Дыета – самы распаўсюджаны спосаб пазбавіцца ад лішняй вагі. Але, як ні дзіўна, і самы небяспечны. Большасць папулярных дыетаў для пахудзення не маюць навуковага абгрунтавання і створаныя людзьмі, далёкімі ад медыцыны. А таму ў лепшым выпадку аказваюцца бескарыснымі альбо даюць кароткатэрміновы эфект.
Але горш за ўсё тое, што некаторыя дыеты для пахудзення вельмі шкодныя для здароўя, асабліва ў падлеткавым узросце. У чым іх небяспека? Чаму самастойны выбар дыеты для пазбаўлення ад лішняй вагі раўназначны самалячэнню з усімі негатыўнымі наступствамі? Якія дыеты найбольш небяспечныя для здароўя і чаму?
Распавяла галоўны пазаштатны дзіцячы гастраэнтэролаг Міністэрства аховы здароўя, загадчыца кафедры педыятрыі №2 БДМУ Ірына Савановіч.
Пачаць варта з галоўнага. Наогул паняцце «дыета» крыху (а па сутнасці – кардынальна) адрозніваецца ад таго, што мы прывыклі разумець пад гэтым словам. Дыета – гэта лад і рэжым харчавання, заснаваны на пэўных правілах ужывання тых ці іншых прадуктаў, іх кулінарнай апрацоўцы, інтэрвалах прыёму ежы і г.д.
Даказана, што прадукты, якія складаюць аснову рацыёну, маюць прамы ўплыў на здароўе чалавека. Нездарма ў выпадку хваробы пры прызначэнні лячэння ўрач заўсёды рэкамендуе пацыенту захоўваць дыету, якая будзе спрыяць больш хуткаму акрыянню. Але ежа можа быць не толькі часткай комплекснай тэрапіі. Часам правільны рацыён і ёсць асноўнае лячэнне, як, напрыклад, пры цэліякіі.
Сапраўды, дзякуючы дыеце, г.зн. арганізацыі аптымальнага харчавання, можна таксама нармалізаваць вагу: пазбавіцца ад лішніх кілаграмаў пры залішняй масе цела альбо дадаць кілаграмы, якія адсутнічаюць пры дэфіцыце масы цела.
Ірына Савановіч:
– Але што такое аптымальнае харчаванне? Гэта поўнае забеспячэнне патрэбаў хворага і здаровага чалавека ў энергіі, у эсэнцыяльных макра- і мікранутрыентах, у мінорных біялагічна актыўных кампанентах ежы (флаваноідах, індолах, фітастэролах і інш.), якія аказваюць шматбаковае ўздзеянне на арганізм. У тым ліку, перашкаджаюць развіццю неінфекцыйных захворванняў.
Канцэпцыя аптымальнага харчавання грунтуецца на веданні ўсяго двух законаў:
Парушэнне гэтых законаў мае прамы ўплыў на здароўе чалавека і вядзе да рызыкаў развіцця аліментарна-залежнай паталогіі, якая ў сваю чаргу з'яўляецца трыгерам неінфекцыйных захворванняў – сардэчна-сасудзістых, эндакрынных, анкалагічных і г.д.
У гэтым кантэксце самымі небяспечнымі для здароўя з'яўляюцца абмежавальныя дыеты, г.зн. якраз усе тыя дыеты, якія накіраваныя на зніжэнне вагі. Яны заснаваныя на абмежаванні каларажу рацыёну: дэфіцыт энергетычнай каштоўнасці рацыёну ў адносінах да энергіі, якая выдаткоўваецца, вядзе да зніжэння вагі, лішак – да набору кілаграмаў.
Па сцвярджэннях экспертаў-дыетолагаў, ёсць шэраг характэрных рысаў, уласцівых для абмежавальных дыетаў. Калі вы цяпер прытрымліваецеся пэўнай дыеты, паспрабуйце, напрыклад, задаць сабе некалькі пытанняў:
Сцвярджальны адказ на любое з гэтых пытанняў дазваляе з вялікай доляй верагоднасці выказаць здагадку, што дыета носіць абмежавальны характар.
Ірына Савановіч:
– Ёсць цікавае даследаванне, заснаванае на аналізе 100 бестсэлераў па розных рэкамендацыях па харчаванні. Аказалася, што з 83 унікальных аўтараў гэтых методык толькі 28 былі ўрачамі і мелі медыцынскую адукацыю і толькі 3 – дыетолагамі. Іншыя аўтары адносіліся да самых розных прафесій, уключаючы асабістых фітнэс-трэнераў, блогераў і акцёраў.
Калі такая дыета для пахудзення ўзятая «з Інтэрнэту», ад сяброўкі, з папулярнай літаратуры, а не распрацаваная ўрачом-дыетолагам спецыяльна для вас, без папярэдняга медыцынскага абследавання, без уліку індывідуальных асаблівасцяў, стану здароўя, наяўнасці хранічных захворванняў, рызыка нанесці здароўю шкоду пры яе строгім захаванні вельмі вялікая. Доўгі перыяд знаходжання на абмежавальнай дыеце робіць развіццё аліментарна-асацыяваных захворванняў непазбежным.
Гэта нізкавугляводная дыета, якая даволі актыўна, калі не сказаць – агрэсіўна папулярызуецца знакамітасцямі сусветнага маштабу. Структура рацыёну кетадыеты ўключае: 70% тлушчаў, 25% бялкоў і 5% вугляводаў.
У якасці метаду пахудзення кетадыета сапраўды паказвае ўражлівыя вынікі. Але коштам чаго! Пры вострым дэфіцыце вугляводаў арганізм пачынае спальваць запасы тлушчу, перапрацоўваючы іх у кетонавыя целы, якія выкарыстоўваюцца як альтэрнатыўная крыніца энергіі.
Такі эфект дасягаецца пры ўмове строгага абмежавання спажывання вугляводаў. Некаторыя жыццёва важныя прадукты, якія служаць крыніцай вугляводаў, выключаныя з кетадыеты цалкам, напрыклад, малако, зерне, хлеб...
З-за недахопу каштоўных пажыўных рэчываў і харчовых валокнаў у першую чаргу парушаецца праца СКТ. Далей – больш. У маладых людзей кетадыета можа справакаваць кетаацыдатычную кому (выкліканую інтаксікацыяй арганізма кетонамі) і развіццё цукровага дыябету 1-га тыпу.
А вынікі кітайскага даследавання, якое праводзілася на працягу некалькіх дзесяткаў гадоў з удзелам 14 тысяч чалавек, кажуць пра тое, што нізкавугляводны рацыён можа стаць прычынай мігальнай арытміі і іншых парушэнняў сардэчнага рытму, справакаваць інсульт, інфаркт.
Характэрна, што першапачаткова кетагенная дыета распрацоўвалася ў якасці лячэбнага харчавання для людзей з хваробай Альцгеймера ды іншымі нейрадэгенератыўнымі захворваннямі, эпілепсіяй, але ніяк не для пахудзення. Пры гэтым яна меркавала кароткатэрміновае прымяненне пад строгім наглядам урача. Для здаровых людзей кетадыета не толькі не прызначаная, але і вельмі небяспечная.
Спрэчкі з нагоды гэтай дыеты, распрацаванай, між іншым, урачом П'ерам Дюканам 21 год таму, не сціхаюць да гэтага часу. Меню дыеты заснаванае на вялікім утрыманні бялку.
Нягледзячы на ўсе, здавалася б, аргументаваныя доказы аўтара пра бяспеку такога харчавання і магчымасці прытрымлівацца яго хоць усё жыццё, большасць вучоных і ўрачоў кажуць пра адваротнае, называючы дыету ці не самай небяспечнай для здароўя.
З аднаго боку, як і любая іншая дыета, заснаваная на абмежавальным прынцыпе, яна дапамагае пазбавіцца ад лішніх кілаграмаў. З іншага боку, высокая пратэінавая нагрузка здольная «вывесці са строю» ныркі нават абсалютна здаровага чалавека. У параўнанні з такімі наступствамі запоры і расстройствы стрававання на фоне дэфіцыту складаных вугляводаў пры захаванні Дзюкана – кветачкі.
Яе з упэўненасцю можна назваць «піянерам» сярод сучасных папулярных нізкавугляводных дыетаў. Пахудзенне на гэтай сістэме харчавання дасягаецца за кошт строгага абмежавання спажывання вугляводаў і цукру з павелічэннем спажывання высокабялковых прадуктаў.
Дыета Аткінса бедная на садавіну, суцэльназерневыя, бабы, затое ў ёй дапускаюцца прадукты з перапрацаванага мяса.
Працяглая прыхільнасць да дыеты Аткінса непазбежна парушае работу страўнікава-кішэчнага тракта, перагружае сэрца,
Варта звярнуць увагу, што пры выкананні любой абмежавальнай дыеты праз 2 тыдні пачынае ўзрастаць рызыка негатыўных наступстваў не толькі для фізічнага, але і для псіхічнага здароўя, стану скуры, валасоў, пазногцяў, зубоў. Дэфіцыт глюкозы, пажыўных рэчываў адбіваецца на кагнітыўных здольнасцях, выклікае пачуццё пастаяннай стомленасці і раздражнення.
Ірына Савановіч:
– Варта адзначыць таксама, што ніводная дыета, мэта якой – пахудзенне, не будзе эфектыўнай без дастатковай фізічнай актыўнасці і адэкватнага пітнога рэжыму. Практычна ўсе дыеты заканчваюцца тым, што страчаная вага вяртаецца, як толькі чалавек перастае прытрымлівацца абмежаванняў. Нават аптымальны рацыён харчавання, накіраваны на прафілактыку неінфекцыйных захворванняў, пра які мы казалі ў самым пачатку, патрабуе выканання гэтых умоў.
Па ацэнках Сусветнай арганізацыі аховы здароўя, меры па забароне курэння ў грамадскіх месцах у Беларусі на працягу 40 гадоў выратуюць больш за 116 тысяч жыццяў.
Па-першае, таму, што гэта стварае пэўныя нязручнасці, а па-другое – меней людзей будзе трапляць пад уздзеянне пасіўнага курэння. Што атрымлівае чалавек пасля адмовы ад курэння? На працягу 5 гадоў зніжаецца рызыка развіцця сардэчна-сасудзiстых захворванняў. Калі чалавек адмаўляецца ад курэння ў сярэднім узросце, верагоднасць анкалагічных хваробаў памяншаецца ў 2 разы.
Такія дадзеныя агучылі спецыялісты падчас сустрэчы з журналістамі, прымеркаванай да Сусветнага дня без тытуню, які штогод адзначаецца 31 мая.
Па словах Валянціна Русовіча, штогод больш за 15 тысяч чалавек гіне ад захворванняў, звязаных з курэннем, штодня – прыкладна 40 чалавек, прычым кожны 10-ы – ад наступстваў пасіўнага курэння. Усяго ў Беларусі паляць больш за 2 млн чалавек.
Палова з іх памрэ заўчасна (з пункту гледжання СААЗ заўчасна – гэта да 70 гадоў). Большая частка загіне ад сардэчна-сасудзiстых захворванняў, звязаных з курэннем, другая частка – ад анкалагічных хваробаў (больш за 30 злаякасных новаўтварэнняў звязаныя з тытунекурэннем), трэцяя частка – у выніку хранічнай абструктыўнай хваробы лёгкіх і эмфізэмы лёгкіх.
Калі ж чалавек памірае ў 71 год, напрыклад, ад раку мачавога пузыра, ён не ўвойдзе ў статыстыку заўчаснай смяротнасці. Але гэта зусім не значыць, што другая палова курцоў пазбегне наступстваў ужывання тытуню і цыгарэтаў, дадаў эксперт СААЗ.
У Беларусі дзейнічае закон аб поўнай забароне ўжывання тытуню ў закрытых памяшканнях. З 2019 года забаронена паліць у кавярнях, рэстаранах, гасцініцах, цягніках далёкага кірунку. У краіне забаранілі рэкламу, адкрытую выкладку цыгарэтаў у месцах продажаў.
Гэта таксама ўносіць свае дадатковыя некалькі працэнтаў у зніжэнне агульнага распаўсюджвання курэння, лічыць Валянцін Русовіч. Разам з тым, ёсць меры, якія пакуль не задзейнічаныя ў поўным аб'ёме, хаця яны найбольш эфектыўныя. Напрыклад, павышэнне акцызаў на тытунёвыя вырабы.
Валянцін Русовіч:
– Мінімальна цыгарэты павінны каштаваць у два разы больш для таго, каб, з аднаго боку, моладзь не пачала паліць з-за бар'ера высокага кошту, з другога боку, тыя, хто паліць, захацелі б адмовіцца ад гэтай звычкі. Павышаючы акцызныя цэны на тытунь (самы дарагі пачак цыгарэтаў у свеце ў Аўстраліі каштуе каля 20 долараў), урад прапануе ўсім, хто хоча кінуць паліць, бясплатную дапамогу, уключаючы нікаціназамяшчальныя прадукты. Усе гэтыя намаганні могуць прывесці да таго, што да 7% курцоў штогод змогуць адмаўляцца ад гэтай звычкі.
Як адзначыла Вольга Бартман, шэраг апошніх змяненняў у Дэкрэт Прэзідэнта № 28, які рэгулюе абарот тытунёвых вырабаў, былі ўнесеныя ў сувязі з тым, што з'яўляюцца новыя віды прадукцыі, якая выкарыстоўваецца для спажывання нікаціну і тытуню. У прыватнасці, гэта электронныя сістэмы для курэння і сістэмы для спажывання тытуню.
Вольга Бартман:
– Акрамя таго, з'яўляюцца новыя віды прадукцыі, нікацінаўтрымліваючыя, а не тытунёвыя. І гэтаму пытанню таксама надаецца павышаная ўвага. Зараз забароненая іх адкрытая выкладка, продаж па ўзорах, асобам, якія не дасягнулі 18 гадоў, рэалізацыя праз рознічны гандаль, гандлёвыя аўтаматы, камісійныя і інтэрнэт-крамы, продаж метадам самаабслугоўвання, пры якім пакупнік мае непасрэдны доступ да гэтай прадукцыі.
З'яўленне новых відаў нікацінаўтрымліваючай прадукцыі паслужыла падставай для прыняцця рашэння аб яе рэгуляванні на ўзроўні Еўразійскага эканамічнага саюза. Ужо ёсць рашэнне Савета Еўразійскай эканамічнай камісіі пра тое, што будзе распрацоўвацца тэхнічны рэгламент на нікацінаўтрымліваючую прадукцыю. Асноўным распрацоўшчыкам з'яўляецца Арменія. Плануецца, што да заканчэння 2022 года краіны будуць праводзіць унутрыдзяржаўнае ўзгадненне гэтага дакумента.
Вольга Бартман:
– Паступаюць таксама ініцыятыўныя прапановы ўнесці змяненні ў тэхнічны рэгламент на тытунёвую прадукцыю. Гэтае пытанне зусім хутка будзе абмяркоўвацца на пляцоўцы ЕЭК, і, адпаведна, краіны прымуць рашэнне, ці варта гэта рабіць, ці не. Можа быць, неабходна рэгуляваць па-іншаму.
Адмова ад тытуню станоўча адаб'ецца не толькі на курцах, але і на іх асяроддзі. Ад 7% да 15% людзей, якія знаходзяцца з курцамі дома, на працы ці ў іншых месцах, таксама атрымліваюць дозу нікаціну, што негатыўна адбіваецца на іх здароўі, упэўненая Вольга Бартман.
Кідаць курыць, раіць Валянцін Русовіч, лепей падчас адпачынку, калі меней стрэсавых сітуацый. Неабходна выбраць пэўны дзень поўнага спынення курэння, выкінуць усе цыгарэты, попельніцы, усё, што можа нагадваць пра гэтую звычку. Трэба распавесці пра сваё жаданне родным і блізкім, сябрам альбо калегам на працы, тым самым узяць на сябе адказнасць за сваё рашэнне. Для паспяховай спробы вельмі важныя першыя дні тыдня.
Валянцін Русовіч:
– Калі чалавек выкурвае больш за 10 цыгарэт у дзень, яму можа спатрэбіцца нікаціназамяшчальная тэрапія. Падыдуць нікацінаўтрымліваючыя жавальныя гумкі, якія можна выкарыстоўваць на працягу 3 – максімум 5 месяцаў, паступова памяншаючы іх спажыванне. Зручныя і нікацінавыя пластыры.
Штодня паляць, як правіла, тыя, хто ў сярэднім скурвае 16 і больш цыгарэтаў у дзень. А гэта ўжо нікацінавая залежнасць, якая патрабуе фармакатэрапіі, распавёў Аляксей Аляксандраў.
Аляксей Аляксандраў:
– Калі чалавек паліць штодня і паліць шмат – гэта не проста шкодная звычка. Як мінімум, гэтым людзям будзе складана кінуць цыгарэты. Амаль кожны сутыкнецца са станам адмены нікаціну. І цалкам верагодна, што калі ён не звернецца па дапамогу, гэта можа прывесці да вяртання залежнасці. Залежнасць – хранічны стан, у якім ёсць перыяды адмовы і перыяды вяртання.
У Беларусі зарэгістраваныя лекавыя прэпараты, якія дапамагаюць адмовіцца ад курэння. Яны рэцэптурныя. Іх можа выпісаць як нарколаг, так і ўрач агульнай практыкі. Дзеянне адных падобна да нікацінаўтрымліваючых жавальных гумак, іншыя блакуюць жаданне паліць.
Пры прыёме такіх прэпаратаў на працягу пэўнага часу цяга да курэння слабее, не адбываецца вяртання да гэтай звычкі. У любым выпадку, падтрымка людзей, якія кідаюць паліць, павінна быць вельмі сур'ёзнай, інакш адбудзецца рэцыдыў, падкрэсліў Аляксей Аляксандраў.
Кіданне паліць – гэта чарада спробаў адмовы і рэцыдываў, якія суправаджаюць курца часта на працягу многіх гадоў. Для некаторых гэты працэс расцягваецца надоўга.
Толькі 20% курцоў здольныя адмовіцца ад гэтай звычкі літаральна заўтра. Прыкладна 40% знаходзяцца ў стадыі нявызначанай матывацыі, калі яны вагаюцца, у іх ёсць свае аргументы. І прыкладна 40% даволі негатыўна ставяцца да таго, каб адмаўляцца ад курэння.
Для кожнай з гэтых груп патрэбныя розныя стратэгіі, а сацыяльны знешні націск у выглядзе цэнаў і абмежаванняў дадаткова стымулюе курца кінуць і не пачынаць зноў, лічыць эксперт.
Перадапошні дзень вясны… Пары года, якая будзе праходзіць у мяне пад кодавай назвай «вясна, якой фактычна не было». І якое б надвор’е ні напаткала нас паслязаўтра, каляндар усё роўна скажа: «Лета прыйшло!» Так хочацца, каб яно было цёплым, сонечным, залацістым… А пакуль вясну і лета звязваюць маленькія сонейкі – дзьмухаўцы. А вы ведаеце, што іх сёння трэба абавязкова панюхаць?! Бо 30 траўня – дзень жоўтых ад дзьмухаўцоў насоў! 🙂
У дзяцінстве іх нюхаць было – адно задавальненне! Памятаеце?! 🙂 З тымі самымі жоўтымі насамі мы і прыходзілі дахаты. Альбо пакачацца ў дзьмухаўцах (вопратка, бывай!) – ну прыемна ж! А насы ў пылку былі і ад просценькіх аранжавых лілей, якія мы з братам у дзяцінстве так і называлі – «пачканосы».
Пра тое, якія карысныя дзьмухаўцы для здароўя і што з іх можна рабіць, пісала ўжо. Таму давайце сёння, карыстаючыся нагодай, больш пра пахі, водары і іх уплыў на здароўе, самаадчуванне, настрой…
А вось чым пахнуць дзьмухаўцы? І ці пахнуць увогуле? Па шчырасці, і не памятаю. Таму сёння і трэба будзе панюхаць. Магчыма, прыгадаецца маленства. Бо адна з уласцівасцяў паху – асацыятыўна вяртаць нас у той час, падзею, якая запомнілася менавіта дзякуючы яму.
Таму і раяць знаўцы падчас момантаў шчасця карыстацца аднымі і тымі ж духамі. А тады схаваць іх куды падалей. Праз пэўны ж час, дастаўшы і ўдыхнуўшы той водар, мы зноўку адчуем сябе шчаслівымі…
Яшчэ нядаўна ў нас ад дзьмухаўцоў было цалкам жоўтае наваколле, куды ні зірні. Пачынаючы ад тэрыторыі пад вокнамі і заканчваючы травой на месцы колішнях градак. Затым іх пакасілі. Не, стойкія жоўтыя салдацікі ўсё роўна ўзняліся, нават пасля такой працэдуры, і літаральна на наступны дзень. Але ўжо ў меншай колькасці. А некаторыя і ўвогуле пабраліся паветранымі белымі парашуцікамі…
Але можна, можна яшчэ іх адшукаць, каб панюхаць.
Дарэчы, яшчэ колькі гадоў таму дзьмухаўцы не былі так у нас распаўсюджаныя. Я памятаю, як мы любаваліся ў свой час іх жоўтым дываном на гарадскім стадыёне. А гадоў з дваццаць таму мы з мамачкай паехалі на экскурсію з чэрвеньскімі бібліятэкарамі на Лагойшчыну. І былі шчыра ўражаныя, пабачыўшы тамтэйшыя жоўтыя схілы ўзгоркаў.
Глядзелі – і дзівіліся, бо ў нас тады такога не было.
І як бы старанна ні змагаліся з дзьмухаўцамі ў нашым раёне (а былі такія гады, калі іх не тое што касіць – выдзёргіваць з карэннем абавязвалі на тэрыторыях устаноў ды арганізацый!), яны ўсё роўна перамагаюць. І, далібог, штогод заваёўваюць усё новыя і новыя тэрыторыі.
З аднаго боку, глядзець на іх прыемна. А з іншага… Вы спрабавалі калі выкарчаваць дзьмухаўцы з дачнага ўчастка?! Марная справа! Толькі пазбавішся ад сваіх, як табе насеннем іх заносіць з суседніх участкаў…
Хаця (і для мяне гэта сталася дзівам!) ёсць меркаванне, што дзьмухаўцы… ствараюць і падтрымліваюць здаровы мікраклімат на ўчастку! А таксама павялічваюць утрыманне ў глебе карысных мікраэлементаў. І нават нейтралізуюць кіслотнасць глебы. Так што… Няхай растуць?! Толькі не на градках!
Затое калі дзьмухаўцы асабліва нікому не замінаюць… Нюхаем з асалодай! Да фарбавання насоў у жоўты! 🙂 Ну рэлакс жа!
А можна панюхаць іншыя кветкі. Каб насы засталіся чыстымі. Вучоныя лічаць, што тыя з нас, хто нюхае кветкі, любіць гуляць, слухае спеў птушак, пачуваюцца больш шчаслівымі. Так што ёсць шанц альбо прааналізаваць свае адчуванні, альбо праверыць!
І нават даследаванні даказваюць, што звычка нюхаць кветкі станоўчым чынам уплывае на наша душэўнае здароўе. Напрыклад, язмін (адзін з маіх самым любімых водараў, ды і кустоў-дрэваў таксама!) супакойвае, бэз – паляпшае сон, змагаецца з бяссонніцай. А любімыя практычна ўсімі ружы… сумяшчаюць у сваім водары і тое, і другое! 🙂
Так што сёння праводзім сеанс ароматэрапіі! І найперш – дзьмухаўцамі… І каб насы абавязкова зрабіліся жоўтымі! 🙂
Якія дзіцячыя траўмы найбольш небяспечныя і як ад іх засцерагчыся? Ці можна вылечыць эпілепсію ў дзіцяці з дапамогай аперацыі? Чаму небяспечна трэсці малышоў? Ці могуць быць аддаленыя наступствы ЧМТ?
На пытанні чытачоў аб прафілактыцы, дыягностыцы і лячэнні захворванняў і траўмаў нервовай сістэмы ў дзяцей адказалі нейрахірургі вышэйшай кваліфікацыйнай катэгорыі РНПЦ неўралогіі і нейрахірургіі:
Што і як раіце змяніць у доме, каб папярэдзіць падзенні ды іншыя траўмы малышоў?
Яўген Міронец:
Часцей за ўсё да нас паступаюць дзеці з траўмамі пасля падзення з гарызантальных паверхняў: канапы, ложка, пральнай машыны, з якой бацькі робяць спавівальны столік пасля купання. Падзенні адбываюцца, калі бацькі на штосьці адцягнулі ўвагу і пакінулі дзяцей адных. Напрыклад, мама сышла рабіць малочную сумесь і пакінула малога на ложку. Нават абкладзены падушкамі, ён можа скаціцца і ўпасці.
Тым, што можа здарыцца пералом чэрапа. Сам па сабе ён не небяспечны, але ў выніку пералому магчыма сур'ёзнае ўскладненне – унутрымазгавое кровазліццё, у выніку якога можа спатрэбіцца хірургічнае ўмяшанне.
Вядома, не ўсе падзенні заканчваюцца траўмамі. Выклікаць «хуткую» альбо паказаць дзіця ўрачу варта ў тых выпадках, калі ў яго назіраюцца:
Яшчэ адна небяспечная, і, на жаль, часта смяротная траўма звязаная з падзеннем дзяцей з вокнаў. Да прыкладу, мама вучыць дзіця махаць у акно тату. І ў пэўны момант яно самастойна залазіць на акно, адчыняе яго, махае, абапіраючыся на маскітную сетку, і падае. Прычым некаторыя наракаюць на тое, што маскітная сетка не абараняе ад падзенняў. Але яна прызначаная для абароны ад камароў, а не для папярэджання падзенняў з вокнаў.
Таму асноўная рэкамендацыя: у кватэрах, дзе ёсць дзеці да 10 гадоў, вокны павінны быць са спецыяльным абарончым механізмам, каб дзеці не маглі самастойна іх адчыніць; альбо вокны павінны быць у рэжыме толькі на праветрыванне.
Таксама раю ставіць цяжкія прадметы, тыя ж кветкавыя вазоны так, каб яны не маглі ўпасці з паверхні, да прыкладу, пры адчыненні дзвярэй шафы.
Што тычыцца гузакоў, якія дзіця можа набіць аб вуглы, батарэю, дык іх баяцца не варта. Трэба проста прыкласці холад, напрыклад, халодную лыжку. Гэта міжнародныя рэкамендацыі. Так, дзецям гэта можа не падабацца. Але холад рэальна знізіць болевы сіндром ад сіняка.
Дачцэ 7 гадоў. На пачатку траўня ў двары яна вісела на турніку ўніз галавой, не ўтрымалася і сарвалася. Упала галавою на пясок. Вышыня падзення была невялікая, можа, паўметра. Яна сказала, што пацямнела ўваччу, увечары скардзілася на млоснасць, але раніцай усё быццам бы было добра. Больш скаргаў не было. Ці трэба хвалявацца і прайсці якія абследаванні?
Яўген Міронец:
Калі зараз скаргаў няма, дык звяртацца да ўрача не варта. Многіх гэта здзівіць, але страсенне мозга лячыць не трэба. Дастаткова спакою (не актыўнічаць пару дзён) і прыёму парацэтамолу альбо ібупрафену пры болю, але максімум 3 дні і не больш за 3 таблеткі ў дзень.
Лепей за ўсё адразу пасля траўмы прыкласці да месца ўдару холад. Таму што баліць не ўся галава, а менавіта месца ўдару, вось і даводзіцца прымаць абязбольвальныя. Холад жа памяншае ацёк, і, адпаведна, сам галаўны боль. У краінах Заходняй Еўропы страсенне мозга дзеці атрымліваюць часцей не ў побыце, а ў спартыўных секцыях.
Дык вось, па замежных стандартах дзецям, якія атрымалі такую спартыўную траўму, дазваляюць вярнуцца да паўнавартасных сур'ёзных трэніровак ужо праз 6-9 дзён. У нас жа прывыклі абцяжарваць лячэнне страсення мозга, часта гэтага патрабуюць самі бацькі.
Гэта мысленне сфармавалася да камп'ютарнай эры, калі дыягназ ставілі метадам працяглага назірання. Зараз жа мы ўсё можам убачыць на здымках. Калі з такімі траўмамі звяртаюцца ў наша аддзяленне, мы не прызначаем медыкаментознага лячэння, паколькі даказана, што прыём лекаў не ўплывае на зыход траўмы.
Мне 26 гадоў. У дзяцінстве падаў даволі часта, паколькі шмат часу праводзіў у двары. Асабліва запомніў, як у 7 гадоў паспрабаваў перакуліцца на жалезнай перакладзіне (была канструкцыя ў зямлі). Седзячы на ёй, зрабіў кулянне наперад, але не разлічыў, што адлегласць вельмі маленькая, і з размаху стукнуўся галавой аб асфальт. Памятаю, што было вельмі балюча, дакладна пацямнела ў вачах. Дадому мяне давялі, і я ляжаў дзень у ложку. Але да ўрача мы тады не хадзілі. Таму, што там было, не ведаю. Ці могуць быць аддаленыя наступствы ЧМТ? Ці можа быць такой праявай перыядычны стан, як перад стратай прытомнасці: пачынаю пацець, падае зрок, а потым рэзка баліць галава з аднаго боку. Гэта бывае вельмі рэдка, 1-2 разы на год, часцей улетку, пасля моцнага хвалявання.
Яўген Міронец:
Такіх аддаленых наступстваў чэрапна-мазгавой траўмы не бывае. ЧМТ – гэта тут і цяпер.
Чула, што зараз урачы не рэкамендуюць трэсці немаўлятаў пры закалыхванні, каб яны хутчэй заснулі. Нібыта гэта можа прывесці да ўнутрычарапнога кровазліцця. Ці так гэта?
Міхаіл Талабаеў:
Урачы не толькі зараз, але і ніколі не рэкамендавалі трэсці малышоў, бо гэта сапраўды можа быць прычынай кровазліццяў у поласць чэрапа. Прычым гэтыя кровазліцці вельмі часта выяўляюць сябе не адразу і ў наступным патрабуюць аперацый.
У многіх краінах Еўропы яшчэ ў раддоме бацькоў пад распіску інструктуюць, што дзіця нельга трэсці. Кровазліцці ад трасяніны маюць спецыфічныя праявы, і іх лёгка адрозніць ад кровазліццяў па іншых прычынах. Таму, калі дзеці з такой траўмай трапляюць у бальніцу, гэта можа быць расцэненае як гвалт і стаць прадметам разгляду ў органах правасуддзя.
Спакойна, мякка, далікатна закалыхваць – гэта нармальна. Ненармальна моцна трэсці, маўляў, «калі ж ты замаўчыш нарэшце!»
У сына сімптаматычная эпілепсія. Аперыраваўся ў РНПЦ два разы, у 2015 і 2018 гадах. Пасля другой аперацыі было ўсё добра. У 2020 годзе пачаліся ўздрыгванні, а два месяцы таму – заміранні. Па МРТ зменаў няма, па ЭЭГ змены ёсць. Нашы ўрачы паціскаюць плячыма, не ведаюць, як дапамагчы. Што нам рабіць і да каго звярнуцца? Сыну зараз 20 гадоў.
Міхаіл Талабаеў:
Пры з'яўленні заміранняў, уздрыгванняў неабходна звярнуцца да неўролага, прычым лепей за ўсё да ўрача, які спецыялізуецца на эпілепсіі, бо немагчыма быць спецыялістам ва ўсіх неўралагічных захворваннях. Такім пацыентам раю звяртацца на прыём да эпілептолагаў нашага РНПЦ.
Трэба адзначыць, што доўгатэрміновая эфектыўнасць аперацый пры эпілепсіі – крыху вышэйшая за 50%. Пад эфектыўнасцю разумеецца не толькі поўная ліквідацыя прыступаў, але і калі яны зрабілся лягчэйшымі і радзейшымі. З часам эфектыўнасць падае. У першыя гады пасля аперацыі пацыентам робіцца значна лягчэй, але праз 5-10 гадоў прыступы могуць вяртацца, і гэта нармальная сітуацыя.
Ці можа эпілепсія знікнуць без лячэння?
Міхаіл Талабаеў:
Існуе так званая дабраякасная эпілепсія дзіцячага ўзросту, якая праходзіць сама, калі заканчваецца перыяд палавога выспявання. Для большасці пацыентаў эпілепсія без лячэння нікуды не знікне. Больш за тое, гэта захворванне, пры якім строгасць прыёму прэпаратаў мае вырашальнае значэнне. Пропуск нават 1-2 прыёмаў можа справакаваць хваробу. На жаль, нам часта даводзіцца чуць фразы накшталт: «У нас год не было прыступаў, паехалі адпачываць, забыліся лекі, і праз 2 дні прыпадкі зноў з'явіліся».
Каму паказаныя аперацыі па імплантацыі стымулятара блукаючага нерва для лячэння эпілепсіі? Ці шмат ужо такіх аперацый зроблена дзецям у Беларусі? І якія вынікі: гэта сапраўды дапамагае зняць прыступы? Наколькі складаная аперацыя і якія могуць быць ускладненні?
Міхаіл Талабаеў:
Аперацыя пры эпілепсіі паказаная пры выкананні трох умоў. 1.У пацыента павінна быць фармакарэзістэнтная форма эпілепсіі: захаванне мінімум аднаго прыпадку ў месяц на працягу 2-3 гадоў пры прыёме правільнага падабраных 2-3 прэпаратаў. 2. Аперацыя па імплантацыі стымулятара блукаючага нерва прымяняецца толькі тады, калі ўсе іншыя метады лячэння, у тым ліку аператыўнага, не могуць быць ужытыя. 3. Захоўны інтэлект.
Калі гэтыя тры ўмовы выконваюцца, пацыент можа быць разгледжаны як кандыдат на імплантацыю. Сёння ў краіне зроблена каля 20 такіх аперацый. Эфектыўнасць практычна такая ж, як пры іншых відах аператыўнага ўмяшання, – больш за 50-60%. У большасці пацыентаў прыступы робяцца лягчэйшымі, у некаторых праходзяць зусім.
Пасля дадзенай аперацыі мы выпісваем пацыента на 2-3 суткі. Гэта сведчыць пра тое, што яна досыць лёгка пераносіцца, ускладненні вельмі рэдкія. Гэты стымулятар трэба перыядычна мяняць. Яго батарэйка разлічаная на 5 гадоў, але ўсё залежыць ад частаты прыступаў.
Дачцэ 5 гадоў. У яе пачаліся рэзкія цікі, цягне шыю і рукі, прысядае. Гэта сімптомы эпілепсіі? Што трэба зрабіць, каб высветліць прычыну?
Міхаіл Талабаеў:
Каб высветліць прычыну, трэба звярнуцца да неўролага. Правільна паставіць дыягназ урачу можа дапамагчы відэазапіс таго, што адбываецца з дзіцем. Сёння ва ўсіх ёсць відэатэлефоны, таксама можна купіць відэарэгістратар і запісаць прыступы на відэа. Прычым прынцыпова важна запісаць самы іх пачатак. Часта бацькі распавядаюць урачу пра тое, што іх палохае, і не заўважаюць першыя секунды, якія найбольш важныя для спецыяліста. Відэазапіс можа зафіксаваць патрэбны момант.
Дачцэ 14 гадоў. Каля месяца таму пачаліся сутаргі. Спачатку з ног, потым па ўсім целе. У школе пачала падаць без прытомнасці. Да неўролага пакуль не трапілі. Што гэта можа быць? Ці трэба тэрмінова рабіць МРТ? Калі гэта эпілепсія, ці можа яна быць з-за стрэсу? Ці мае значэнне харчаванне?
Міхаіл Талабаеў:
Каб зразумець, што гэта такое, у першую чаргу неабходна патрапіць да неўролага. Эпілепсія з-за стрэсу не ўзнікае. Харчаванне не можа справакаваць гэтае захворванне, але яно часам мае значэнне пры яго лячэнні. Гэта так званая кетагенная дыета. Але самому сабе прызначыць і практыкаваць кетагенную дыету я не рэкамендую. Гэта трэба рабіць толькі пад наглядам урача-спецыяліста.
Дзіцяці ў 2 месяцы правялі аперацыю шунтавання. Устаноўлены праграмуемы шунт Medtronic Strata 2 (позняя гемарагічная хвароба нованароджаных, кровазліццё ў жалудачкі галаўнога мозгу, як ускладненне – гідрацэфалія; нарадзіўся даношаным). Пры выпісцы з РНПЦ дадзеныя рэкамендацыі: назіранне неўролага, педыятра і кансультацыя нейрахірурга ў выпадку з'яўлення дысфункцыі шунта. Зараз дзіцяці 1 год і 5 месяцаў. Неўролаг дае заключэнне, што паталогій не выяўлена. Апошняе УГД галаўнога мозгу ў 10 месяцаў таксама не выявіла парушэнняў. Вонкава дзіця нічым не адрозніваецца ад здаровых аднагодкаў. Ці ёсць спосабы праверыць, ці неабходны яшчэ шунт? І ці можна ад яго пазбавіцца?
Яўген Міронец:
Калі няма скаргаў, даследаванні не выяўляюць парушэнняў, дык хвалявацца не трэба. Значыць, дзіця развіваецца добра, і шунт сваю працу робіць.
Ці можна пазбавіцца ад шунта? Калі ён пастаўлены паводле паказанняў, дык гэта практычна пажыццёва. Вельмі рэдка мы можам прыйсці да высновы, што шунт дзіцяці ўжо не патрэбны. Напрыклад, калі б з такім пытаннем вы звярнуліся, калі дзіцяці было б ужо 17 гадоў, хутчэй за ўсё, мы б пагадзіліся, што ён ужо не патрэбны, калі ўвесь гэты час нічога не турбавала.
Па сусветнай статыстыцы, раз у 5 гадоў у шунта трэба мяняць пэўныя часткі. Чым меншае дзіця, тым гэтыя замены часцейшыя, бо яно расце, адбываюцца ўнутрымазгавыя змены, змяняецца ўнутрычарапны ціск. Таму неабходна пастаяннае назіранне ўрача. У вашага дзіцяці шунт яшчэ мала стаіць, каб абмяркоўваць гэтае пытанне. Калі вы хочаце праверыць яго стан, калі вас штосьці хвалюе, лепей прыехаць на кансультацыю ў РНПЦ.
Трэба ведаць, што часам можа адбыцца дысфункцыя шунта, зламацца любая яго частка. Гэта экстраная паталогія. У такіх выпадках пацыенты звяртаюцца па месцы жыхарства, а затым іх пераводзяць у наш РНПЦ. Паломка шунта – гэта жыццёва небяспечны стан, таму вельмі важна яго своечасова выявіць.
Хачу выказаць вам вялікую ўдзячнасць за паспяхова праведзеную аперацыю ўлетку 2020 года ў выдаленні пухліны галаўнога мозгу (медулабластомы) у 8-гадовага сына. Пасля праведзенай аперацыі і курсу прамянёвай тэрапіі ў заключэннях кантрольных МРТ паказваюць гідрацэфалію без дынамікі. Як доўга яна можа захоўвацца і ці не патрабуецца пэўнае лячэнне? Таксама вызначаецца МР-малюнак ангіёмы без дынамікі. Як яна ўплывае на стан дзіцяці і якія могуць быць наступствы?
Міхаіл Талабаеў:
Дзякуй вялікі за цёплыя словы! Наяўнасць павялічаных жалудачкаў галаўнога мозгу на здымках не азначае гідрацэфалію. Для пацыентаў з такім дыягназам гэта часта з'яўляецца нормай. Гідрацэфалія мае на ўвазе павышаны ўнутрычарапны ціск, што цягне за сабой скаргі і сімптомы. Як правіла, такія дзеці назіраюцца неўролагам у дзіцячым анкалагічным цэнтры. І калі ўзнікаюць пытанні з ціскам, спецыялісты накіроўваюць іх да нас. Калі ў бацькоў ёсць пытанні, яны могуць прыйсці на кансультацыю да нейрахірургаў нашага РНПЦ. Пры сабе трэба мець здымкі МРТ у дынаміцы.
Ангіёма ад ангіёмы розніцца. Ёсць ангіёмы, пра якія можна забыцца, як пра радзімкі – яна была, ёсць і будзе. Ёсць ангіёмы, якія трэба кантраляваць. Таму неабходна пракансультавацца ў нейрахірургаў, каб вызначыць тып сасудзістай праблемы. Большасць ангіёмаў не маюць наступстваў і праяваў.
Дзіцяці 1 год і 1 месяц. Пры нараджэнні паставілі дыягназ «сіндром рухальных парушэнняў», у 3 месяцы – «дыстанічны сіндром». Пры апоры на ножкі дзіця становіцца на дыбачкі, на правай назе ёсць абмежаванні ў руху ў галёнкаступнёвым суставе – ён згінаецца пры намаганні, калі дзіця спіць. Што гэта і ці трэба штосьці рабіць?
Міхаіл Талабаеў:
Уставанне на дыбачкі можа быць адным з праяў дзіцячага цэрэбральнага паралічу. Таму трэба звярнуцца да неўролага. Чым раней выявіць захворванне, тым лепшы прагноз на будучае. Гэта хутчэй за ўсё не нейрахірургічная праблема.
Сыну 15 гадоў. Пастаянная млявасць і стомленасць. Можа спаць 24 гадзіны, не прачынаючыся. Хутка стамляецца пры фізічнай нагрузцы, трэба шмат часу на аднаўленне – ізноў спаць. Маючы жывы розум, цяжка канцэнтруе ўвагу, «завісае» над хатнім заданнем. Спрабавалі абследаваць, аналізы і кардыяграма ў норме. Тэрапеўт захворванняў не выявіў. Вітаміны бачнага эфекту не даюць. Падкажыце магчымыя прычыны гэтага стану і метады дыягностыкі.
Міхаіл Талабаеў:
У падлеткавым узросце дзеці хутка растуць. І менавіта з гэтым могуць быць звязаныя падобныя скаргі. Трэба звярнуцца да педыятра, магчыма, да неўролага. Самае простае, што можна зрабіць самастойна, – памераць сыну некалькі разоў на дзень артэрыяльны ціск. Хутчэй за ўсё, ён будзе нізкім.
І яшчэ можна звярнуць увагу, ці няма такога сімптому, калі пры рэзкай вертыкалізацыі (уставанні) кружыцца галава. Напрыклад, ён завязаў шнуркі і пры выпростванні – галавакружэнне, раніцай рэзка ўстаў з ложка – галавакружэнне.
Гэта можа казаць пра нізкі сістэмны артэрыяльны ціск, што характэрна для гэтага ўзросту. Лечыцца простымі стымулятарамі: чай з цукрам, добры сняданак, свежае паветра. Педыятр больш дакладна вызначыць прычыны стану, пры неабходнасці можа накіраваць яшчэ і да эндакрынолага.
На наступствы пэўнай траўмы нервовай сістэмы такія сімптомы не паказваюць.
Фота – Таццяна Сталярова і з адкрытых інтэрнэт-крыніц.
У сезон шашлыкоў і моды на all inclusive нашыя суайчыннікі ўпарта наступаюць на адны і тыя ж граблі, жадаючы атрымаць ад адпачынку і шведскіх сталоў максімум. І атрымліваюць, але нярэдка ў камплекце з пякоткай, метэарызмам, болем у жываце...
Як харчаванне правакуе збой у працы СКТ? Чаму ўзнікае метэарызм кішэчніка? Як аказаць сабе і блізкім першую дапамогу? Пра гэта Здаровыя людзі паразмаўлялі з экспертам, дацэнтам кафедры паліклінічнай тэрапіі БДМУ, кандыдатам мед.навук Раісай Хурса.
Метэарызм – гэта залішняе назапашванне газаў у кішэчніку, якое прыводзіць да ўздуцця жывата і дыскамфорту.
Метэарызму могуць спадарожнічаць страўнікавая дыспепсія (млоснасць, адчуванне перапаўнення і цяжару ў страўніку, адрыжка), абдамінальны боль – які распірае, тупы альбо з колікамі (кішэчным спазмам), запоры альбо дыярэя. Ці трэба казаць, як гэта можа азмрочыць адпачынак...
У норме ў кішэчніку чалавека можа ўтварацца да 20 л газу ў суткі. Каля двух літраў выходзіць з кішэчніка натуральным шляхам, астатняе ўсмоктваецца ў кроў і выдзяляецца, у тым ліку з дыханнем.
Кішэчныя газы з'яўляюцца рознымі спосабамі:
Раіса Хурса:
– Газаўтварэнне звязанае, перш за ўсё, з дзейнасцю мікрафлоры. Яна перапрацоўвае клятчатку і іншыя харчовыя валакны, якія паступаюць з расліннай ежай, з утварэннем газаў. Само па сабе невялікае ўздуцце жывата не страшнае, гэта нармальны фізіялагічны працэс.
Але бываюць арганічныя альбо функцыянальныя парушэнні маторыкі кішэчніка – сіндром раздражнёнай кішкі, напрыклад, калі кішэчныя сімптомы робяцца навязлівымі, газы назапашваюцца ў жываце, не адыходзячы, выклікаючы боль і дыскамфорт. Іх утварэнне мала залежыць ад характару ежы. Гэта ўжо прыкмета праблемы ў стрававальнай сістэме, прычым не абавязкова ў кішэчніку.
Не варта забываць, што метэарызм можа быць адным з сімптомаў вострай страўнікава-кішэчнай інфекцыі, калі ў стрававальны тракт трапляе патагенная флора.
Чаму прадукты, багатыя на вугляводы, могуць стаць прычынай павышанага газаўтварэння? Стрававальныя ферменты чалавека не расшчапляюць цэлюлозу, лігнін і іншыя так званыя харчовыя валакны, таму яны ў тонкай кішцы не ўсмоктваюцца і, як баласт, выводзяцца.
Трапляючы ў тоўстую кішку, яны ферментуюцца бактэрыямі-сімбіёнтамі, пры гэтым выдзяляецца вялікая колькасць газу. Аднак утвараецца і монацукар, частка з якога ўсмоктваецца і спажываецца арганізмам чалавека. Таму мікрафлора выступае як памочнік для стрававання.
Малочныя прадукты, як і багатыя на клятчатку, спрыяюць метэарызму.
Ёсць таксама прадукты, якія ўплываюць на маторыку страўніка, запавольваючы яе, прымушаючы газы затрымлівацца ў стрававальным тракце і нават вяртацца ў страўнік. У выніку з'яўляюцца ўздуцце жывата і адрыжка. Праблемы са страваваннем, абумоўленыя празмернай колькасцю ежы альбо асаблівасцямі з'едзеных прадуктаў, нярэдка прыводзяць таксама да парушэння стулу – дыярэі альбо запору.
Легкатраўнасць ежы («лёгкасць» ператраўлівання) залежыць як ад саставу прадуктаў, так і ад спосабу прыгатавання.
Органам стрававання лягчэй за ўсё (і хутчэй) ператравіць вадкую, падобную да жэле ежу, а таксама пюрэ.
Прыгатаваная на пары і адварная ежа не прынясе праблемаў, але смажаная, асабліва са скарыначкай, вэнджаная, запечаная на адкрытых вуглях будзе ператраўлівацца значна даўжэй і цяжэй.
Лёгкай ежай можна назваць тую, якая аказвае найменшае механічнае, хімічнае і тэрмічнае ўздзеянне на слізістую абалонку страўніка. Аптымальная тэмпература – каля 37-38°С, што блізка да тэмпературы самога страўніка.
Цяжкай лічыцца ежа, якая раздражняе слізістую абалонку страўніка, затрымлівае эвакуацыю змесціва з яго. Павольна пакідае страўнік занадта гарачая ежа, тэмпература якой вышэйшая за 60°С, а таксама халодная, ніжэйшая за 15°С, і тлустая.
Механічнае раздражненне страўніка адбываецца з-за ўжывання прадуктаў, багатых на харчовыя валокны і грубую клятчатку, дрэнна апрацаваных пры гатаванні (жорсткая, вялікія кавалкі, цвёрдыя скарыначкі і г.д.):
Лета – сезон шашлыкоў. Пры сустрэчах з сябрамі, за вялікай колькасцю пачастункаў і розных напояў забываецца галоўнае: усё добра ў меру. Але, на жаль, часцяком спрацоўвае формула: «Калі нельга, але вельмі хочацца, дык можна».
Раіса Хурса:
– Калі ў звычайны дзень падчас абеду чалавек з'есць, да прыкладу, адну адбіўную, дык на прыродзе – значна больш, асабліва ў суправаджэнні алкаголю і добрай кампаніі. Пераяданне ўскладняе страваванне, паколькі патрабуе большай колькасці стрававальных сокаў і ферментаў, тармозіць рухальную актыўнасць стрававальнага тракта.
А калі ферменты дрэнна працуюць альбо іх недастаткова, тады пачынаюць працаваць мікробы з адпаведнымі праявамі. Таму заўсёды лепей есці часта, але невялікімі порцыямі, 5-6 разоў на дзень.
Да таго ж, пры смажанні на вуглях утвараюцца таксічныя рэчывы, якія (у разумнай колькасці) і зрэдку здаровы арганізм перанясе. А калі ёсць праблемы са страўнікам альбо кішэчнікам, дык можа быць абвастрэнне, ажно да панкрэатыту. Апошняму вельмі спрыяе менавіта спалучэнне тлустай, смажанай, вострай ежы з алкаголем, г.зн. традыцыйны набор прадуктаў у застоллях на прыродзе.
Каб адпачынак не быў азмрочаны болем у жываце, пякоткай альбо дыярэяй, метэарызмам, ці, што больш сур'ёзна, кішэчнай інфекцыяй, варта памятаць простыя правілы.
Збіраючыся ў адпачынак, не забудзьцеся пакласці ў аптэчку сродкі, якія дапамогуць пазбегнуць дыскамфорту і наладзіць працэсы стрававання. Добра мець пры сабе прэпараты-ферменты для палягчэння стрававання пры эксцэсе пераядання, метэарызме, адчуванні цяжару ў страўніку. Не пашкодзяць прэ- і прабіётыкі з біфіда- і лактабактэрыямі, якія дапамогуць аднавіць нармальную работу кішэчніка і пазбегнуць дыскамфорту. Дарэчы, прэбіётыкі з'яўляюцца субстратам для харчавання мікрафлоры, іх дапушчальна прымаць і да адпачынку.
Пры вострай кішэчнай інфекцыі карысныя таксама адсарбенты, якія дапамогуць прыбраць таксіны з кішэчніка (самы просты з іх – бульбяны альбо кукурузны крухмал, разведзены ў вадзе пакаёвай тэмпературы). Для зняцця ўмеранага болевага сіндрому падыдуць спазмалітыкі, але з імі трэба быць вельмі асцярожным: калі боль у жываце ўзнік востра, нарастае, суправаджаецца ванітамі, павышэннем тэмпературы цела, г.зн. малюнкам «вострага жывата», – ніякага самалячэння, тэрмінова да ўрача!
28 мая – Пахом. Калі ў гэты дзень цёпла, дык і лета чакаецца цёплым.
Ну што ж, дачакаліся мы нарэшце і Пахома. Цікавага дня, калі нашыя продкі адзначалі надыход цяпла і імкнуліся пасеяць агуркі. Зрэшты, цяпло цяплом, але вецер асабіста нам сёння прагназуюць паўночны. А на пачатак лета пакуль і ўвогуле надвор’е халоднае праглядаецца. Але нам па сёлетняй вясне хаця б дзень-два парадавацца сонейку – ужо за шчасце, праўда?! 🙂 Так што назапашваем вітамін D, ловячы сонечныя промні і… свой дзэн! 🙂
Пахом – «бакагрэй», «зялёны шум»… Які назоў ні вазьмі – прыемнасць. Вось што-што, а бакі мы пагрэем з задавальненнем! 🙂
«На Пахома цёпла – усё лета цёплае» – заўважалі калісьці ў народзе. І вельмі хацелася, каб так і было. Каб нарэшце лета, якое вось-вось да нас завітае, было больш падобнае да класічнага, чым гэтая вясна. Бо май-травень, па сутнасці, запомніўся толькі заліўнымі дажджамі ды холадам.
І хаця мы, супакойваючы саміх сябе, паўтараем: «У прыроды няма дрэннага надвор’я»… Усё ж хапае сярод нас не толькі метэазалежных, чыё самаадчуванне церпіць, але і проста тых, чый настрой напрамую залежыць ад таго, што ў нас за вокнамі.
Добра гэта ці дрэнна – іншае пытанне. Але ж – факт. Змяніць мы надвор’е па ўласным жаданні, на жаль, не можам… Хаця вельмі добра было б мець такую кнопачку ў кішэні, праўда?! J Змяніць уласнае ўспрыманне, як часцяком раяць… Дык гэта не нашмат прасцей. Хто спрабаваў, той ведае. І што застаецца?
Альбо пакорліва прымаць тое, што ёсць, альбо… Не прымаць. А як той Вожык з мультфільма, сядзець на пяньку ў чаканні сонейка. 🙂 Я вось так, уласна кажучы, часцяком і сяджу. Фігуральна. А вы?!
Але ж вернемся да Пахома і да нашых надзей на яго. Яшчэ б летась я распісвала, як буду сеяць агуркі на дачы, але… Леташні патоп, які паглынуў наш дачны ўчастак, сёлета паўтарыўся досыць рана. У маі. Таму няма куды сеяць агуркі нам, на жаль. 🙁 Зноўку водная гладзь на месцы ўчастка.
А каму ёсць куды, дык пасейце абавязкова! І – рыхтуйце мех! Бо памятаеце ж асноўную народную прыкмету?! Адну з самых любімых маёй мамачкай: «Сей агуркі на Пахом – будзеш цягаць мяхом!» І агуркі ў яе заўсёды раслі…
А вы верыце ў гэтую прыкмету?! Ці спраўджвалася яна ў вас? Дарэчы, яшчэ ў народзе былі перакананыя, што агуркі ўродзяць, калі на Пахома цёпла.
«Цені празрыста-зялёныя, з вербаў нясе пух» – прыкмячалі ў гэты ж дзень у народзе. Ну, не ведаю наконт вербаў, а вось што з асінаў пушыстыя шэрыя «чарвячкі» ўсцілаюць дол, дык гэта дакладна. Аказваецца, нават у наваколлі нашага офіса дзе-нідзе растуць асіны. Вось гэта дзіва!
Даўней заўважалі, што на Пахома з выраю прылятае трэцяя (апошняя) чарада ластавак. І што ўбачыць іх прылёт – да шчасця. У нас жа звычайна да дачнага дамка ластаўкі прылятаюць акурат 5 мая, у дзень народзінаў нашага слыннага земляка, беларуска-польскага кампазітара Станіслава Манюшкі.
Прылятаюць – і адразу ж бяруцца альбо папраўляць старое гняздзечка, альбо прыладжваць пад страхой новае. А вось сёлета мы, на жаль, ластавак там і не ўбачылі.
Колькі гадоў таму гэтыя птушкі пасяліліся нават пад дахам нашай пяціпавярхоўкі! І цяпер уранні і ўвечары нам вельмі весела! Бо з дружным гучным лямантам яны носяцца ў зоне бачнасці цэлымі чародкамі! 🙂 І прыляцелі сёлета ў першую ці ў другую чаргу. Лётаюць ужо. Так што сёння асабіста мы чарговага прылёту ластавак і не чакаем ужо…
Вось цікава было б паназіраць за вадаёмамі, у якіх у сезон цвітуць белыя лілеі. Бо, аказваецца, ёсць і такая прыкмета на Пахома: як з’явіўся на паверхні вады шырокі ліст белай лілеі, дык замаразкаў не будзе ўжо.
«На Пахомія Траўніка і пустка зялёная» – казалі даўней. І авёс павінен ужо ў рост крануцца.
Так што, калі пашанцуе сёння, цешымся пад пяшчотным сонейкам, назіраем за наваколлем, чакаем апошняга прылёту ластавак… І – так! Сеем агуркі! 🙂
А вы любіце хадзіць басанож?! Па ізумрудавай пяшчотнай траве, мяккай лясной ігліцы, гарачаму рачному пяску, халаднаватай ранішняй расе… І няхай сабе пасля нашыя ногі запатрабуюць дадатковага догляду, затое колькі станоўчых эмоцый! Не кажучы ўжо пра бонусы для здароўя. Як там сёння: надвор’е нам дазволіць ці не адзначыць Дзень хаджэння басанож?! 🙂
Ці ведаеце вы, што казалі ў старажытнасці?! «Кожны крок басанож – дадатковая хвіліна жыцця». А Сакрат і ўвогуле лічыў гэта своеасаблівай гімнастыкай для розуму. Праўда, меркаванні даследчыкаў разыходзяцца. Адны лічаць, што хаджэнне басанож спрыяе прастудам, іншыя ж – за тое, што гэта дазваляе загартавацца і павышае імунітэт.
Ну, а мы проста памятаем, што ўсё тое добрае, што ў меру. І калі ваша мэта – загартоўванне, дык не трэба распачынаць хадзіць басанож у халоднае ці сырое надвор’е. Да загартоўвання ў любым выглядзе варта падыходзіць паступова. Згодныя?! 🙂
А давайце прыгадаем дзяцінства. Асабліва, калі жылі ў вёсцы альбо прыязджалі туды падчас летніх вакацый да бабуль і дзядуляў. Пахадзіць-пабегаць гарачымі летнімі дзянькамі басанож – самая мілая справа! І на дрэвы зручна залазіць… 🙂 І па сажалцы хадзіць… Эх, дзяцінства-дзяцінства! Дзе ты?! 🙂
Наступіла выпадкова на цвік?! У лепшым выпадку – трыпутнік прыкладваеш. У горшым… замазваеш гразёю (а было і такое). І ніякага табе слупняку ці іншых наступстваў. Бо справа адбывалася ў дачарнобыльскі перыяд. Экалогія нам спрыяла… Як, зрэшты, і ўласны імунітэт…
Калі ж і зараз трапляеш у такія месцы, дзе мяккая трава, альбо гладкі пясок, ці мелкаводдзе, адразу ж марыш скінуць абутак і прайсціся так. Рэла-а-а-а-а-акс! 🙂
Але і чаргаванне розных паверхняў пры хаджэнні басанож таксама вельмі карыснае. Па-першае, гэта натуральны масаж ступняў. Па-другое, паляпшае кровазварот і работу сардэчна-сасудзістай сістэмы. Па-трэцяе, у мозг паступае дастатковая колькасць кіслароду, што спрыяльна адбіваецца на псіхічным здароўі. І пералічваць усе перавагі ад такога хаджэння можна яшчэ доооооўга… 🙂
Недарэмна ж у многіх санаторыях і не толькі робяць спецыяльныя сцежкі здароўя, дзе чаргуюцца розныя ўчасткі. І хаджэнне па іх басанож спрыяе паляпшэнню самаадчування пры многіх станах.
Я ж прыгадваю комплекс «Тэрмальныя воды Косіна» ў Закарпацці. Вось куды б хацела вяртацца зноў і зноў! Сярод шматлікіх басейнаў там ёсць два неглыбокія побач, спецыяльна для загартоўвання ног. Адзін з халоднай вадой, другі – з цёплай. І паціху ідзеш то па адным, то па другім. Першыя ўражанні? Прыкладна такія… Аа-а-а-а-а-а-а-а-а-а! 🙂
Услых, праўда, не галасіла. Цішком сама сабе, асабліва калі першы раз у халодную (добра халодную!) ваду. Але… спадабалася. Зацягвае… 🙂 Раю!
А ўвогуле, хаджэнне па вадзе не толькі ўмацоўвае імунітэт, павышае супраціўляльнасць арганізма хваробам, але і паляпшае работу СКТ, стымулюе работу лёгкіх, пазбаўляе ад бяссонніцы.
Калі патрэбна ўзбадзёрыцца, дык лепей пахадзіць басанож па шышках, хваёвых іголках, гарачаму пяску, вострых камянях (асцярожна!)… Узімку вітаюцца снег і лёд (для загартаваных ужо). А калі мэта – расслабіцца, падыдуць цёплы пясок, дарожны пыл, мяккая трава, пакаёвы дыван.
Вучоныя сцвярджаюць, што тэрмарэцэптары, якія знаходзяцца на ступні, звязаныя са слізістай абалонкай насаглоткі. І калі правільна загартоўвацца праз хаду, дык можна забыцца на прастуды... Хаця напачатку яны могуць праявіцца, і моцна.
А ўсё ж такі якая адчувальная розніца – хадзіць абутым альбо без абутку нават дома, па дыванах ці падлозе! Асабліва калі тэмпература паверхні камфортная… Ну рэлакс жа!
Ды і «зазямляцца» таксама вельмі карысна, каб скінуць назапашаную статычную электрычнасць. Плюс незабыўныя адчуванні пры яднанні з прыродай…
А хадзіць басанож, у прынцыпе, для дасягнення розных эфектаў раяць доўга, ажно да гадзіны па часе.
Так што ў свой план спраў на гэтае лета варта занесці і пункт «Хадзіць басанож»! А сёння, калі атрымаецца, усё ж адзначыць свята… 🙂
Імунапрафілактыка без усялякіх сумневаў – адзін з найбольш эфектыўных спосабаў папярэджання і ліквідацыі інфекцыйных хваробаў. У сваю чаргу, самым распаўсюджаным і дзейсным метадам правядзення імунапрафілактыкі з'яўляецца вакцынацыя. У той жа час «ідэйныя» праціўнікі прышчэпак знаходзяцца ў нястомным пошуку аргументаў, каб аспрэчыць дадзенае сцвярджэнне. Напрыклад, перыядычна крытыцы падвяргаецца склад вакцынаў. Маўляў, кампаненты, якія ў іх уваходзяць, правакуюць пабочныя эфекты, што могуць прывесці да непажаданых наступстваў.
Пра тое, з чаго складаюцца сучасныя вакцыны і наколькі нежыццяздольны міф пра негатыўны ўплыў на здароўе чалавека «інгрэдыентаў», якія ўваходзяць у іх склад, на рэспубліканскай навукова-практычнай канферэнцыі з міжнародным удзелам «Чалавек. Здароўе. Навакольнае асяроддзе» распавяла загадчыца кафедры эпідэміялогіі і мікрабіялогіі БелМАПА, доктар медыцынскіх навук, прафесар Наталля Каламіец.
Жывыя вакцыны – іх аснову складаюць жывыя, але аслабленыя мікраарганізмы-ўзбуджальнікі, сіл якіх недастаткова, каб справакаваць развіццё захворвання, але цалкам хапае для фарміравання адпаведнага імунітэту. Да ліку такіх вакцынаў адносяцца прышчэпкі ад туберкулёзу, поліяміеліту, адзёру і інш.
Інактываваныя вакцыны – у якасці дзейснага пачатку ў іх уключаныя забітыя бактэрыі або іх фрагменты. Да такіх вакцынаў адносяцца, напрыклад, вакцыны супраць коклюшу, шаленства, гепатыту А і інш.
Аднак, у склад вакцынаў, акрамя дзеючага пачатку, сапраўды ўваходзяць і іншыя кампаненты, наяўнасць якіх часам неабгрунтавана падвяргае крытыцы саму ідэю вакцынацыі.
Такім чынам, што гэта за кампаненты?!
3. Ад'юванты. Гэта рэчывы, якія ўзмацняюць імунны адказ. У цэлым шэрагу вакцынаў яны выступаюць вельмі важным і незаменным кампанентам.
Ці спынілася сёння на гэтым навука? Канешне ж, не. Пачалі развівацца новыя напрамкі.
Яшчэ адзін варыянт, падгледжаны ў прыроды: так званыя вакцыны-ледзяшы. Так, некаторыя пустэльныя расліны ўтрымліваюць цукар трэгалозы, які пры адсутнасці вады кансервуе жывыя клеткі, захоўваючы іх ад абязводжвання. Выкарыстанне такой тэхналогіі, асабліва ў гарачых краінах, дасць магчымасць павысіць эфектыўнасць вакцынацыі. І такіх падыходаў досыць шмат.
Сусветная супольнасць і Беларусь у тым ліку былі блізкія да элімінацыі і адносна многіх іншых захворванняў. Але практыка паказала, што пакуль чалавек ваюе з інфекцыйнымі патагенамі, прырода разам з імі змагаецца супраць чалавека. У свеце распрацавана ўсяго 100 розных вакцынаў супраць 46 захворванняў. А вось эфектыўны сродак барацьбы супраць 400 патагенаў чалавецтву яшчэ толькі трэба будзе вынайсці.
Вось-вось скончыцца зімова-веснавы сезон актыўнасці вірусных інфекцый. Можна перавесці дух і заняцца ўмацаваннем імунітэту. Але ж не! Менавіта лета – найбольш спрыяльны час для узбуджальнікаў кішэчных інфекцый. Яны аднолькава небяспечныя для дзяцей і дарослых. Прычым стаць ахвярай харчовага атручвання можна не толькі купляючы ежу «з рук» у вулічных гандляроў, але нават на ўласным лецішчы альбо пляжнай вечарынцы з сябрамі.
Як не падхапіць кішэчную інфекцыю? Якія гандлёвыя кропкі і прадукты харчавання ўяўляюць найбольшую рызыку харчовых атручванняў у летні перыяд? Якімі сімптомамі праяўляецца кішэчная інфекцыя і што трэба рабіць, каб аказаць першую дапамогу?
Пра базавыя правілы бяспечных паводзінаў і прафілактыкі кішэчных інфекцый і харчовых атручванняў нагадалі эксперты з Мінскага гарадскога цэнтра гігіены і эпідэміялогіі – урач-эпідэміёлаг Анастасія Бабіла і загадчыца аддзялення гігіены харчавання Вольга Цімашэнка.
На думку экспертаў, менавіта грэбаванне банальнымі правіламі асабістай гігіены і бяспечных паводзінаў – найбольш распаўсюджаная прычына ўзнікнення кішэчных інфекцый у дарослых.
Што тычыцца дзяцей (асабліва ва ўзросце да 6 гадоў), яны пакутуюць ад кішэчных недамаганняў, звязаных з ужываннем харчовых прадуктаў, з-за таго, што гігіенічныя навыкі ў гэтым узросце недастаткова сфарміраваныя, а арганізм больш успрымальны да любых інфекцый.
Інкубацыйны перыяд пры кішэчных інфекцыях і харчовых атручваннях (час ад моманту траплення ўзбуджальніка інфекцыі альбо таксіну ў арганізм да з'яўлення клінічных сімптомаў) можа складаць ад некалькіх гадзін да 7 сутак (часцей за ўсё – 1-3 дні).
Анастасія Бабіла:
– Самым правільным рашэннем пры першых сімптомах кішэчнай інфекцыі альбо харчовага атручвання будзе звярнуцца па кваліфікаваную медыцынскую дапамогу ў бліжэйшую ўстанову аховы здароўя. Толькі ўрач можа правільна паставіць дыягназ і прызначыць адэкватнае лячэнне, якое прывядзе да поўнага выздараўлення. Самалячэнне і зацягванне з візітам да ўрача, наадварот, можа пагоршыць стан і прывесці да таго, што чалавеку спатрэбіцца курс інтэнсіўнага лячэння ў стацыянары.
Калі так атрымалася, што вы знаходзіцеся далёка ад дома (напрыклад, на дачы ці ў турпаходзе) і магчымасці звярнуцца па медыцынскую дапамогу ў самы бліжэйшы час няма, для аказання першай даўрачэбнай дапамогі неабходна:
Ні ў якім разе нельга прапаноўваць хвораму абязбольвальныя, супрацьванітныя прэпараты альбо сродкі, якія спыняюць дыярэю. Гэта можа «змазаць» клінічную карціну, што абцяжарыць правільную пастаноўку дыягназу. Акрамя таго, застаючыся ў арганізме, бактэрыі альбо таксіны нанясуць большы ўдар, што праявіцца значным пагаршэннем стану хворага.
Разам з тым, кішэчныя інфекцыі і харчовыя атручванні – стан, які можна не дапусціць, выконваючы простыя меры прафілактыкі:
Пры выездзе на прыроду, дачу, у турпаход спатрэбіцца шэраг дадатковых прафілактычных мераў для папярэджання кішэчных інфекцый альбо харчовага атручвання:
Анастасія Бабіла:
– Харчовыя прадукты з'яўляюцца спрыяльным асяроддзем для размнажэння патагенных мікраарганізмаў, асабліва пры цёплым надвор'і і высокай вільготнасці паветра, як гэта бывае ўлетку. Найбольш небяспечнымі з пункту гледжання эпідэміялогіі з'яўляюцца шматкампанентныя салаты, заліўныя стравы, кандытарскія вырабы, гатовыя мясныя і рыбныя стравы, стравы з яек. Па магчымасці ад іх варта адмовіцца, купляючы вулічную ежу альбо збіраючы правізію для выезду на прыроду ці на дачу.
Вольга Цімашэнка:
– Асобнай увагі заслугоўвае праблема так званага несанкцыянаванага гандлю на стыхійных рынках у падземных пераходах, на прыпынках грамадскага транспарту, на ўзбочынах ажыўленых трасаў і г.д. Прадукты харчавання, набытыя «з рук» у вулічных гандляроў, шматкроць павялічваюць рызыку заражэння кішэчнымі інфекцыямі ці харчовых атручванняў. Пры гэтым прычынна-выніковую сувязь устанавіць даволі складана, і, адпаведна, пакупнік не можа разлічваць на вяртанне няякаснага тавару, на прыцягненне вінаватага да адказнасці і кампенсацыю шкоды.
У гандляроў стыхійных рынкаў, падкрэслівае Вольга Цімашэнка, як правіла, адсутнічаюць медыцынскія даведкі пра стан здароўя, а таксама дакументы, якія пацвярджаюць паходжанне, якасць і бяспеку прадукцыі, якая рэалізуецца. Няма ні гандлёвага, ні халадзільнага абсталявання, ні элементарных умоў для захавання санітарна-гігіенічных нормаў.
Усё гэта разам нясе пагрозу ўзнікнення і распаўсюджвання кішэчных інфекцый і харчовых атручванняў. Асаблівую небяспеку ўяўляе купля «з рук» і ўжыванне кансерваванай прадукцыі, вэнджаных прадуктаў хатняга прыгатавання з-за рызыкі заражэння батулізмам. Гэта небяспечнае захворванне, якое развіваецца імкліва і можа прывесці да сур'ёзных наступстваў, ажно да смяротнага зыходу.
Менавіта таму спецыялісты санітарна-эпідэміялагічнай службы нагадваюць і настойліва рэкамендуюць не набываць прадукты харчавання з рук. Адсутнасць попыту – самая эфектыўная мера для спынення несанкцыянаванага гандлю на стыхійных рынках.
Пра новаўвядзенні, якія тычацца медыцынскай рэабілітацыі людзей з абмежаванымі магчымасцямі, стварэння для іх безбар'ернага асяроддзя, працаўладкавання, павелічэння тэрмінаў вызначэння інваліднасці ішла размова на прэс-канферэнцыі ў Мінску. Журналіст інфармацыйнага партала Здаровыя людзі сабрала самае актуальнае.
Як адзначыў дырэктар РНПЦ медыцынскай экспертызы і рэабілітацыі, доктар медыцынскіх навук, прафесар Васіль Смычок, у нашай краіне, па дадзеных на 1 студзеня 2021, прызнаныя інвалідамі 564 тысячы 136 чалавек. З іх 1-ю групу інваліднасці маюць 85 тысяч 879 чалавек, 2-ю – 252 тысячы 006, 3-ю – 191 тысяча 780 чалавек.
Закранаючы пытанне медыцынскай рэабілітацыі, эксперт падкрэсліў, што ў краіне створаная і паспяхова рэалізуецца этапная сістэма аказання такой дапамогі. Напрыклад, чалавек пасля інсульту, інфаркту міякарда, траўмы альбо анкалагічнага захворвання праходзіць лячэнне ў бальніцы, а затым яго не выпісваюць дадому, а пераводзяць на рэабілітацыю ў стацыянарнае аддзяленне ўстановаў медыцынскай рэабілітацыі. Такія аддзяленні ёсць у кожнай вобласці (па стане на пачатак гэтага года, у краіне функцыянуе 328 аддзяленняў медрэабілітацыі).
У снежні 2020 года прынятая новая рэдакцыя закона «Аб ахове здароўя», асноўныя палажэнні якой уступяць у сілу ў ліпені гэтага года. Упершыню будзе ўведзенае паняцце «медыцынская абілітацыя» – комплекс медыцынскіх паслуг, накіраваных на фарміраванне, развіццё і падтрыманне функцый органаў і сістэмаў арганізма пацыента, а таксама магчымасцяў і здольнасцяў чалавека, натуральнае аднаўленне якіх абцяжаранае.
Васіль Смычок:
– Што гэта значыць? Калі ў дарослага чалавека пасля захворвання альбо траўмы штосьці парушанае ці страчаная пэўная функцыя (напрыклад, чалавек не можа правільна размаўляць, хадзіць), дык гэта трэба рэабілітаваць альбо аднаўляць. У многіх жа дзяцей ад нараджэння ці з-за захворвання, траўмы адсутнічаюць пэўныя навыкі, якія трэба не рэабілітаваць, а абілітаваць, гэта значыць – развіваць, дэкампенсаваць.
Да гэтага года не было індывідуальных праграмаў рэабілітацыі альбо абілітацыі для дзяцей. Для дарослых – была. Пасля выхаду новай рэдакцыі закона ўжо распрацаваныя і будуць прынятыя індывідуальныя праграмы рэабілітацыі і абілітацыі як дарослага інваліда, так і дзіцяці, а таксама людзей, у якіх ёсць якія-небудзь абмежаванні жыццядзейнасці, дадаў прафесар.
Яшчэ адна навіна рэдакцыі закона заключаецца ў тым, што будуць вызначацца новыя тэрміны інваліднасці. Сёння 3-я і 2-я групы інваліднасці прызначаюцца на 1 год, 1-я група – на два. Цяпер будзе наступным чынам: 3-я і 2-я групы – на 2 гады, а 1-я – на тры.
Васіль Смычок:
– Гэта зроблена ў тым ліку і для таго, каб меней людзей накіроўваць на МРЭК, радзей ганяць іх па ўсіх кабінетах, калі ў іх маюцца ўстойлівыя змены здароўя. Мы стараемся мінімізаваць як маральныя, так і фізічныя выдаткі.
Васіль Смычок:
– З красавіка мінулага года па красавік гэтага мы прарэабілітавалі 15 тысяч пацыентаў стацыянарна, я не кажу пра амбулаторны этап. З гэтых людзей, што прайшлі рэабілітацыю, 90% вяртаюцца да працы з закрытым лістком працаздольнасці. Пры закрыцці бальнічнага лістка ўлічваецца стан здароўя пацыента і яго магчымасць вярнуцца да працы.
У РНПЦ медыцынскай экспертызы і рэабілітацыі ў Гарадзішчы пацыентам пасля перанесенай каранавіруснай інфекцыі дапамагаюць «раздыхацца». Гэта не проста лячэбная фізкультура, а комплексы дыхальнай гімнастыкі. З кожным пацыентам займаецца псіхолаг альбо псіхатэрапеўт.
Васіль Смычок:
– Людзі прыходзяць напалоханыя, раздражнёныя, з парушэннем сну, нервовай сістэмы. Акрамя таго, у іх ёсць шмат ускладненняў тых хранічных захворванняў, якія былі. Ім, вядома, трэба аказваць дапамогу.
Начальнік упраўлення па справах інвалідаў Міністэрства працы і сацыяльнай абароны Вікторыя Грачыха распавяла, што на працягу мінулых 5 гадоў на стварэнне безбар'ернага асяроддзя было выдаткавана больш за 32 млн рублёў. Задача гэтая няпростая і патрабуе часавых, тэхнічных і фінансавых выдаткаў. Таму гэтыя пытанні, пачынаючы з 2007 года, у рамках дзяржпраграмаў вырашаюцца паэтапна.
Вікторыя Грачыха:
– На першым этапе праца была накіраваная на стварэнне такіх элементаў, як пандусы, поручні, пашырэнне ўваходных групаў, – у асноўным, для інвалідаў з парушэннем апорна-рухальнага апарата. Па-за ўвагай заставаліся людзі з парушэннем зроку, слыху. Сёння даступнае асяроддзе – гэта комплекс мерапрыемстваў, з дапамогай якіх ліквідуюцца ўсе бар'еры для практычна ўсіх катэгорый інвалідаў. Комплексны падыход дасягаецца за кошт строгага прытрымлівання прынцыпу бесперапыннасці даступнага асяроддзя і логікі яго стварэння, што дае магчымасць людзям з інваліднасцю весці незалежны лад жыцця.
Крыху менш за палову інвалідаў у краіне, як распавяла Вікторыя Грачыха, – людзі працаздольнага ўзросту. Працаваць могуць не ўсе, а толькі тыя, каму ўрачы выдалі адпаведнае заключэнне. На сёння заключэнне МРЭК маюць 118 тысяч інвалідаў працаздольнага ўзросту, працуюць амаль 68 тысяч чалавек.
Вікторыя Грачыха:
– Безумоўна, больш шанцаў уладкавацца ў тых, хто мае прафесію і вопыт працы. За апошнія пяць гадоў служба занятасці дапамагла прайсці навучанне 1,5 тысячы інвалідам па 57 спецыяльнасцях. У асноўным, гэта аператар ПЭВМ, прадавец, кладаўшчык, ліфцёр. Накіроўваліся людзі і на навучанне прадпрымальніцкай дзейнасці. Штогод у цэнтр занятасці звяртаецца каля 4,5 тысячы чалавек.
Пошук працы праз цэнтры занятасці мае пэўныя перавагі. Акрамя асноўных паслуг, для інвалідаў прадугледжаныя дадатковыя гарантыі: працаўладкаванне на забраніраваныя працоўныя месцы, адаптацыя да працоўнай дзейнасці, прыярытэтны накірунак на навучанне з аплатай выдаткаў на пражыванне і праезд. Так, у 2020 годзе на пастаянную працу было працаўладкавана каля 2 тысяч чалавек з інваліднасцю, 49 змаглі распачаць уласную справу.
З чэрвеня 2019 года ўведзеная новая форма працы – індывідуальнае суправаджэнне беспрацоўных інвалідаў да наймальніка для вырашэння пытання працаўладкавання. Гэта значыць, што чалавек прыходзіць у службу занятасці, і з ім праводзіцца вялікая індывідуальная праца.
Са згоды інваліда спецыяліст службы занятасці дамаўляецца з наймальнікам пра гутарку, наведвае разам з ім наймальніка, удзельнічае ў перамовах, распавядае пра асаблівасці будучага супрацоўніка. Летась на арганізацыю такой формы працы, як сумеснае наведванне наймальнікаў, пайшло 268 чалавек з інваліднасцю, працаўладкавана – 259.
Што да бліжэйшай перспектывы, трэба будзе вырашыць некалькі асноўных задач. У прыватнасці, у заканадаўстве плануецца замацаваць паняцце «інклюзіўная адукацыя» са стварэннем установамі адукацыі ўмоў даступнага асяроддзя для ўсіх катэгорый інвалідаў: з парушэннямі апорна-рухальнага апарата, слыху, зроку, інтэлектуальнымі асаблівасцямі.
Яшчэ адна задача – павышэнне ўзроўню даступнасці для інвалідаў аб'ектаў сацыяльнай, транспартнай, вытворчай інфраструктуры і жылых памяшканняў. Усе гэтыя накірункі дзейнасці ўключаныя ў праект новага закона «Аб правах інвалідаў і іх сацыяльнай інтэграцыі», які летась быў прыняты дэпутатамі Палаты прадстаўнікоў у першым чытанні, падкрэсліла Вікторыя Грачыха.
Гэты прыродны цуд наўрад ці пакіне каго абыякавым. Каштаны зацвілі! І кожная іх бела-ружовая свечка – бы асобны букет. Цэлым жа дрэвам можна любавацца доўга-доўга. А калі перад вачыма каштанавая алея?! Гэта такі рэлакс!
Я яшчэ памятаю той час, калі ў нашым Чэрвені на вуліцы Барыкіна ўвесну можна было падчас цвіцення каштанаў злавіць свой дзэн. 🙂 А ўлетку не так цярпець ад гарачыні, праходзячы пад ценем іх шатаў.
Цяпер дрэў зусім мала. А вялізных – яшчэ меней. На адным баку доўгай вуліцы каштаны і ўвогуле зрабіліся, так бы мовіць, ахвярамі цывілізацыі. З-за таго, што яны часцяком былі прычынай адключэння вулічнага (і не толькі) асвятлення, ім пачалі не тое што верхавіны зразаць, а добра так абалваньваць.
У выніку дрэвы хварэлі, засыхалі. Іх спілоўвалі, выкарчоўвалі… І цяпер тое веснавое хараство – толькі ў нашай памяці…
Але ёсць, ёсць яшчэ і ў нас сапраўдныя астраўкі некранутай прыроды, дзе можна зараз палюбавацца на каштаны ў свечках. А ў вас ёсць такі астравок?! 🙂
А яшчэ, па патрэбе, можна сабраць іх, каб… палячыцца. Толькі, зразумела ж, у экалагічна чыстай зоне. Загазаваныя вуліцы робяць каштанавыя свечкі непрыдатнымі для выкарыстання ў лекавых мэтах.
Увогуле, свечкі каштана ўтрымліваюць прыродныя біяфлаваноіды, якія не толькі падтрымліваюць імунітэт, але і амалоджваюць арганізм. Для лячэння можна выкарыстоўваць як свежыя, так і высушаныя кветкі.
Што тычыцца настоек, якія раяць рабіць з выкарыстаннем гарэлкі і затым пэўную колькасць кропель прымаць унутр… Я нават не ведаю. І такога раіць дакладна не буду. А вось прымяняць настойку вонкава… Можна і паспрабаваць.
Зразумела, што рэцэптаў у сеціве – шмат. Толькі хочацца нагадаць, што з урачом (па магчымасці) параіцца ўсё ж трэба.
А мяне вось гарбата зацікавіла. Так-так! Лекавая гарбата з каштанавых свечак. Тым больш, што адна з яе ўласцівасцяў – танізуючая. А то ўжо надакучыла ў гэты сезон дажджоў, які, прынамсі, абрынуўся на наш горад у маі, хадзіць соннай мухай…
А яшчэ сцвярджаюць, што гарбата тая палягчае стан пры захворванні печані, абараняе клеткі мозгу, умацоўвае сценкі сасудаў… Штосьці мне ўжо захацелася даведацца, якая ж яна на смак! 🙂
А рэцэпт?! Ды ён немудрагелісты. Жменьку кветак каштана заліць кіпнем і настаяць. Піць па 1-2 шклянкі ў дзень. Праз месяц зрабіць перапынак.
І яшчэ хачу адну свечку паставіць на стале. Як букет. 🙂 Трэба будзе паспрабаваць разжыцца… 🙂
А вас, шаноўныя сябры, ці натхняюць на штосьці свечкі каштанаў?! У мяне, напрыклад, яны ўзгадваюцца ў песні «Вальс надзеі»:
Свята вясновае пахам мімозы нас заварожыць,
Свечкамі белымі дрэвы каштаны свет упрыгожаць.
Ветрык ласкавы шэптам пяшчотным нас абнадзеіць…
Расчараванне саступіць нарэшце месца надзеі…
А майго тату яны натхнілі калісьці на ўзнёслую прозу.
Уладзімір Адамовіч
КАШТАНАВАЯ МАГІЯ
«А вы любіце гэты цуд прыроды?
Каштаны… Форма. Свечкі, белыя свечкі, свечкі-піраміды… Пах. Колер. Плады. Лекі…
Растуць каштаны – на Барыкіна, на Мінскай, у Сельгастэхніцы. Цвітуць каштаны. Падаюць каштаны. Жывуць! Сваім адметным, незвычайным жыццём. Хораша з імі, спакойна, цёпла… Неверагодна!
Майскія… Восеньскія… У калючай зялёнай шкарлупіне плады. Выспяваюць і падаюць. Нібы круглыя шакаладныя цукеркі. Лісце… Зялёныя пальчаткі, а ўвосень – іржавыя.
Каштаны, як і куранятаў, па восені лічаць. І раяць:
Квітнее каштан на вуліцы Казінца ў Мінску, сніцца беларусу ў Амерыцы. Настальгія… У Францыі каштан – сімвал краіны. Яму прысвечанае нацыянальнае свята.
А як не ўспомніць Кіеў?! Крашчацік. Каштаны. Цвітуць свечкамі. І незабыўны «Кіеўскі вальс» з маёй маладосці:
Снова цветут каштаны,
Слышится плеск Днепра.
Молодость наша,
Ты счастья пора!
У кожнага свае каштаны, свае свечкі, свая маладосць і старасць…»
Таму, калі сёння дазваляе час, а галоўнае – надвор’е, гайда дзівіцца на каштанавыя свечкі! З Вас – фота каштанаў у квецені, шаноўныя сябры! Чакаю! 🙂
… Выстава «Ахова здароўя Беларусі-2021», дзень другі. Дакладней – раніца. Як чалавек немясцовы, выязджаю па сваім маршруце з Чэрвеня зараней. Зараней і прыязджаю. У руках – раздрукаваны электронны білет, па якім за 25 хвілін да афіцыйна заяўленага пачатку выставы (10.00) спрабую прайсці. Трэба ж і стэнд свой (газеты «Медыцынскі веснік») знайсці, і падрыхтавацца…
Але… Сюрпрайз! Непрыемны. Ахоўнік на ўваходзе тлумачыць, што прайсці можна па білеце гэтым толькі… акурат у 10.00! Тлумачу пра стэнд, пра дзяжурства. А мне ў адказ: «Тады ў вас павінны быць вось такія бэйджы…» Бэйджы ёсць. Толькі… на стэндзе. Таму даводзіцца чакаць, хто з калег прыйдзе са сваім і вынесе нам нашыя…
Калі колькасць тых, каго таксама не пускаюць на ўласныя стэнды па той жа прычыне, вырастае на некалькі дзясяткаў, выходжу з памяшкання на вуліцу. Там прахалодна, затое больш бяспечна. Бо, па-першае, не ўсе ў масках, а па-другое… Якая там сацыяльная дыстанцыя, калі на невялікім пятачку сабралася каля 50 чалавек?!
Уважліва аглядаю электронны білет. Ці ёсць там дзе пазнака, што прайсці можна толькі ў 10.00, а не зараней? Няма… Эх… Можна было не замарочвацца з яго заказам і раздрукоўкай.
Нарэшце нам выносяць нашыя бэйджы «Прэса». Праходзім.
А там… Там практычна адразу ж – наведвальнікі! Бо ў нас – ярка! У нас – цікава! У нас – віктарына! За ўдзел у якой можна атрымаць цукеркі і памятныя прызы.
Адразу ж хачу шчыра падзякаваць усім, каго зацікавіў наш стэнд. Хто згаджаўся не толькі адказаць на пытанні (актуальныя, між іншым! Пра агульнавядомыя меры прафілактыкі COVID-19 па рэкамендацыях СААЗ!), але і пастасавацца, напісаць водгукі-пажаданні.
Традыцыйна на такіх выставах нашыя наведвальнікі – людзі самых розных узростаў, і не толькі медыцынскія работнікі, прадстаўнікі розных кампаній ды студэнты медустаноў. І не толькі з Мінска. Што робіць стасункі вельмі пазнавальнымі і запамінальнымі.
… Дзве жанчыны са Случчыны ахвотна згаджаюцца адказаць на пытанні віктарыны. І паспяхова! Радуюцца, пачуўшы маю беларускую мову. У адказ гучыць такая ж. Здорава сустракацца з аднадумцамі! Карыстаючыся момантам, перадаю праз іх прывітанне сваёй сяброўцы, рэдактару тамтэйшай раённай газеты Ірыне Каваленка.
Асабліва прыемна чуць: «А мы вас выпісваем! І сайты вашыя ведаем!» Хтосьці распавядае, што аформіў нават электронную (!) падпіску для мамы – колішняга медработніка на заслужаным адпачынку, хтосьці яе ж – для сябе ці арганізацыі… Не толькі папяровы варыянт выдання выбіраюць падпісчыкі, і гэта таксама радуе.
Вельмі шмат падыходзіла маладых і актыўных – студэнтаў. Таксама ахвотна адказвалі на пытанні, раіліся адно з адным, шчыра радаваліся прызам… Дзівіліся, калі адказвалі недакладна, і запаміналі, як трэба правільна рабіць. І вось у гэтым таксама бачым карысць нашай віктарыны!
Былі і салідныя мужчыны… 🙂
… Адказаўшы на прапанаваныя пытанні, хлопец і дзяўчына бяруцца за іншыя білеты:
– Мы цяпер не за цукеркі, мы – для сябе, добра?!
– А вы студэнты?
– Не, мы ўрачы…
І такіх, дарэчы, яшчэ было шмат – тых, хто зацікавіўся ўсімі пытаннямі і правільнымі адказамі. Асвета руліць! 🙂
Падыходзілі і іншыя ўдзельнікі выставы, рознага ўзросту. І таксама ахвотна пагаджаліся адказваць на пытанні віктарыны. Нават наш партнёр Віктар праверыў свае веды па ўсіх білетах.
– Недарэмна ж медыцынскую адукацыю атрымліваў, – патлумачыў свой добры досвед.
А падчас невялікага зацішша дапамог маёй каляжанцы Жанне Гаўрычэнкавай вымераць ціск.
– А я ваш аўтар, – пастасаваўся з намі яшчэ адзін наведвальнік з Гомельшчыны – Андрэй Савосцін. – Быў лепшым студэнтам Беларусі…
У гэты час на стэнд прыехала наш галоўны рэдактар газеты «Медыцынскі веснік» Таццяна Сівец. Яна ж і запрасіла Андрэя да больш актыўнага супрацоўніцтва.
– Газета ваша відавочна цікавейшай зрабілася ў апошні час, – заўважыў наступны ўдзельнік віктарыны. – Дарэчы, я – за навуковасць. Так што давайце больш навуковых артыкулаў…
– А я вырашыла з вамі яшчэ згуляць…
І такіх, хто да нас падыходзіў не адзін раз за паўдня, было багата. А хтосьці прыводзіў сваіх знаёмых. 🙂 Маўляў, ідзі, згуляй…
Вось і атрымлівалася, што па самой выставе разгульваць не было калі. Запомнілася толькі машына хуткай дапамогі на дэманстрацыі, вялізная чарга на вакцынацыю супраць COVID-19 на вуліцы з раніцы, якая прырастала проста на вачах, і… лавачка для сэлфі і фота. І тое таму, што яе паказалі і сфоткалі! 🙂
А ўвогуле, канешне ж, нам самім было падчас працы на выставе і цікава, і карысна (а ўлічваючы добрую кампанію – яшчэ і весела!). Дарэчы, на працягу ўсяго дзяжурства мы з Жаннай маскі не здымалі, толькі мянялі. І асабліва ніякіх нязручнасцяў у выглядзе абцяжаранага дыхання ці чагосьці там яшчэ не назіралася. Гэта толькі калі ўжо я дахаты прыехала (з улікам дарогі – практычна цэлы дзень у масцы!), дык адчула што трохі баліць пераноссе і вушы. 🙂 Але – не крытычна.
One fine body…