Безглютэнавая дыета: не нашкодзь. Ці могуць лекі быць моднымі?

Паміж безглютэнавай дыетай і модным трэндам для пахудзення няма нічога агульнага, акрамя адмовы ўжываць прадукты, што ўтрымліваюць глютэн. У адным выпадку гэта абавязковая ўмова для здароўя і даўгалецця. У іншым – капрыз, часта неапраўданы і нават шкодны.

Сістэма харчавання, заснаваная на поўным выключэнні з рацыёну прадуктаў, у складзе якіх ёсць клейкавіна, упершыню была паспяхова выкарыстана для лячэння пацыентаў з цэліякіяй у сярэдзіне мінулага стагоддзя. З тых часоў і лічыцца фактычна адзіным метадам з даказанай эфектыўнасцю ў барацьбе супраць захворвання.

А вось з чыёй падачы безглютэнавая дыета пайшла ў народ, ужо і не разбярэшся. Але прыхільнікаў у яе нямала і шэрагі іх поўняцца. Рэстаратары паступова ўводзяць у меню стравы з пазнакай «gluten free», а прадпрымальнікі адкрываюць пункты грамадскага харчавання для спажыўцоў безглютэнавых прадуктаў. Што гэта: рэальны клопат пра здароўе нацыі ці жаданне быць у трэндзе? Каму і чым не дагадзіў глютэн? Ёсць падстава пагаварыць.

Глютэн – зло?

За апошнія паўстагоддзі колькасць людзей з цэліякіяй павялічылася ў разы: з'явіліся сучасныя метады дыягностыкі, а сама хвароба перастала быць «дзіцячай». Але нават пры такім раскладзе ад аўтаімуннага захворвання, паводле ацэнак сусветнай супольнасці гастраэнтэролагаў, пакутуе не больш за 1% насельніцтва. Менавіта для іх глютэн – абсалютнае зло. Таксама няма месца бялку ў жыцці людзей з нецэліякійнай формай непераноснасці глютэна і алергіяй на клейкавіну.

Але для пераважнай большасці жыхароў планеты бялок збожжавых – пшаніцы, жыта, аўса і ячменю – абсалютна бясшкодны. А значыць няма неабходнасці адмаўляцца ад духмянага хлеба, любімых булачак і хатніх наліснікаў.

Наадварот: безглютэнавая дыета без падстаў (падстава тут толькі адна – паталогія, выкліканая непераноснасцю клейкавіны) хутчэй нашкодзіць здароўю, чым пойдзе на карысць.

Глютэн – крыніца важных вітамінаў і мікраэлементаў: жалеза, фоліевай кіслаты, цынка, вітамінаў групы B, D. Ён утрымлівае 18 амінокіслот, у тым ліку тыя, якія арганізм чалавека не сінтэзуе. Бялок злакавых спрыяе лепшаму засваенню фосфара і кальцыя. А яшчэ гэта клятчатка, мінімум тлушчу і максімум пратэіну.

Адпаведна чым лепш зрабілі чыстку рацыёна ад глютэну, тым вышэй шанц атрымаць эфект, далёкі ад станоўчага, а менавіта: дысбаланс вітамінаў і карысных рэчываў.

Пацыенты з цэліякіяй знаходзяцца на дыспансерным уліку ў гастраэнтэролагаў, рэгулярна праходзяць абследаванні, у тым ліку на прадухіленне нутрыентнай недастатковасці. Наўрад ці тое ж самае хоць бы ў прафілактычных мэтах робяць паслядоўнікі модных тэндэнцый.

Каштоўнасць і карысць збожжа тым вышэйшая, чым менш яно падвяргалася апрацоўцы.

Высакаякасная пшанічная мука тут моцна прайграе. Але нават яна нясе свой мінімум станоўчых уласцівасцей. Прыгатаваныя з яе стравы ва ўмераных колькасцях здароваму чалавеку ніколькі не шкодзяць.

У гэтым пераканаліся навукоўцы з Інстытута Вейцмана (Ізраіль), якія правялі даследаванне, прапанаваўшы на час адной групе ўдзельнікаў есці толькі цэльназбожжавы хлеб, другой – звычайны белы хлеб прамысловай вытворчасці. Навукоўцы кантралявалі паводзіны кішэчных бактэрый, вызначалі ўзровень халестэрыну, глюкозы і некаторых іншых важных для здароўя паказчыкаў.

Вынік эксперыменту стаў нечаканым для ўсіх: ніякіх прынцыповых адрозненняў паміж эфектамі ад спажывання розных відаў хлеба ва ўдзельнікаў эксперыменту зафіксавана не было. А гэта значыць, «жывучы» міф пра карысць чорнага хлеба і шкоду белага злажыўшы рукі гасціны правіць.