быць звязаны са зніжанай ёмістасцю мачавога пузыра нейрагеннай прыроды з-за нейкага захворвання. Таксама прычынай можа быць такі стан, як гіперактыўны мачавы пузыр, які досыць часта распаўсюджаны як сярод жанчынаў, так і сярод мужчын, і патрабуе лячэння спецыфічнымі лекавымі прэпаратамі.
Яшчэ адна прычына нактурыі – павышанае мочавыдзяленне ў начны час з-за начной паліўрыі, што патрабуе больш стараннага абследавання, у тым ліку на спецыяльныя гармоны. Таму рэкамендую 2-3 дні весці дзённік мочаспускання, выканаць агульны аналіз крыві і мачы, УГД нырак і мачавога пузыра. І з вынікамі запісацца на прыём да ўролага.
Мне 63 гады, вяду здаровы лад жыцця, займаюся тры разы на тыдзень у спартзале. 7-10 разоў ноччу хаджу ў прыбіральню, пастаянна не высыпаюся. Гэтая праблема ў мяне каля 10 гадоў. Пасля кансультацый у розных уролагаў Мінска праходзіў прызначаныя курсы лячэння, але праблема засталася. Ці можна запісацца да вас на прыём? І што параіце?
– З улікам вашага ўзросту, характару мочаспускання магчымыя два захворванні: дабраякасная гіперплазія прадсталёвай залозы (адэнома) альбо гіперактыўны мачавы пузыр. Улічваючы працягласць вашага анамнэзу, я б рэкамендаваў звярнуцца да мяне на кансультацыю з дадзенымі ўсіх папярэдніх абследаванняў і лячэння.
Я кансультую ў Мінскай абласной клінічнай бальніцы (+375 (17) 265-22-24), у прафесарска-кансультатыўным цэнтры БелМАПА (017 374-06-25; 029 394-07-37; 033 660-27-97) і медыцынскім цэнтры «Доктар Профі».
Мне 47 гадоў. Вось ужо 17 гадоў пакутую ад праблемы з пачашчаным мочаспусканнем: удзень мачуся прыкладна кожныя 2 гадзіны, ноччу ўстаю ў прыбіральню 3-4 разы. Лячыўся ў розных медцэнтрах, але знайсці прычыну і ліквідаваць праблему так і не ўдалося. Цукровага дыябету – няма, розных інфекцый – няма, рабіў ПЦР. З вашага пункту гледжання, у чым прычына маёй хваробы? Можа быць, гэта паталогія нырак?
– З улікам працягласці захворвання не выключана, што ў вас гіперактыўны мачавы пузыр. Гэта сур'ёзная распаўсюджаная праблема. Яна можа мець нейрагенную прыроду, калі ў яе аснове ляжыць іншае захворванне, якое цягне парушэнне інервацыі (забеспячэнне органаў і тканак нервамі) мачавога пузыра. Напрыклад, захворванні галаўнога мозгу, спіннога мозгу, перыферычнай нервовай сістэмы. Калі ў ходзе абследавання гэтыя прычыны не выявіліся, магчыма, маецца ідыяпатычная форма гіперактыўнасці дэтрузара альбо сапраўдны сіндром гіперактыўнасці мачавога пузыра.
Па вялікіх эпідэміялагічных даследаваннях, распаўсюджанасць сімптомаў, характэрных для гэтага захворвання, у свеце дасягае 16-20%. У большасці выпадкаў прызначаецца медыкаментознае лячэнне. Прымяняюцца атрапінападобныя прэпараты, якія ўздзейнічаюць на рэцэптары мачавога пузыра і здольныя расслабляць яго, тым самым зніжаючы частату мочаспускання. Калі гэта не дапамагае, існуюць іншыя, больш інвазіўныя метады лячэння. Сёння ва ўралогіі для вырашэння гэтай праблемы шырока выкарыстоўваецца батулінічны таксін, які ўводзіцца ў сценку мачавога пузыра для яго расслаблення, і іншыя малаінвазіўныя метады лячэння.
Чаму ў некаторых выпадках пры цыстыце ўрачы выпісваюць антыбіётык амаксіцылін, а ў некаторых – толькі фурамаг?
– Пры лячэнні вострага цыстыту ў дарослых пацыентаў прэпаратам выбару з'яўляюцца лекавыя сродкі нітрафуранавага рада, у прыватнасці, фуразідын. У дзяцей прэпаратамі выбару могуць быць іншыя лекавыя сродкі, дазволеныя па ўзросце. Калі ж гаворка ідзе пра рэцыдывавальны цыстыт (хранічнае запаленне мачавога пузыра), дык лячэнне прызначаецца ў адпаведнасці з вынікамі бактэрыяльнага пасеву мачы. Падбіраецца прэпарат, да якога адчувальныя выяўленыя мікраарганізмы. Ім можа быць, у тым ліку, і амаксіцылін.
Якія аналізы трэба здаць, каб высветліць прычыну цыстыту?
– Каб высветліць прычыну цыстыту, трэба здаць агульны аналіз мачы (сярэдняя порцыя). Калі ж маецца хранічны цыстыт (паўтараецца больш за 2 разы за апошнія 6 месяцаў альбо больш за 3 разы за апошні год), у стандарты абследавання ўваходзіць аналіз мачы на пасеў.
Калі адбылося чарговае абвастрэнне цыстыту, не трэба адразу прымаць прэпарат, які раней вам дапамагаў. Лепей спачатку здаць агульны аналіз мачы і аналіз на пасеў. Гэта неабходна, каб выявіць канкрэтны ўзбуджальнік. Часцей за ўсё гэта будзе урапатагенная кішэчная палачка, аднак, трэба ведаць, да чаго яна адчувальная, каб не страляць з гарматы па вераб'ях, а прызначыць канкрэтны антыбіётык. На практыцы ж пры рэцыдыве большасць жанчынаў звяртаецца да ўролага, ужо прыняўшы лекавы сродак, які раней дапамагаў пры цыстыце. Тады здаваць аналіз на пасеў не мае сэнсу.
Па дадзеных некаторых даследаванняў, распаўсюджанасць цыстыту параўнальная, а то і вышэйшая, з распаўсюджанасцю інфекцый дыхальных шляхоў. Лічыцца, што за сваё жыццё на цыстыт перахварэе кожная трэцяя жанчына. У мужчын цыстыт, як правіла, не ўзнікае.
Для прафілактыкі захворвання трэба пазбягаць пераахаладжэння, насіць якасную бялізну без швоў з натуральных матэрыялаў, праводзіць гігіенічныя працэдуры ў напрамку «спераду назад». Інфекцыя ў мачавы пузыр жанчынаў трапляе спачатку з прамой кішкі на скуру пахвіны, адтуль – у пераддзвер'е похвы, затым у мочаспускальны канал і потым уверх – у мачавы пузыр.
Лячылі ад цыстыту дзіця антыбіётыкам (прапілі 5 дзён амаксіцылін), па прызначэнні педыятра. Праз тыдзень рэцыдыў, трапілі ў бальніцу. Калі раней наогул не ведалі, што такое цыстыт, дык пасля бальніцы стабільна раз на год здараюцца эпізоды. Стараемся берагчыся, цёпла апранаемся, не сядзім на халоднай падлозе. Як надалей не дапускаць абвастрэння?
– Калі ў дзіцяці ёсць рэцыдывавальная інфекцыя мачавых шляхоў, сітуацыя патрабуе больш паглыбленага абследавання для выключэння прычынаў, якія выклікаюць хваробу. Часта гэтыя прычыны маюць прыроджаны характар (анатамічны альбо функцыянальны). Яны павінны быць выяўленыя і знаходзіцца пад наглядам урача. Магчыма, з гэтым нічога не трэба будзе рабіць, але часам патрабуецца пэўная карэкцыя.
У Беларусі існуе Рэспубліканскі цэнтр дзіцячай уралогіі (https://2gdkb.by/tsentry/respublikanskij-tsentr-detskoj-urologii) на базе 2-й ГДКБ. Калі вы з педыятрам зафіксавалі частыя абвастрэнні цыстыту, мэтазгодна звярнуцца ў дадзены цэнтр.
Чым адрозніваецца цыстыт ад урэтрыту?
– Дадзеныя захворванні адрозніваюцца лакалізацыяй. Урэтрыт – гэта запаленне мочаспускальнага канала, а цыстыт – запаленне мачавога пузыра. У жанчынаў гэтыя станы цяжка адрозніць. Паколькі інфекцыя ў жаночы мачавы пузыр пранікае ўзыходзячым шляхам – праз ўрэтру, дык першапачаткова магчымае запаленне ўрэтры, а затым ужо мачавога пузыра. У мужчын запаленне мачавога пузыра – вельмі рэдкі стан, а вось запаленне мочаспускальнага канала (урэтрыт) часцей носіць спецыфічны характар і звязанае з інфекцыямі, якія перадаюцца палавым шляхам (ІППШ).
Як вы ставіцеся да выкарыстання інгібітараў 5АР (у прыватнасці, фінастэрыду) пры сіндроме хранічнага тазавага болю ў маладога чалавека, 28 гадоў? Дзяцей мець не планую, палавым жыццём не жыву і не планую, такім чынам, пабочнае дзеянне ў выглядзе бясплоддзя і гіпалібідэміі не хвалюе. Тамсулазін не пераношу з-за выяўленай артастатычнай гіпатэнзіі. Быў бактэрыяльны прастатыт. Каля года прымаю фінастэрыд і дутастэрыд. Боль і дыскамфорт зменшыліся.
– Інгібітары 5АР – гэта прэпараты выбару ў лячэнні сімптомаў захворванняў ніжніх мачавых шляхоў, выкліканых дабраякаснай гіперплазіяй прадсталёвай залозы. Гэта значыць, яны ў асноўным прымяняюцца для патагенетычнага лячэння павелічэння прадсталёвай залозы, бо прыводзяць да яе памяншэння ў памерах за кошт блакавання дзеяння метабалітаў мужчынскага гармону тэстастэрону.
Гэтыя прэпараты дазволеныя, па дадзеных некаторых даследаванняў, могуць прызначацца пацыентам з хранічным прастатытам альбо сіндромам хранічнага тазавага болю. Але ў такім узросце большасці сваіх пацыентаў з гэтым сіндромам я асабіста дадзеныя прэпараты не прызначаю з-за іх пабочных эфектаў: парушэнне лібіда, эрэкцыі, павелічэнне грудных залозаў.
Таксама не пачынаю лячэнне з гэтых прэпаратаў дабраякаснай гіперплазіі прадсталёвай залозы, дадаю іх да іншых прэпаратаў толькі ў тым выпадку, калі тыя малаэфектыўныя ці бачу, што сімптомы захворвання прагрэсуюць. Паколькі вас не хвалююць вышэйназваныя пабочныя эфекты, а прэпараты вам дапамагаюць, дык не бачу падстаў ад іх адмаўляцца. Гэтыя лекі прызначаныя для працяглага прыёму.
Мне 35 гадоў. Дыягназ «хранічны прастатыт» паставілі ў 15 гадоў. Нічога не турбуе, акрамя начных хаджэнняў у прыбіральню. Адзін час прымаў некалькі гадоў прастамол уна. Прывык спаць па 5 гадзін у суткі, бо з-за начных абуджэнняў у прыбіральню цяжка потым заснуць. З-за чаго я захварэў на гэтую хваробу ў 15 гадоў? Якія праблемы мяне чакаюць у будучым у плане патэнцыі? Якая верагоднасць развіцця раку прастаты?
– Падлеткавы ўзрост не характэрны для ўзнікнення хранічнага прастатыту. Таму, хутчэй за ўсё, захворванне мела іншую прычыну. У маладых людзей гэта часцей дысфункцыянальнае мочаспусканне, магчыма, нейрагеннай прыроды. Неабходна прааналізаваць сітуацыю і высветліць прычыну ўзнікнення запалення прадсталёвай залозы ў такім раннім узросце. Захворванне органа цесна звязанае з праблемамі эрэкцыі і патэнцыі, але гэта розныя паталогіі. Не заўсёды прастатыт вядзе да зніжэння патэнцыі.
Зараз няма доказнай базы, што хранічны прастатыт спрыяе развіццю раку прадсталёвай залозы. Так, ёсць назіранні, што ў мужчын з хранічным прастатытам пухліна прадсталёвай залозы сустракаецца часцей. Але я лічу, што гэта проста звязана з больш частымі наведваннямі ўролага такімі пацыентамі і, адпаведна, лепшай выяўляльнасцю.
З-за чаго можа з'явіцца прастатыт і што трэба рабіць, каб яго не было?
– Гэта вельмі шырокая праблема. Існуе хранічны бактэрыяльны прастатыт (ХБП). Многія лічаць, што гэта адзін з асноўных яго відаў. Але сапраўдны ХБП сустракаецца толькі ў 15% выпадкаў. Найбольш частая форма – хранічны небактэрыяльны прастатыт, ці сіндром хранічнага тазавага болю, калі прычынай запалення з'яўляюцца не бактэрыі. Альбо бактэрыі, якія мы пакуль не можам выявіць метадамі лабараторнай дыягностыкі.
Такім чынам, прычыны захворвання могуць быць выкліканыя інфекцыяй у мочаспускальным канале, якая пранікае ў прадсталёвую залозу. Але адразу адзначу, што выразнай доказнай базы паміж ІППШ і прастатытам няма. Нельга сцвярджаць, што хламідыі, мікаплазмы, трыхаманады выклікаюць гэтае захворванне.
Іншыя прычыны прастатыту:
Сёння лячэнне хранічнага прастатыту і сіндрому хранічнага тазавага болю робіцца больш індывідуалізаваным. Высвятляюцца прычыны, асноўныя сімптомы, якія найбольш хвалююць, і плануецца далейшая тэрапія, якая можа кардынальна адрознівацца ад пацыента да пацыента.
Ці абавязкова весці актыўны лад жыцця (бег альбо трэнажорная зала), каб не было прастатыту? Ці можна абмежавацца пэўнымі мінімальнымі фізпрактыкаваннямі?
– Актыўны лад жыцця вельмі добра ўплывае на якасць жыцця мужчыны і здароўе яго рэпрадуктыўнай сістэмы. Любыя актыўныя рухі паляпшаюць кровазварот органаў малога таза. А калі яны добра забяспечваюцца крывёй, іх функцыянальныя здольнасці павялічваюцца ў некалькі разоў. Апрача вышэйназваных актыўнасцяў, я б рэкамендаваў больш часу гуляць на свежым паветры на доўгія адлегласці.
У кантэксце спорту магу ўдакладніць, што ёсць доказы магчымага згубнага ўздзеяння на прадсталёвую залозу пры прафесійным занятку веласпортам.
Якія віды прастатыту бываюць? Ці маглі б вы прывесці спасылкі на даступную літаратуру пра гэтую праблему?
Рэкамендую пачытаць: В.А.Малачкоў, І.І.Ільін. Хранічны ўрэтрагенны прастатыт.
Працую на складзе замарожанай прадукцыі. Заўважыў, што за час працы ў холадзе з'яўляецца рэзкі востры боль у пахвіне, на пару секунд. Што гэта можа быць і да каго звярнуцца?
– Часцей за ўсё такія сімптомы (рэзкі боль, які тут жа праходзіць) нехарактэрныя для праблемаў з мочапалавымі органамі. Уралагічны боль мае больш працяглы характар. Але хачу адзначыць, што пераахаладжэнне – фактар рызыкі ўзнікнення інфекцыі мачавых шляхоў у жанчынаў і хранічных запаленчых працэсаў у прадсталёвай залозе ў мужчын. Для пачатку трэба звярнуцца да тэрапеўта.
У мужа (44 гады) выявілі рак прамой кішкі 3 ст. У жніўні ён перанёс тры аперацыі па выдаленні пухліны ў Мінскім гарадскім анкадыспансэры. У выніку мужу вывелі стому (калапрыёмнік) і цыстастому (мочапрыёмнік). Казалі, што праз месяц цыстастому павінны прыбраць, але вось ужо трэці месяц муж пакутуе з ёй, пры перакрыванні трубкі вадкасць можа выходзіць праз задні праход, ды і трубка рызыкуе ўвесь час выпасці. Нядаўна ноччу трубка амаль вылезла, мачавы пузыр перапоўніўся, муж уставіў трубку назад, але пасля гэтага пачалося моцнае запаленне мачавога пузыра з тэмпературай і дрыжыкамі. З-за тэмпературы яго не ўзялі на абследаванне ў анкадыспансер, але аналізы паказалі, што каранавіруса ў мужа няма. Цяпер нам адмаўляюць у лячэнні, бо анкадыспансер зачынілі «пад кавід». Мы баімся, што запаленне можа адбіцца на нырках і іншых жыццёва важных органах. Што параіце ў такой сітуацыі? Можна трапіць да вас на кансультацыю?
– Хутчэй за ўсё размова ідзе пра фарміраванне пузырна-рэктальнага свіршча – штучна сфармаванага паміж поласцю мачавога пузыра і ампулай прамой кішкі. Тэрмін у 4 месяцы з'яўляецца прыдатным для выканання рэканструктыўнай аперацыі для аднаўлення адэкватнага мочаспускання без цыстастомы. Канчаткова гэтае пытанне можна вырашыць пасля агляду пацыента для ацэнкі гатоўнасці яго мясцовых тканак да такой аперацыі, паколькі пасля камбінаванага лячэння пасляпрамянёвыя запаленчыя змены могуць захоўвацца працяглы час, што будзе перашкаджаць добраму гаенню пасля рэканструкцыі.
Рэкамендую сабраць дадзеныя абследаванняў, лячэння і звярнуцца да мяне на кансультацыю для планавання спецыялізаванай дапамогі. У нашай клініцы, якая месціцца ў МАКБ, выконваюцца аперацыі як па ўралагічных, так і па анкаўралагічных паталогіях і іх наступствах.
Выдаленая левая нырка (рак лаханкі). Як правільна харчавацца, каб не пазбавіцца пакінутай ныркі? Акрамя гэтага шмат пазваночных грыжаў. Якія нестэроідныя супрацьзапаленчыя прэпараты (НСЗП) лепей прымаць для зняцця болевага сіндрому? Раней прымала ібупрафен, але высветлілася, што ён можа правакаваць рак ныркі.
– Цяпер найбольш важна правільнае дыспансернае назіранне за сваім асноўным захворваннем – ракам лаханкі, што патрабуе пэўнай частаты наведвання ўрача ў першы і наступныя гады. Гэта неабходна, каб не прапусціць прыкметы прагрэсу альбо рэцыдыву захворвання. Магу вас супакоіць: у большасці выпадкаў людзі з адзінай ныркай, якая да аперацыі была ў нармальным функцыянальным стане, жывуць гэтак жа, як і пацыенты з дзвюма ныркамі, якасць жыцця не церпіць.
Асаблівых рэкамендацый па дыеце мы такім пацыентам не даем. Адзіная рэкамендацыя – ужыванне дастатковай колькасці вадкасці ў любым выглядзе, каб у ныркі была пастаянная нагрузка вадой, і яна адэкватна функцыянавала, што зніжае верагоднасць іншых захворванняў.
Даказаны факт, што НСЗП могуць згубна ўплываць на функцыю нырак, выклікаючы ў іх лекавае запаленне – міжтканкавы нефрыт. Пытанне трэба вырашаць індывідуальна, супастаўляючы неабходнасць прыёму НСЗП для купіравання болю з іх магчымымі пабочнымі эфектамі на ныркі. Сучасныя селектыўныя НСЗП валодаюць меншым уплывам на нырачную тканку. Гэта такі прэпарат, як этарыкаксіб, да прыкладу.
Фота – Аксана Жураўлёва і з адкрытых інтэрнэт-крыніц.
https://bel.24health.by/urolog-anton-glavinskij-o-spermogramme-potencii-i-besplodii-video/
Прайшло больш за 7 месяцаў з пачатку пандэміі каранавіруснай інфекцыі. Якія новыя дадзеныя пра ўплыў захворвання на цяжарнасць і роды з'явіліся за гэты час?
Асістэнт кафедры акушэрства і гінекалогіі БДМУ Святлана Жукоўская зрабіла агляд апошніх навуковых даследаванняў на гэтую тэму. Да вашай увагі – адказы на асноўныя пытанні.
Найбольш часта ў цяжарных сустракаюцца: слабасць, кашаль, галаўны боль, павышэнне тэмпературы, страта смакавых/нюхальных адчуванняў, задышка, боль у мышцах (міялгія), боль у горле. Ваніты, дыярэя менш характэрныя.
У лабараторных паказчыках могуць адзначацца павышэнне ўзроўню С-рэактыўнага бялку, зніжэнне і павышэнне ўзроўню лімфацытаў, павышэнне ўзроўню пракальцытаніну, тромбацытапенія, змена паказчыкаў функцыі печані.
Так. Бессімптомнае цячэнне COVID-19 можа назірацца ў 54-75% цяжарных. Пра гэта кажуць статыстычныя дадзеныя цэнтраў па кантролі і прафілактыцы захворванняў ЗША (CDC) за лістапад 2020 года.
Па дадзеных CDC, у цяжарных з COVID-19 у параўнанні з нецяжарнымі жанчынамі фертыльнага ўзросту часцей адзначаецца неабходнасць лячэння ў рэанімацыі (у 3 разы), механічнай вентыляцыі лёгкіх (у 2,9 раза), экстракарпаральнай мембраннай аксігенацыі (у 2,4 раза). Рызыка смяротнага зыходу вышэйшая ў 1,7 раза.
Магчымае павелічэнне частаты заўчасных родаў (на 13-27%). Што тычыцца невыношвання цяжарнасці, дык пакуль дастатковых доказаў, што SARS-CoV-2 павышае яе частату ў 1-м і 2-м трыместрах, няма.
На частату прыроджаных парокаў развіцця плода ўплыў COVID-19 не даказаны.
Магчымае значнае ўзрастанне частаты антэнатальнай гібелі плода (смерць у перыяд унутрычэраўнага развіцця) – 11,5 супраць 4,1 на 1000 родаў. Пра гэта кажуць дадзеныя Вялікабрытаніі.
У сістэматычным аглядзе і мета-аналізе J. Yee et al. (2020) таксама прыводзяцца такія рызыкі:
Так, але рэдка. Па дадзеных CDC, у 2,6% з 610 дзяцей, народжаных ад жанчынаў з пацверджаным COVID-19, таксама выяўляўся вірус SARS-CoV-2. У першую чаргу, гэта былі нованароджаныя ад маці з актыўнай інфекцыяй непасрэдна падчас родаў. У цэлым, лічыцца, што рызыка перадачы SARS-CoV-2 ад маці да нованароджанага адносна невысокая. Даследчыкі таксама паказваюць, што няма статыстычна пэўных адрозненняў рызыкі інфікавання ў сітуацыях, калі нованароджаны знаходзіцца ў адным памяшканні з маці альбо калі яны падзеленыя.
Так. Рызыка перадачы SARS-CoV-2 праз грудное малако да гэтага часу не вызначаная. У некаторых даследаваннях адзначалася выяўленне віруса ў малацэ метадам ПЦР, аднак няма падстаў сцвярджаць, што вірус заразны (валодае вірулентнасцю).
Агульнапрынятая на дадзены момант рэкамендацыя – карміць грудзьмі з абавязковымі мерамі засцярогі:
У астатні час лепей, каб адлегласць паміж маці і дзіцем была не меней за 1,8 м.
Паасобнае знаходжанне апраўданае, калі стан жанчыны ці нованароджанага патрабуе назірання ў рэанімацыі, калі нованароджаны – у групе высокай рызыкі па цяжкім цячэнні COVID-19: неданошанасць і/альбо нясталасць, маюцца спадарожныя захворванні.
Як рэнтген і КТ уплываюць на плод, за якімі паказчыкамі сачыць цяжарным з COVID-19 – тут. Як змяняць свае палавыя паводзіны ў пандэмію – тут.
Нават той, хто ні разу не вернік праваслаўны, хоць калі чуў штосьці пра Піліпаў дзень, Піліпаўку, Піліпаўскі (альбо Калядны) пост. Бо дужа гэта адметная з’ява ў народзе. Ды і хто не памятае са школьных гадоў гэтае, з паэмы-балады Янкі Купалы «Курган»: «На Купалле там птушка садзіцца, пяе, У Піліпаўку воўк нема вые; Сонца днём распускае там косы свае, Ночкай зоры глядзяць залатыя»…
Ну, а пярэдадзень Піліпаўкі, сам Піліпаў дзень, 27 лістапада, таксама поўніцца шматлікімі абрадамі і звычаямі. І фактычна гэта апошні дзень сёлета, калі сапраўды можна разгуляцца, паесці прысмакаў. Бо Піліпаўскі пост доўжыцца ажно 6 тыдняў – з 28 лістапада па 6 студзеня ўключна. І падчас яго вернікі не ядуць скаромнае.
Нашыя продкі спяшаліся да Піліпаўскага посту закалоць кабанчыка, паесці свежаніны і нарабіць розных мясных вырабаў, многія з якіх – вяндліна, каўбасы ды іншае – захоўваліся акурат да Калядаў. А сёння звычайна спраўлялі Запусты, альбо Загавіны (Заговіны).
Прычым не толькі самі частаваліся, але і запрашалі да вячэры… Хатніка (Дамавіка)! Трэба было яму ўлагодзіць, бо ён жа, як лічылася, «хату трымае». А для гэтага звычайна на стале пакідалі ежу, прыкрыўшы яе ручніком ці сурвэткай.
Гэты звычай нездарма ў чымсьці пераклікаецца з традыцыямі святкавання Дзядоў, бо ў некаторых мясцовасцях Хатнікаў атаясамлівалі з душамі памерлых продкаў.
Іншая ж назва гэтага дня – Кудзеліца – нагадвае нам пра тое, што дзяўчаты і жанчыны звычайна рыхтаваліся да попрадак падчас вячорак: «Што ў Піліпаўку спрадзеш, тое ў Вялікі пост сатчэш». А зіма наперадзе чакала до-о-о-о-ооўгая… Шмат чаго можна было напрасці, наткаць, навязаць, нашыць… Дзяўчаты найперш гэта рабілі, каб нарыхтаваць сабе да вяселля пасаг. А вяселлі – усё, заканчваліся… Пост жа наперадзе.
Затое колькі весялосці чакала моладзь на тых вячорках! І танцы, і заляцанні… Да Масленіцы можна было пры жаданні знайсці сабе пАру…А самыя спрытныя дзяўчаты паспявалі ўсё! І на заляцанні адказаць, і пачаставацца семкамі ды цукеркамі, і напрасці ды наткаць гару…
А вось каму раздолле ў Піліпаўку з «вяселлямі», дык гэта ваўкам! Нашыя продкі прыкмячалі, што з гэтага часу яны звычайна па лесе ходзяць цэлымі зграямі. Так што сцеражыся, падарожны, і любы, хто захоча ў гэтую цёмную пару прайсціся ўвечары-ўночы па бязлюдных аддаленых мясцінах! І хаця ў наш час ваўкоў добра-такі адстрэльваюць, але не ўсіх і не ўсюды. А хутка ж сапраўды мы адчуем, як «надыходзяць цёмныя ночы»… Бо, як трапна прыкмячалі, «у Піліпаўку дзень паўдня».
Вернікі сёння ўшаноўваюць аднаго з 12-і апосталаў – Піліпа. Звычайна да яго звяртаюцца з просьбамі аб ацаленні ад хваробаў вачэй і ад дэпрэсіі.
А мы, як і нашыя продкі, назіраем за надвор’ем ды сочым надалей, ці спраўдзяцца тагачасныя прыкметы: «Пахмурна ці снежна – да непагадзі ў маі», «Калі добра пагода будзе на Піліпаўку, дык добра будзе і на Пятроўку», «Калі кот скача на прыпек, дык будзе мароз»…
Эх, шкада, што ні ката, ні прыпеку! Я б яго сама туды падсадзіла б! Абы на мароз паказаў… 🙂 Бо гэтыя дажджы, дажджы, дажджы… З аднаго боку, для азімых трэба… Для зямлі вільгаць. А з іншага… Баюся, што наша дача зноў паплыла… Хаця і без шкоды для ўраджаю…
Ды і вельмі няёмка ў транспарт і з транспарту з мокрым парасонам… Асабліва, калі гэта маршрутка, у якой едзеш каля гадзіны па часе. Не люблю… 🙁
«Шэрань на дрэвах – да марозу, туман – да адлігі, а калі шэрань была ўначы, днём будзе снег». А вось шэрань люблю! І вельмі! Тады надвор’е сапраўды казачнае. І мамачка мая вельмі любіла… Яна ўсё любіла… І ўсіх…
І яшчэ варта прыгадаць сёння святога Юстыніяна – апекуна плоднасці і дзяцінства. Калі ў сям’і доўга не было дзяцей, жанкі звярталіся з просьбамі ў сваіх малітвах менавіта да яго.
Ну што ж, як заўсёды, выбіраем са звычаяў, абрадаў ды традыцый гэтага дня і наступных тое, што даспадобы. Здароўя ўсім і душэўнага спакою!
Ці змяніўся погляд на спосабы лячэння COVID-19? Якія асаблівасці паўторных выпадкаў заражэння? Што павінна насцярожыць пры лёгкім цячэнні захворвання і калі патрабуецца медыцынская кансультацыя?
Загадчык кафедры інфекцыйных хваробаў БДМУ, галоўны пазаштатны інфекцыяніст Міністэрства аховы здароўя, доктар мед.навук, прафесар Ігар Карпаў адказаў на пытанні журналіста газеты «Медвеснік».
Эпідэміялагічная сітуацыя складаная. Колькасць хворых нарастае, і гэта чаканая сітуацыя. Бо калі на сезоннае рэспіраторнае захворванне напластоўваецца пандэмічны вірус, бывае самы значны ўздым інфекцыі – праславутая другая хваля. У гэты перыяд усё бы сыходзіцца разам: і агрэсіўнасць віруса, які нядаўна ўвайшоў у папуляцыю, пры гэтым заваёўвае новую біялагічную нішу – рэспіраторны тракт чалавека, і аптымальныя для яго распаўсюджвання кліматычныя ўмовы рэгіёну – перш за ўсё тэмпература і вільготнасць.
Уяўляецца, што нарастанне колькасці наноў захварэлых паменшыцца ў першай палове зімы. Але «хвост» інфекцыі можа цягнуцца даўжэй з тэндэнцыяй да зніжэння. Так што ўсім неабходна падрыхтавацца да працяглых і паслядоўных дзеянняў.
Спадзявацца толькі на калектыўны імунітэт не варта, хаця ўсім нам гэтага хацелася б. З улікам назапашаных дадзеных усе краіны адкарэктавалі зараз свае пазіцыі ў дачыненні да стратэгіі і тактыкі барацьбы з COVID-19. Гэта не адзёр і не вятранка: аднойчы перахварэеш – і адкараскаўся. На грып мы хварэем нашмат часцей. Часам і два разы ў перыяд эпідэмічнага ўздыму. Тут рэальней спадзявацца на тры асноўныя моманты.
Першы – пандэмічныя вірусы агрэсіўнасць з часам губляюць.
Ім проста неабходна знайсці сваё месца ў новай біялагічнай нішы – дыхальных шляхах чалавека. Пакуль, нягледзячы на некаторыя абнадзейлівыя публікацыі пачатку другой хвалі, мы гэтага не бачым. Колькасць цяжкіх формаў не зніжаецца. Выснова: трэба максімальна ўважліва і адказна ставіцца да свайго здароўя ўвесь перыяд захворвання.
Другі – вакцынацыя. Цяпер шмат вакцынаў знаходзяцца ў стадыі распрацоўкі і клінічных выпрабаванняў. Гэта верны, хаця і няпросты шлях. Ёсць абнадзейлівыя вынікі: некалькі вакцынаў праходзяць працэс рэгістрацыі, прычым у розных краінах свету.
Трэці – максімальнае выкарыстанне прафілактычных мерапрыемстваў для таго, каб не дапусціць інфіцыравання.
Пра гэта шмат гаварылася і пісалася: сацыяльнае дыстанцыяванне, праветрыванне памяшканняў для зніжэння ўтрымання дыспергіраваных часціцаў у паветры, дэзінфекцыя паверхняў, а таксама нашэнне масак, якія галоўным чынам зніжаюць колькасць вірусаў, што трапляюць у навакольнае асяроддзе. У працэсе вывучэння захворвання гэтым мерапрыемствам у розны час надавалася рознае значэнне, але больш мэтазгодна прытрымлівацца адразу ўсіх.
Дакладней на пытанне адкажуць тыя, хто праводзіць гэтыя самыя клінічныя выпрабаванні. Пра вынікі ў Беларусі гаварыць пакуль заўчасна. Аднак мяркуючы па дадзеных распрацоўнікаў, якія ацэньваюць вынікі выпрабаванняў на шматлікай групе добраахвотнікаў у Расіі, імунітэт развіўся больш чым у 80%.
Таксама цалкам прымальныя вынікі і першых клінічных выпрабаванняў іншых вакцынаў. Звяртаюць на сябе ўвагу і розныя іх тыпы, якія праходзяць клінічныя выпрабаванні. Таму вакцынацыя насельніцтва – рэальнасць надыходзячага 2021 года. Лагічна выказаць здагадку, што найбольш складана імунітэт фарміруецца ў людзей сталых, з сур'ёзнымі хранічнымі захворваннямі печані і нырак, імунадэфіцытнымі станамі.
Сапраўды, у нашай практыцы сустракаюцца паўторныя выпадкі захворвання на COVID-19. Іх не так шмат, усё залежыць, натуральна, ад стану імунітэту ў пацыентаў, якія перанеслі інфекцыю раней. Аднак ёсць і сур'ёзнае цячэнне паўторнай інфекцыі. Арыентуючыся на наяўную ў свеце інфармацыю, тыя, хто перанёс раней больш цяжкую форму захворвання, маюць больш устойлівы імунітэт.
Усё ж такі паўторнае цячэнне пакуль яшчэ ў значнай ступені вызначаецца тымі фактарамі рызыкі, якія характэрныя для COVID-19 наогул. У першую чаргу – узростам (рызыка цяжкага цячэння ў асобаў, старэйшых за 55 гадоў і вышэй), павышаным індэксам масы цела, наяўнасцю цукровага дыябету, гіпертаніі, ішэмічнай хваробы сэрца, хранічнай абструктыўнай хваробы лёгкіх, анкалагічных захворванняў. Прычым нарастанне рызыкаў цяжкага цячэння адбываецца менавіта ў такой паслядоўнасці.
Плазма ў рэспубліцы прымяняецца яшчэ з вясновага ўздыму захворвання. Яе эфектыўнасць пры наяўнасці цяжкай разгорнутай карціны поліарганнай недастатковасці абмежаваная. Як, уласна, і пры цяжкім ацёку лёгкіх, увядзенне бялковых прэпаратаў спалучанае з рызыкай. Аднак выкарыстанне імуннай плазмы на больш ранніх стадыях можа калі не пагасіць сімптаматыку, дык знізіць цяжар клінічнай карціны. І, галоўнае, не давесці захворванне да неабходнасці выкарыстання штучнай вентыляцыі лёгкіх. Але імунная плазма таксама далёка не панацэя.
Дадайце яшчэ да гэтага спісу тацылізумаб і фавіпіравір у іншых блізкіх па сутнасці і мэтах даследаваннях. Натуральна, вопыт выкарыстання асноўных лекавых сродкаў у рэспубліцы цяпер абагульняецца. Што тычыцца даследавання СААЗ, выснова зразумелая і, я б сказаў, загадзя прадказальная: панацэі ад гэтага захворвання зараз няма. Калі ўсім запар даваць усе пералічаныя лекавыя сродкі, дык статыстычнага эфекту не будзе. Тут як у Амара Хаяма: «Віно забароненае, але ёсць чатыры «але»: гледзячы хто, з кім, калі і ці ў меру п'е віно».
Мне запомнілася, што калі ў маі з'явіліся першыя вынікі даследавання СААЗ, я напісаў дакладную запіску аб прыпыненні выкарыстання гідраксіхларахіну. Аднак, што не часта бывае, не быў падтрыманы сваімі калегамі. Бо эфект у некаторых выпадках бачылі, выбраўшы адпаведныя кантынгенты, пры строгім маніторынгу сардэчнай праводнасці, аптымізаваўшы схему выкарыстання. Мабыць, стаўленне зрабілася больш стрыманым.
Яшчэ больш відавочны вывад для тацылізумабу: эфектыўны ў пэўнай часавай нішы ў фазу гіперзапалення, а не для ўсіх і заўсёды. Рэмдэсівір, славуты ў сярэдзіне вясны, таксама не стаўся абсалютнай этыятропнай тэрапіяй. Ён у большай ступені эфектыўны ў першыя дзесяць дзён захворвання, у пацыентаў, якія не знаходзяцца на штучнай вентыляцыі лёгкіх. Галоўнае тое, што інфармацыя назапашваецца, з'яўляюцца новыя лекавыя сродкі і вакцыны. І мы цяпер у барацьбе супраць віруса ўзброеныя лепей, чым увесну.
Эпідэміялогія і статыстыка ніколі не ўваходзілі ў кампетэнцыю інфекцыяністаў. Але ўсё ж такі я скажу некалькі слоў пра гэта, папярэдне нагадаўшы агульнавядомую ісціну: лячыць інфекцыйныя захворванні – адна прафесія, асвятляць эпідэмію – іншая. Мне як інфекцыяністу больш актуальна лічыць усю лятальнасць, асацыяваную хаця б у пэўнай меры з мікробнымі альбо віруснымі ўзбуджальнікамі, як тую, што адносіцца да раздзелу «інфекцыйныя захворванні».
Прывяду прыклад. Паводле разліковых дадзеных, у свеце штогод толькі ад генералізацыі інфекцыі памірае каля 11 млн чалавек (сэпсіс і інш.). Адразу пералом у свядомасці пра актуальнасць інфекцый: кожная пятая смерць у свеце. Аднак праўда і тое, што гэта адбываецца ў асноўным на фоне сур'ёзных хранічных захворванняў. Не магу не панаракаць, нікога канкрэтна не маючы на ўвазе: хто-небудзь падтрымаў мяне ў 2010-м, калі давялося пасля пандэміі грыпу ўздымаць гэтае самае пытанне па рэгістрацыі інфекцый?..
У цэлым уяўляецца, што мае калегі ўзважана і аргументавана падышлі да абмеркавання ўсіх гэтых праблемаў у друку. Да інфармацыі, якая прагучала ўжо, хачу дадаць пару пытанняў: як вы лічыце, калі ў шаноўным узросце ў гіпертоніка на фоне грыпу ўзнік крыз і найцяжэйшы інсульт, ад чаго памірае пацыент? У чалавека з ІХС развіўся COVID-19 з нязначным паражэннем лёгкіх, а затым масіўны страўнікавы крывацёк з-за недыягнаставанага раней раку страўніка 4-й стадыі.
А цяжкая дэкампенсацыя цырозу, што ўзнікла на фоне ўмеранай інтаксікацыі пры няцяжкім вірусным захворванні? Пытанне тое ж. Адказ у розных краінах і нават у розных салідных клінічных установах даецца па-рознаму. Амерыканцы адназначна аддаюць перавагу этыялагічнаму (інфекцыйнаму) дыягназу. Хаця таксама не без агаворак. Некаторыя еўрапейскія краіны падыходзяць больш індывідуальна.
Баюся, як усе людзі. Але гэтак ж, як іншыя ўрачы, езджу ў рэгіёны і гляджу пацыентаў. Гэта мой выбар, і больш не будзем пра гэта. Прыярытэт і павагу з гэтых пазіцый справядліва аддаць медыкам першай лініі стацыянараў і паліклінік, а таксама рэаніматолагам, якія штодня на працягу месяцаў ідуць «у чырвоную зону трымаць абарону». Гэта не пафас. Надбаўкі за працу выплачваюцца, аднак ніякімі грашыма іх адданасць справе не ацаніць. Падзяка і павага вам, калегі! Мы кансультуем, а самыя горкія моманты ў працы выпадаюць на вашую долю.
Таму, паважаныя суайчыннікі, рабіце для медыкаў, на чые плечы цяпер у поўнай меры лёг цяжар пандэміі, усё, што магчыма. Перш за ўсё, беражыце сябе, адказна падыходзячы да прафілактыкі захворвання. І добрае слова, і ўвага, і валанцёрская дзейнасць зараз як ніколі запатрабаваныя. Асабліва падтрымка важная ў сем'ях, сярод сваіх.
Зараз час вельмі высокай прафесійнай адказнасці, нервы ў людзей напружаныя, стомленасць назапашваецца. І вельмі крыўдна ім выносіць папрокі блізкіх, чуць, што «ты не адбыўся, дзяжурыш за ўсіх, замяняеш калегу, які захварэў»... Наогул, лунае ў паветры слова «няўдачнік».
А вось ідэальны агульны знаёмы і зарабляе больш, і не дзяжурыць, і «інфекцыю дадому не нясе», і галоўная перавага (радасць для цешчы!) – на дачы пры гэтым тры дні на тыдзень працуе.
Проста ўлічыце, што гэты «няўдачнік», спустошаны, які часта практычна не бачыць адпачынку і цяжка спіць пасля дзяжурства, проста змагаўся за чыёсьці жыццё, і не факт, што перамог. І не факт, што не корпаецца ў сабе, не дакарае сябе, не пракручвае сітуацыю яшчэ і яшчэ раз. Гэта не гучныя словы, а рэальнасць нашай працы.
Дарэчы, як ніколі важны адміністрацыйны рэсурс і зладжанасць усіх звёнаў у аказанні дапамогі пацыентам.
Бальніцы знаходзяцца ў падпарадкаванні і, такім чынам, у сферы адказнасці перш за ўсё мясцовых уладаў, а не толькі медыцынскіх структураў. Дык з каго спытаць, калі адміністрацыя бальніцы, размешчанай часта ў крокавай даступнасці ад райвыканкама, абавязаная арганізаваць эфектыўную працу?
Увесну былі цяжкасці – навучыць медыкаў працаваць з інфекцыяй. Гэта рабілі ў тым ліку і мы, інфекцыяністы. А цяпер, калі прынцыпы агульнавядомыя, неабходна правільна наладзіць і забяспечыць лячэбна-дыягнастычны працэс. Сёння ўжо іншыя задачы, з якімі трэба спраўляцца.
На мой погляд, галоўнае цяпер – не перагрузіць сістэму, палепшыць працу ў першую чаргу амбулаторнага звяна. Зладжаная каманда спецыялістаў, здольная вырашаць задачы прафесійна, сёння – асноўная каштоўнасць.
Антыбіётык не дзейнічае на вірус. Калі ўрач не прызначае яго, значыць, субстрату для ўздзеяння антыбіётыку (бактэрыі) няма. Важней тут іншае – сачыць за цячэннем захворвання і не спадзявацца на авось. Вельмі шмат напісана пра клінічныя асаблівасці, аднак паўтаруся. У адносна рэдкіх выпадках маецца няўхільнае нарастанне клінічнай сімптаматыкі, з'яўленне некупіруемай гарачкапаніжальнымі ліхаманкі, узнікненне задышкі, зніжэнне сатурацыі, што сведчыць пра неабходнасць звароту па тэрміновую медыцынскую дапамогу.
Яшчэ раз скажу галоўнае: лёгкае цячэнне захворвання ў пачатковы перыяд не павінна расхалоджваць ні медыкаў, ні пацыентаў. Крытычны перыяд звычайна – заканчэнне першага і пачатак другога тыдня хваробы. Таму з'яўленне другой хвалі ліхаманкі, абцяжаранага дыхання альбо праблемаў з сэрцам патрабуюць неадкладнай медыцынскай кансультацыі.
У цэлым жа пераважае лёгкае цячэнне хваробы, якую цалкам можна лячыць дома і якая заканчваецца акрыяннем на другім тыдні нават пры наяўнасці няцяжкай двухбаковай пнеўманіі. І антыбіётыкі тут ні пры чым.
Цяпер важна лішні раз папытацца ў пацыента, як ён сябе адчувае, удакладніць пра з'яўленне альбо нарастанне ліхаманкі, задышкі, іншых сімптомаў. Менавіта зарыентаваўшыся, куды рухаецца клінічная сімптаматыка, можна своечасова прыняць неабходныя лячэбныя меры, арганізаваць кансультацыю альбо шпіталізацыю пацыента.
Яшчэ раз хачу нагадаць пра тое, што часцей за ўсё пагаршэнне надыходзіць напрыканцы першага тыдня хваробы. Часам чалавеку проста няма з кім своечасова параіцца. Таму праца гэтая ідзе на апярэджанне. Нагадаю, што ў рэспубліцы арганізаваныя кол-цэнтры, куды можна звяртацца з любымі пытаннямі, якія тычацца COVID-19.
Я ўжо даўно прыйшоў да высновы, што для сваіх вучняў мы здольныя зрабіць больш, чым для сябе. Ім давядзецца вырашаць яшчэ не адну складаную жыццёвую сітуацыю. Я думаю, што і эпідэмія на іх стагоддзі не апошняя. Таму і трэба беражліва захоўваць і развіваць усё, што выгадаванае і створанае гадамі сумеснай працы.
Фота Ігара Карпава – Віталь Гіль.
У 21-м стагоддзі пры дасягненнях сучаснай медыцыны лячэнне раку народнымі сродкамі, здавалася б, назаўсёды страціла сваю актуальнасць. Аднак, вопыт практыкуючых анколагаў паказвае, што стыгма ў дачыненні да раку як смяротнага захворвання цалкам не знікла. І чалавек, змагаючыся за жыццё, гатовы хапацца за любую саломінку.
Тое, што вера ў народную медыцыну яшчэ жывая, пацвердзілі, напрыклад, вынікі апытання, праведзенага сярод 300 расійскіх жанчын з ракам малочнай залозы. Больш за 90% з іх прызналіся, што ўвесь час шукаюць у інтэрнэце дадатковую інфармацыю пра метады лячэння анкалагічных захворванняў, нават калі атрымліваюць вычарпальныя адказы на свае пытанні ад урача і задаволеныя тэрапіяй, якая праводзіцца. Столькі ж анкапацыентаў хаця б раз выкарыстоўвалі народныя сродкі і/альбо гатовыя прымяняць іх для ўзмацнення эфекту традыцыйнага лячэння.
Пра тое, чаму нетрадыцыйныя, у тым ліку народныя, сродкі ў лепшым выпадку не дапамогуць у лячэнні раку, у горшым – нашкодзяць, а таксама што такое камплементарная (дадатковая) медыцына, распавёў падчас прамога эфіру расійскі анколаг-мамолаг Уладзімір Варатнікоў.
Народныя метады лячэння раку – актуальная тэма сярод анкапацыентаў, але яна ўвесь час знаходзіцца «пад сталом». Пацыенты баяцца размаўляць пра гэта з урачамі, урачы часцяком – не хочуць ці адказваюць коратка і катэгарычна, не асабліва ўдаючыся ў падрабязнасці і тлумачэнні. Нават пацыенцкія чаты ў сацсетках і інтэрнэце звычайна забараняюць правіламі абмяркоўваць альтэрнатыўную медыцыну. Разам з тым, невядомасць і недаказанасць – тая глеба, на якой да гэтага часу ўзнікаюць пытанні з нагоды нетрадыцыйных метадаў лячэння раку і нібыта іх эфектах.
– Аднак, уся тая народная медыцына, якая даказала сваю эфектыўнасць, даўно зрабілася традыцыйнай, – кажа Уладзімір Варатнікоў. – На жаль, пакуль няма ніводнага прыкладу выкарыстання сродкаў народнай медыцыны пры лячэнні анкалагічных захворванняў, якія б абнадзейвалі. Такога, каб, прымяняючы народныя сродкі, пацыент дасягнуў устойлівай рэмісіі альбо поўнага вылячэння. Наадварот, тыя пацыенты, якія адмаўляліся ад доказнай тэрапіі на карысць альтэрнатыўнай, рана ці позна аказваліся на лячэнні ў анкалагічнай клініцы.
Па словах доктара, ёсць сапраўды вялікая колькасць захворванняў, якія можна паспяхова лячыць, не звяртаючыся да традыцыйнай медыцыны і практычна не выкарыстоўваючы лекавыя прэпараты. Напрыклад, папярэдзіць далейшае развіццё гастрыту і не дапусціць ускладненняў можна строгай дыетай. І пры адсутнасці дадатковых абцяжарвальных фактараў (напрыклад, бактэрыі хелікабактэр пілоры), поспех такога лячэння нават без прымянення сур'ёзных лекавых прэпаратаў вельмі высокі.
У прыродзе анказахворванняў ёсць вялікі падводны камень, тлумачыць урач. У аснове раку ляжыць пэўная генетычная паломка, спадчынная альбо спантанная, набытая на працягу жыцця мутацыя. Таму абысціся паўмерамі ў лячэнні анкалагічных захворванняў, на жаль, не атрымаецца ні ў кога і ніколі.
Такім чынам, чаму не працуе народная медыцына? Бо рак – гэта заўсёды генетычныя змены на ўзроўні ДНК. Ні сода, ні абліванне халоднай вадой, ні чайны грыб, мухамор, праполіс, сок буракоў і яшчэ тысяча іншых народных спосабаў ні пры якіх умовах не могуць уплываць на геном. Калі пры выкарыстанні народных метадаў лячэння раку падаецца, што надыходзіць паляпшэнне, – гэта толькі падаецца.
Традыцыйнае лячэнне анкалагічных захворванняў уключае хірургічнае лячэнне, хіміятэрапію, гарманальную, прамянёвую тэрапію, таргетную тэрапію, імуналагічнае лячэнне. Гэта арсенал, які знаходзіцца ў руках урача доказнай медыцыны. Усё тое, што выходзіць за гэтыя рамкі, адносіцца да нетрадыцыйнай медыцыны. І тут можна выдзеліць два асноўныя напрамкі:
Вось толькі некаторыя з метадаў камплементарнай медыцыны:
Лічыцца, што ўмераныя фізічныя нагрузкі зніжаюць верагоднасць рэцыдыву анкалагічнага захворвання.
2. Правільная дыетатэрапія. Гэта таксама частка лячэння. Пры хіміятэрапіі выкарыстоўваюцца высокатаксічныя лекавыя прэпараты. Па словах Уладзіміра Варатнікова, стан арганізма ў гэты перыяд можна параўнаць са станам пры атручванні. Гэта трэба ўлічваць пры складанні рацыёну – ён павінен складацца з лёгказасваяльнай ашчаджальнай ежы, багатай на бялок. Правільная дыетатэрапія забяспечвае арганізму неабходную нутрытыўную падтрымку з мінімальнай нагрузкай на печань.
3. Фізіятэрапія. Прызначаюць у залежнасці ад таго, якія з'яўляюцца спадарожныя праблемы ў працэсе актыўнага лячэння раку. Напрыклад, практычна 80% пацыентаў з ракам малочнай залозы схільныя да розных відаў полінейрапатыі (на фоне тэрапіі пашкоджваюцца перыферычныя нервы – знікае адчувальнасць на кончыках пальцаў). Такі стан пагражае тым, што можна выпадкова нанесці сабе траўму (парэзацца, апячыся), і гэта можа выклікаць каскад дадатковых праблемаў і ўскладненняў. У дадзеным выпадку фізіятэрапеўтычныя метады (акупунктура, іголкаўколванне і інш.) паляпшаюць мясцовыя метабалічныя працэсы, адпаведна, вяртаюць адчувальнасць.
4. Псіхатэрапія – абавязкова!
Мы працягваем сачыць за народнымі святамі, прысвяткамі, абрадамі ды традыцыямі беларусаў. А таксама пераймаць усё тое, што падаецца патрэбным, значным, душэўным, міласэрным. Сённяшняя назва свята – Іван Міласцівы – досыць красамоўная. Так, варта паклапаціцца пра тых, каму горш за нас…
Увогуле, у нашых продкаў ставала святаў, падчас якіх ушаноўваўся Іван. Узгадаем, напрыклад, Івана Калінніка, якога сустракалі 11 жніўня. Альбо Івана Багаслова, якога ўзгадвалі нядаўна – 9 кастрычніка…
А наш сённяшні Іван не толькі Міласцівы, але і Снежны. Ну, быў такім калісьці… Цяпер жа ўсё больш хочацца яго перайменаваць у Івана Дажджлівага… 🙂 Эх!
Хаця па народных прыкметах, аказваецца, без розніцы, з чым прыйдзе да нас гэты Іван – са снегам ці з дажджом. Бо і ў тым, і ў другім выпадку варта чакаць адлігі да Грамніцаў. Але ж у нас пакуль нават замаразкаў, не тое што маразоў, няма, каб чакаць адлігі. Мы, наадварот, маразоў чакаем. Усё лепей за дажджы ды слату…
А калі ўсё ж хтосьці дачакаецца на Івана Снежнага снегу… Ну раптам дзе-небудзь на поўначы Беларусі. Дык, значыцца, і зіма там будзе добрай. І ўвогуле, па надвор’і на гэтага Івана меркавалі пра ўвесь снежань!
А яшчэ назіралі за тым, як прагаралі дровы ў печцы. Калі попел з’яўляецца хутка, значыць, быць надвор’ю цёплым. Хм… А мне заўсёды здавалася, што хуткасць прагарання залежыць ад ступені сухасці ды парод дрэў, з якіх дровы… 🙂
Разумею, што ўсе з нецярплівасцю чакаюць тлумачэнняў, пры чым тут падарункі ды арэшкі для мужа. 🙂 Усё будзе! Аб усім – па парадку.
Кажуць, што той звычай напачатку быў распаўсюджаны на Палессі, а тады і некаторыя іншыя мясцовасці яго перанялі. Калі ж Іван Міласцівы, значыць, трэба было яму ўлагодзіць. А для гэтага 25 лістапада альбо дзяліліся чым-небудзь, альбо дарылі падарункі. Вось так! 🙂
Ну, а цяпер пра мужоў, якія любяць бурчаць… З нагоды і без… Нашыя продкі меркавалі, што калі на Івана Міласцівага накарміць такіх арэшкамі, дык яны не будуць буркатаць, а зробяцца пяшчотнымі. Як хто праверыць, дзяліцеся назіраннямі! 🙂 Ці спрацавала?!
А калі ўжо загаварылі пра арэхі… Дык давайце прыгадаем і пра іх карысць для арганізма. Можа, тады хтосьці ў мужа яго пачастунак… адпалавініць! 🙂
У вас якія самыя любімыя?! У мяне з дзяцінства – фундук. І шакалад разам з ім – таксама. А што мы пра фундук ведаем? Што гэта – неблагая крыніца фоліевай кіслаты, вітамінаў групы С, В, Е, розных мінералаў. Лічыцца, што фундук рэгулюе ўзровень халестэрыну, падтрымлівае здароўе вачэй і нервовай сістэмы, мае антыаксідантныя ўласцівасці. Так-так, і фундук таксама аказвае станоўчы ўплыў на наш імунітэт!
На другім месцы ў мяне – арэхі грэцкія. Амега-3, 6 і 9 тлустыя кіслоты трэба?! Гэта ў іх. Паляпшаюць метабалізм, умацоўваюць імунітэт (мы ж на гэтым апошнім часам так засяродзіліся, праўда?!), сценкі сасудаў, абясшкоджваюць таксіны… І шмат-шмат чаго яшчэ. Захочаце даведацца пабольш – накірунак зададзены!
Бразільскія арэхі спадабаліся таксама, хаця ела я іх усяго некалькі разоў. У іх утрымліваюцца мінералы, вугляводы, клятчатка і нават якісьці карысны тлушч! Дарэчы, што-што, а тлушч у іх сапраўды адчуваецца. Вельмі такія наядныя арэхі, шмат не з’ясі. Ды, як вядома, што задужа… І гэта да ўсіх відаў арэхаў адносіцца! Каб не зашмат спажывалі… Таксама бразільскія арэхі асабліва багатыя на селен, які здольны знішчаць вольныя радыкалы ў крыві.
Увогуле, бразільскія арэхі лічацца «мужчынскімі», бо павышаюць узровень тэстастэрону. Затое ў жанчын пры яго спажыванні паляпшаецца стан скуры.
Міндаль, па шчырасці, у свежым выглядзе і не ела. Хаця хтосьці лічыць менавіта яго самым карысным арэхам з усіх. Калі з’есці 30 грамаў такіх арэшкаў, дык атрымаем 36% ад сутачнай нормы вітаміну Е. А перад ужываннем міндаль раяць замачыць у вадзе прыкладна на 2 гадзіны, каб страўніку не так цяжка было яго ператраўліваць.
… Як вядома, відаў арэхаў яшчэ шмат. І кожны набывае ды спажывае тыя, якія найбольш даспадобы (і па кошце падыходзяць). А вось чым сёння жонкі пачастуюць мужоў… Выбірайце! 🙂
Чаму людзі з памежным расстройствам асобы (ПРА) могуць свядома наносіць сабе калецтва? Як ім кантраляваць моцныя і хаатычныя эмоцыі? І што рабіць блізкім, каб дапамагчы?
Пра гэта журналіст Слушна пагаварыў з Андрэем Макарэвічам, медыцынскім псіхолагам, магістрам псіхалагічных навук, вядучым спецыялістам у міжнароднай арганізацыі «Урачы без межаў».
Якія адметныя асаблівасці характэрныя для памежнага расстройства асобы (ПРА)?
Для дадзенага расстройства характэрныя імпульсіўнасць, эмацыянальная няўстойлівасць, недавер да свету, павышаная трывожнасць, ранімасць, страх і гнеў ад ігнаравання і адхілення, чорна-белае мысленне, страта кантролю над эмоцыямі. Гэтыя асаблівасці адбіваюцца на сацыяльнай адаптацыі: людзі з ПРА схільныя да фарміравання балючых прыхільнасцяў і сузалежных адносінаў, складана ўспрымаюць парывы. Яны могуць ідэалізаваць аб'ект прыхільнасці, але ў выпадку расчаравання татальна яго абясцэньваюць. Яшчэ адна асаблівасць – схільнасць да самапашкоджанняў.
Чым такія спробы можна растлумачыць і ці могуць яны прывесці да суіцыду?
Часцей за ўсё суіцыдальныя спробы гэтыя пацыенты не даводзяць да заканчэння, хаця такое і магчыма. Самапашкоджанні ў дадзеным выпадку – гэта спосаб заглушыць ўнутраны боль знешнім – фізічным. Гэта значыць, дзеянні накіраваныя не на самазнішчэнне, а на зняцце стану афекту, прыглушанай агрэсіі.
Адна пацыентка з ПРА так апісала свой стан: «Памежнік» – гэта чалавек без сутнасці. Ён не разумее сябе. У яго ўнутры пустата». Як гэта можна растлумачыць?
Я б сказаў, што гэта не пустата, а наадварот – перапоўненасць занадта многім і няздольнасць у гэтым разабрацца. Можна пагадзіцца з вызначэннем «чалавек без сутнасці». Гэта не значыць абязлічанасць, проста чалавек не можа мець выразных мэтаў і памкненняў, бо яны хаатычныя. Сёння гэтыя людзі бачаць у чымсьці надзею, а заўтра гэта ж абясцэньваюць.
Пад «адсутнасцю сутнасці» можа разумецца і адсутнасць уласных межаў. «Памежнік» можа адразу блізка дапусціць да сябе чужога чалавека, альбо наадварот, быць палахлівым і недаверлівым да людзей без бачных на тое падстаў.
Ці вядомыя на дадзены момант прычыны ўзнікнення ПРА?
У дадзеным выпадку размова ідзе пра біяпсіхасацыяльную мадэль. Гэта азначае, што для фарміравання тых ці іншых расстройстваў асобы павінна быць генетычная схільнасць і пэўнае асяроддзе, у якім знаходзіцца і развіваецца чалавек. Вялікую ролю адыгрывае і дзіцячая траўма, аднак, для фарміравання таго ці іншага расстройства павінна быць схільнасць.
Мноства дзяцей і дарослых падвяргаюцца стрэсавым псіхатраўмуючым фактарам, але далёка не ва ўсіх фарміруюцца расстройствы асобы ці іншыя псіхічныя захворванні. Гэта паказвае на важнасць біялагічнага фактару. Калі дзіця прыйшло ў свет з вызначаным генетычным наборам і пры гэтым сутыкнулася з бацькоўскім адпрэчаннем, непаслядоўным тыпам выхавання, фізічным і сэксуальным гвалтам, гэтыя фактары, вядома, могуць стаць каталізатарам фарміравання расстройства.
Вельмі часта людзі з ПРА якраз выхоўваюцца бацькамі, у якіх былі такія ж праблемы. Расстройства асобы – гэта паталагічна выяўленыя рысы характару. А характаралагічны тып мы атрымліваем у спадчыну ад бацькоў. У маёй практыцы быў яркі прыклад. У дзяўчынкі-падлетка, якая рэзала сабе рукі, маці яшчэ да яе нараджэння рабіла тое ж самае, і да гэтага часу па сваім эмацыянальным развіцці мама гэтай дзяўчынкі – падлетак. Хаця ёй ужо каля 45 гадоў.
Ці важна для паспяховага лячэння ПРА знайсці прычыну расстройства?
Гэта індывідуальна і залежыць ад жадання пацыента і падыходу псіхатэрапеўта. Можна працаваць у рэчышчы псіхадынамічнага падыходу: шукаць дзіцячыя траўмы і высвятляць, як яны робяць праекцыю на жыццё чалавека. Пры кагнітыўна-біхевіяральным падыходзе пошук прычынаў не мае сэнсу, больш важна прапрацаваць кагнітыўныя памылкі, сфарміраваць новы стыль паводзінаў і навыкі самакантролю, навучыцца думаць крытычна.
Я асабіста выкарыстоўваю кагнітыўна-біхевіяральную тэрапію. Самыя прыватныя кагнітыўныя памылкі пры ПРА – нянавісць да сябе і насцярожанасць да свету: «Я дрэнны, нягодны», «Мяне ненавідзяць, не разумеюць, не шануюць». Псіхатэрапеўт задае пэўныя пытанні, якія могуць дапамагчы пацыенту разабрацца, якія з яго думак праўдзівыя, маюць пад сабой аснову, а якія ірацыянальныя.
Вы сказалі, што адзін з метадаў дапамогі – навучыць навыкам кіравання сваімі эмоцыямі. Можаце прывесці прыклад практыкаванняў?
Калі ўзнікае моцная эмоцыя, напружваюцца пэўныя мышцы цела. Такім чынам, каб пагасіць эмацыянальны стан, трэба расслабіць мышцы. Гэта называецца нервова-мышачная рэлаксацыя – папераменнае напружанне і расслабленне розных групаў мышцаў. Не заўсёды чалавек, нават знаходзячыся ў спакойным стане і абстаноўцы, можа ацаніць, якія мышцы ў яго напружаныя. Тэрапеўт дапамагае прайсціся па ўсіх групах мышцаў і расслабіць іх.
Можна таксама выкарыстоўваць дыхальныя практыкі: удых на 3 секунды, затрымка дыхання на 3 секунды, выдых на 6 секунд.
Можна спалучаць дыханне з расслабленнем цела. Напружыць цела, зрабіць удых на 3 секунды, затрымаць дыханне на 3 секунды, і на 6 секунд выдыхнуць з расслабленнем цела. Гэта фізіялогія, таму працуе безадмоўна – напал эмоцый зніжаецца.
Існуюць таксама трансавыя тэхнікі, калі можна сканцэнтравацца на аб'екце, напрыклад, на гуку гадзінніка альбо стуку сэрца. Але гэта падыходзіць не для ўсіх.
У людзей з ПРА эмоцыі няспелыя, дзіцячыя, колькі б ім ні было гадоў. Таму важна працаваць з гэтым, вучыцца распазнаваць свае пачуцці. Калі людзі не могуць назваць, што адчуваюць у дадзены момант, можна ісці праз метафару: «Што цяпер у вас на душы? Восень, вясна, зіма?» і г.д. Усведамленне сваіх эмоцый дазваляе чалавеку ўзмацніць кантроль над імі.
Як паводзіць сябе сваякам і сябрам, каб дапамагчы блізкаму з ПРА?
Не трэба стасавацца з ім як з маленькім альбо хворым чалавекам, не трэба ствараць культ хваробы, каб ён атрымліваў ад яе другасную выгаду («калі я хворы, значыць, да мяне патрабаванняў меней і паводзіць сябе са мной трэба інакш»).
Трэба падтрымліваць самаацэнку чалавека: фіксаваць увагу на яго станоўчых якасцях і дзеяннях, а калі крытыкаваць, дык мякка, і не чалавека, а яго паводзіны.
Варта выразна пазначаць межы дапушчальнага. Людзі з ПРА любяць урывацца ў асабістыя межы іншых. Мякка паказваючы на свае межы, тым самым вы дапамагаеце ім усвядоміць уласныя.
А як рэагаваць на імпульсіўнасць?
Трэба даць чалавеку магчымасць пагасіць афект і толькі потым пачаць з ім размаўляць пра прычыны гэтай рэакцыі і непрыманне такога роду паводзінаў.
Нельга даваць ім тое, што яны патрабуюць у афекце, інакш у іх сфарміруюцца маніпулятыўныя паводзіны.
Калі людзі ў вострым стане, не варта выкарыстоўваць клішэ накшталт: «Вазьмі сябе ў рукі, не сумуй». Гэта контрпрадуктыўна ў дачыненні да любога чалавека ў прынцыпе.
Які прагноз лячэння ПРА?
Прагноз шмат у чым залежыць ад інтэлектуальнага ўзроўню чалавека і яго жадання працаваць над сабой. Інтэлект мяркуе крытычнасць мыслення. А крытычнае мысленне – гэта разуменне таго, што трэба вырашаць праблему, наведваць псіхатэрапеўта, працаваць з сімптомамі. На працэс аднаўлення вельмі моцна ўплывае асяроддзе.
Пры ідэальных абставінах прагноз спрыяльны, чалавек можа разабрацца ў сабе і жыць паўнавартасным жыццём. Пры назапашванні негатыўных фактараў, бездапаможнасці, адсутнасці падтрымкі чалавек можа пакутаваць усё жыццё. Самае галоўнае і асноўнае – жаданне чалавека вырашаць праблему і працаваць над сабой.
Хачу прывесці адзін прыклад. У мяне была кліентка-«памежнік» з вельмі складаным лёсам. Яна нарадзілася ў выніку згвалтавання, маці яе не любіла, прыніжала, а шматлікія айчымы абражалі. У 16 гадоў яна пачала выказваць гэты боль праз парэзы на руках і нагах.
Аднак сёння дзяўчына атрымлівае вышэйшую адукацыю, жыве асобна ад сям'і, перастала наносіць сабе траўмы, сістэматычна ходзіць да псіхолага. Так, пакуль яна яшчэ не можа будаваць здаровыя адносіны, і наперадзе шмат працы. Але гэта паказвае, што пры жаданні чалавек можа кампенсавацца нават пасля такіх працяглых неспрыяльных жыццёвых абставінаў.
5 снежня ў 18.30 у Мінскім клубным доме «Адкрытая душа» (Кнорына, 3) пройдзе сустрэча групы ўзаемадапамогі людзям, якія жывуць з ПРА.
Удзел бясплатны, папярэдняя рэгістрацыя: +375 (25) 768 71 24.
Здароўе вачэй і вастрыня зроку залежаць ад кровазвароту. Дадатковы прыток крыві паляпшае стан вачэй. Як гэта зрабіць, распавядае афтальмолаг Уладзімір Мельнікаў. Ён 30 гадоў адпрацаваў на прадпрыемстве «Святлопрыбор», дзе працуюць людзі з інваліднасцю па зроку.
– Самы просты і даступны метад паляпшэння кровазвароту ў вачах і іх прыдатках – самамасаж, – сцвярджае доктар. – Гэтая працэдура не прыносіць ускладненняў, а карысць пры рэгулярным прымяненні відавочная. Самамасаж здольны замяніць некаторыя медыкаменты, якія пашыраюць сасуды.
Яго можна рабіць усім. Асабліва гэта актуальна для прафілактыкі падзення зроку з узростам.
Пяць простых практыкаванняў не зоймуць шмат часу.
Відэа – Андрэй Васкрасенскі.
Адметнай рысай другасна-прагрэсавальнага рассеянага склерозу (РС) з'яўляецца паступовае нарастанне неўралагічнай сімптаматыкі. Гэта значыць, што з цягам часу ў пацыента зніжаецца здольнасць перамяшчэння і самаабслугоўвання.
Пра асаблівасці цячэння другасна-прагрэсавальнага рассеянага склерозу, яго дыягностыку, адрозненні ад іншых тыпаў захворвання журналісту Слушна распавяла вядучы навуковы супрацоўнік неўралагічнага аддзела РНПЦ неўралогіі і нейрахірургіі, кандыдат медыцынскіх навук Ганна Буняк.
Рассеяны склероз – хранічнае прагрэсавальнае дызіммуннае захворванне цэнтральнай нервовай сістэмы, пры якім клеткі імуннай сістэмы чалавека ў сілу розных прычынаў выклікаюць разбурэнне міелінавай абалонкі аксонаў – адросткаў нейронаў, а ў далейшым прыводзяць да гібелі самой нервовай клеткі. Выдзяляюць тры тыпы цячэння рассеянага склерозу: рэцыдыўна-рэмітуючы, другасна-прагрэсавальны і першасна-прагрэсавальны.
Пры рэцыдыўным рэмітуючым РС абвастрэнні захворвання са з'яўленнем новых клінічных сімптомаў з добрым адказам на лячэнне чаргуюцца з рэмісіямі. Прычым перыяды паляпшэння стану могуць доўжыцца месяцамі і гадамі. Першасна-прагрэсавальны тып цячэння РС характарызуецца паступовым нарастаннем неўралагічнай сімптаматыкі з моманту першага эпізоду захворвання. У такім выпадку прагрэсаванне можа часам суправаджацца перыядамі стабілізацыі (адсутнасць прагрэсавання наяўных сімптомаў), але перыядаў абвастрэнняў і рэмісіі не бывае.
Пераход у другасна-прагрэсавальнае цячэнне адбываецца толькі пасля рэцыдыўна-рэмітуючага хаця б з адным выразным абвастрэннем.
Пры другаснай прагрэсіі магчымыя некалькі варыянтаў развіцця захворвання:
Пры другасна-прагрэсавальным рассеяным склерозе аўтаімуннае запаленне прыводзіць да гібелі аксонаў (адросткі нервовых клетак, якія праводзяць нервовыя імпульсы) і саміх нейронаў. Гэта робіцца прычынай атрафіі галаўнога і спіннога мозгу, адбываецца нарастанне неўралагічных парушэнняў.
Цяпер для пастаноўкі дыягназу «другасна-прагрэсавальны РС» неабходна даказаць прагрэсаванне. Для гэтага ўведзенае паняцце – пацверджанае прагрэсаванне інвалідызацыі (ППІ). Яно ўключае ў сябе выяўленне нарастання бала пры ацэнцы неўралагічных парушэнняў па шкале інвалідызацыі (EDSS) за перыяд 3 і 6 месяцаў.
Не заўсёды па эпікрызе альбо пасля апытання пацыента можна зразумець, ці прагрэсуе хвароба і з якога моманту сімптомы захворвання пачалі нарастаць.
Пры зборы анамнэзу і скаргаў пацыента асаблівую ўвагу звяртаюць на функцыю хады. Напрыклад, калі пацыент раней мог прайсці самастойна 1 км, а праз 3 месяцы яму паступова стала цяжка пераадолець больш за 500 м, дык адзнака па EDSS вырасце. Прычым, нават калі чалавек больш ні на што не скардзіцца, гэты крытэрый можа паказваць на прагрэсаванне рассеянага склерозу.
Пры правядзенні МРТ-даследавання галаўнога і спіннога мозгу з кантраставаннем у пэўных рэжымах, што з'яўляецца стандартам пры дыягностыцы РС, пры другасна-прагрэсавальным цячэнні не характэрнае выяўленне актыўных ачагоў, якія назапашваюць кантраснае рэчыва. У дадзеным выпадку спецыялісты звяртаюць увагу на наяўнасць ачагоў у спінным мозгу, атрафічных зменаў. Атрафія галаўнога мозгу можа быць ацэненая якасна (пашырэнне жалудачкаў мозгу, субарахнаідальнай прасторы, памяншэнне аб'ёму рэчыва мозгу) альбо колькасна з дапамогай воксельнай МРТ-морфаметрыі.
Чым хутчэй развіваецца атрафія мозгу, тым больш інтэнсіўна нарастае інвалідызацыя пацыента.
Дарэчы, пацыенты разам з урачом могуць ацаніць сімптомы з дапамогай адмысловай праграмы-інструмента па абмеркаванні прагрэсавання РС MSProDiscuss (https://msprodiscuss.com/).
Яна ёсць у вольным доступе ў сетцы Інтэрнэт у рускамоўнай версіі. Неабходна толькі запоўніць анкету і адказаць на блок простых пытанняў. Пасля апрацоўкі адказаў праграма выдае вынік пра рызыку прагрэсавання рэцыдыўна-рэмітуючага ў другасна-прагрэсавальны РС, што можа палегчыць дыялог паміж урачом і пацыентам.
На жаль, пакуль няма якога-небудзь спецыфічнага лабараторнага тэсту, які з вялікай доляй верагоднасці мог бы вызначыць альбо спрагназаваць пераход РС у другасную прагрэсію.
Часта другасная прагрэсія РС выяўляецца нарастаннем рухальных парушэнняў у выглядзе слабасці не толькі ў нагах, але і ў руках, пагаршэння каардынатарных парушэнняў, змены паходкі і скарачэння пройдзенай адлегласці, павышанай стамляльнасці.
Звяртацца да неўролага па месцы жыхарства, які выдасць накірунак на абследаванне для ўдакладнення тыпу цячэння захворвання і карэкцыі лячэння ў адзін з замацаваных цэнтраў, якія займаюцца пытаннямі дыягностыкі і лячэння рассеянага склерозу.
Мінск і Мінская вобласць:
Брэст:
Віцебск:
Гомель
Гродна
Магілёў
МРТ з унутрывенным кантраставаннем абавязкова выконваецца ў пацыентаў з РС як на этапе дыягностыкі, так і пры ацэнцы эфектыўнасці лячэння, што праводзіцца.
Без лячэння з выкарыстаннем прэпаратаў, якія змяняюць цячэнне рассеянага склерозу (ПЗЦРС), праз пяць гадоў ад дэбюту захворвання рэцыдыўна рэмітуючае цячэнне пераходзіць у другасную прагрэсію ў 25% пацыентаў, праз 10 гадоў – у 50%, праз 15 гадоў – ужо ў 80%. На фоне прыёму ПЗЦРС перыяд пераходу ў другасную прагрэсію павялічваецца ўдвая.
Матэрыял прызначаны для распаўсюджвання ў рамках павышэння дасведчанасці пра захворванні. Выкарыстаныя выявы не з'яўляюцца выявамі рэальных пацыентаў. Артыкул створаны пры падтрымцы Novartis Pharma Services AG (Швейцарыя) Прадстаўніцтва ў Рэспубліцы Беларусь.
BY/NEUR/11.2020/pdf/ 102646
One fine body…