06.01.2021
06.01.2021

Дакрануцца да «Нябёсаў», альбо Прыйшла пара «Калядна»!

logo
Навiны
0 522
Памер шрыфта:
  • A
  • A
  • A

«Нябёсы» – гэта не толькі неба над галавой, а яшчэ і Калядны фестываль батлеечных і лялечных тэатраў, што ладзіцца пад дэвізам «З лялькай да Бога». А «Калядна» – не проста скарочаная назва слова «калядная», а і назва рэканструяванага прадстаўлення народнага тэатра «Батлейка» з г.п.Мір.

Усё разам гэта можна было пачуць-пабачыць ГОД ТАМУ 4-5 студзеня ў Палацы мастацтва г.Мінска – у рамках Міжнароднага праваслаўнага фестывалю «Радасць». Мірская батлейка выступала ў першы дзень – 4-га.

Пра арганізатараў і арганізацыю фестывалю «Нябёсы» можна прачытаць тут. Магчыма, у наступны раз хтосьці захоча пабачыць такі жывы лялечна-батлеечны калядны цуд на свае вочы… А я прапаную вам, шаноўныя сябры, пазнаёміцца з выбітнай культурнай з’явай г.п.Мір.

Старажытная батлейка – сучасны… тэлевізар!

Але напачатку – колькі слоў пра тое, чаму мной абраны менавіта гэты калектыў. Проста пэўны час таму напачатку на адной пляцоўцы ў сеціве, а затым і асабіста мне пашчасціла пазнаёміцца з цудоўным чалавекам, шчыра захопленым сваёй справай. Гэта намеснік дырэктара па вучэбна-выхаваўчай рабоце Мірскага дзяржаўнага мастацкага прафесійна-тэхнічнага каледжа, кіраўнік народнага тэатра «Батлейка», краязнаўца Канстанцін Петрыман.

Батлейка. Канстанцін Петрыман. Г.п. Мір.

Ён жа і распавёў пра старажытныя традыцыі батлейкі менавіта ў гэтай мясцовасці.

 
Канстанцін Петрыман
Намеснік дырэктара па вучэбна-выхаваўчай рабоце Мірскага дзяржаўнага мастацкага прафесійна-тэхнічнага каледжа, кіраўнік народнага тэатра «Батлейка», краязнаўца
Батлейная традыцыя – традыцыя рамеснікаў. У Міры іх было некалькі цэхаў – яшчэ з часоў Мікалая Хрыстафора Радзівіла (Сіроткі). А рамеснікі падтрымлівалі і царкву, і касцёл, і розныя культурныя пачынанні. Прычым – матэрыяльна. Сярод іншага яны не толькі падтрымлівалі традыцыі стацыянарных вертэпаў (вертэпная кампазіцыя – прайграванне сцэны Раства з выкарыстаннем аб'ёмных фігур або фігурак, выкананых з рознага матэрыялу, – аўт.), але і ажыўлялі іх. Бо кананічнасць касцёльнай ці царкоўнай службы – гэта адно. А калі чалавек прыходзіў дадому… Яму хацелася свята хатняга, цёплага. Бо Раство ў душы – яно ў кожнага сваё, хаця і агульнае для ўсіх. І не будзеш жа ты віншаваць сваіх сямейнікаў на царкоўнаславянскай мове, праўда?! Гэта зараз у нас тэлевізары, сеціва, гаджэты… А тады своеасаблівым тэлевізарам была… батлеечная скрыня!

Батлейка. Нябёсы. Скрыня мірскіх батлейшчыкаў.

Забягаючы наперад… Калі я глядзела прадстаўленне мірскай батлейкі, увесь час прыгадвала гэтыя словы – пра тэлевізар. Як і тыя мадэлі тэлевізараў, што былі ў нашай сям’і. Спачатку чорна-белы, затым – каляровы. З невялікім экранам, большым, яшчэ большым… Дык вось так і ёсць! Батлейка – старажытны тэлевізар! Выдатнае азначэнне!

Часцей за ўсё гэта была сямейная і нават дынастычная справа, сцвярджае Канстанцін Петрыман. І такія звесткі – не толькі вычытаныя. Справа ў тым, што ўслед за сваімі папярэднікамі ён разам з навучэнцамі займаецца доследнай справай – распытваецца ў старажылаў пра асаблівасці даўнейшай батлейкі ў Міры, мову прадстаўленняў…

А пасля адбываецца рэканструкцыя – узнаўленне батлеечных прадстаўленняў, якія калісьці існавалі ў гэтай мясцовасці! Так што іх «Калядна» – не навадзел, не напісаны наноў сцэнар. Не! Гэта самая сапраўдная сівая даўніна!

 
Канстанцін Петрыман
Намеснік дырэктара па вучэбна-выхаваўчай рабоце Мірскага дзяржаўнага мастацкага прафесійна-тэхнічнага каледжа, кіраўнік народнага тэатра «Батлейка», краязнаўца
Батлеечнікамі ў Міры былі браты Сілко. Менавіта рэканструкцыяй іх прадстаўленняў мы і займаемся. Адна з местачковых асаблівасцяў у тым, што яны зрабілі з батлеечнай пастаноўкі цэлы калядны абрад! Віталі гаспадароў хаты, дзе іх прымалі (і за прадстаўленне ім плацілі грашыма), адмысловым вітаннем. Частку яго я сёння выканаю тут, на «Нябёсах». Для іх было гэта важна. Бо іх успрымалі не як тэатр, а як неад’емную частку самога Раства. Важна гэта было і для саміх жыхароў. Лічылася, што калі ў тваю хату завіталі батлейшчыкі, значыць, Раство сапраўды прыйшло сюды! Але трэба сказаць, што батлейныя прадстаўленні на мірскай зямлі доўжыліся з 24 снежня па 19 студзеня. Гэта значыць, віталі са святам і каталікоў, і праваслаўных. Але часцей за ўсё – не 7-га, бо гэты дзень быў аддадзены наведванню царквы. Яшчэ адна адмысловая дэталь мірскай батлейкі – яе ўдзельнікі (звычайна мужчыны) павязвалі сабе ручнікі. І падчас папярэдняга ўдзелу ў «Нябёсах» мы паказвалі і гэтую традыцыю.

Зацікавіць падлеткаў ды моладзь батлейкай

Батлейка. Нябёсы. Народны тэатр «Батлейка» з г.п.Мір.

Ведаючы збольшага сучаснае пакаленне… Думаю, што гэта ўвогуле даволі цяжка. Але не для такога педагога ад Бога, як Канстанцін Петрыман. Дзеці яго вельмі любяць і самі да яго ідуць. Ды што там – лятуць! На вечары сустрэчы, на заняткі народнага тэатра «Батлейка»… І сюды, на «Нябёсы», завіталі яго былыя навучэнцы!

Але як жа ўвогуле ўзнікла менавіта такая адмысловая з’ява, як адраджэнне мясцовай батлейкі, у Мірскім дзяржаўным мастацкім прафесійна-тэхнічным каледжы? І чаму менавіта яна кранула сэрца Канстанціна Петрымана, выкладчыка біялогіі?

 
Канстанцін Петрыман
Намеснік дырэктара па вучэбна-выхаваўчай рабоце Мірскага дзяржаўнага мастацкага прафесійна-тэхнічнага каледжа, кіраўнік народнага тэатра «Батлейка», краязнаўца
У гэтую навучальную ўстанову я прыйшоў працаваць у 1992-ім годзе. Тады яна была яшчэ вучылішчам. А батлейка існавала тут з 1989-га года. Так што мы ўжо адсвяткавалі 30-годдзе! Нават той скрыні, што стаіць на сцэне, хутка будзе 30! Батлейка ў вучэльні – гэта своеасаблівая каста. Туды цяжка было патрапіць. Я ў гэты тэатр спачатку проста прыходзіў – паглядзець. Батлейка ўзрушвала вельмі, бо яна была незвычайнай, з адмысловай філасофіяй, выбітнымі мастакамі, з рэканструкцыяй старажытнага… Тут займаліся даследаваннем мінулага прафесійна. Паглядзець нашу батлейку прыязджалі прадстаўнікі ЮНЭСКА, амбасадары многіх дзяржаў, турысты… Гэта сапраўды была выбітная з’ява ў Міры! А калі ў 2011-ым кіраўнік батлейкі Ганна Выгонная звальнялася, дык папыталася ў мяне: «Хочаш, я табе пакіну батлейку?!» А я ўжо дагэтуль сам спрабаваў паціху, калі нікога не было, батлеіць. Вядома ж, я з ахвотаю пагадзіўся…

І мірская батлейка працягнула сваё развіццё. Канстанцін Петрыман набраў навучэнцаў. Прычым гэта былі не толькі артысты, але і дэкаратары, і, так бы мовіць, падсобныя рабочыя – занесці-прынесці батлейную скрыню, якая даволі цяжкая… Паглядзела я на «Нябёсах»… Тут сапраўды здароўе трэба мець.

Батлейка.

А што ж прыцягвае ў батлейцы яе цяперашніх удзельнікаў?

 
Ілля Заваротны
Навучэнец Мірскага дзяржаўнага мастацкага прафесійна-тэхнічнага каледжа, выканаўца ролі цара Ірада
Прыйсці ў батлейку мне прапанаваў Канстанцін Леанардавіч. Ён разгледзеў ува мне пэўныя якасці, якія падыходзяць для гэтай справы. Ён вельмі цудоўны чалавек! Я яму давяраю ва ўсім. Таму прыйшоў – і застаўся ў батлеечным тэатры. Напачатку было цяжкавата, бо я сам – з Расіі, а тут – беларуская мова, крыху польскай. Але прывык. Батлейка – гэта як любая гульня: футбол, валейбол. Тут усё цікава. У мяне роля – цар Ірад. Ён быў такім – ух! І хаця яго напрыканцы забіваюць, ён так і памірае царом. Мы пражываем свае ролі. Гэта ўсё роўна, як глядзець фільм – па-сапраўднаму, не для адчэпнага. Калі ты ставіш сябе на месца героя. І калі ты не захочаш сыграць ролю ў батлейцы, у цябе, як і ў фільме, не атрымаецца…
 
Дзіна Дзенісовіч
Навучэнка Мірскага дзяржаўнага мастацкага прафесійна-тэхнічнага каледжа, выканаўца ролі Пастушкі
Я сама родам – з Капыльшчыны. Калі вучылася ў школе, дык чула пра гісторыю батлейкі. А калі паступіла ў каледж і даведалася, што можна самой паспрабаваць іграць… Запісалася ў тэатр. У гэтым спектаклі я іграю Пастушку, а да гэтага ў іншым выконвала ролю Жабрачкі. Сваім равесніцам я б параіла іграць у батлейцы. Гэта вельмі цікава, захапляльна, развівае, можна раскрыць свае таленты. А што датычыцца маіх персанажаў… Яны такія ж простыя, як і я.

 
Анастасія Шавейка
Навучэнка Мірскага дзяржаўнага мастацкага прафесійна-тэхнічнага каледжа, выканаўца роляў Смерці і Гандляра
Мяне з дзяцінства цікавіць тэатр. Мы разам з Кацяй Нагнібеда паступілі ў каледж і разам прыйшлі ў батлейку. Нават у першы ж дзень, як пра яе даведаліся, падышлі да Канстанціна Леанардавіча і сказалі, што хочам удзельнічаць. Мне вельмі падабаецца! Ужо са спектаклямі ездзіла ў Карэлічы, Гродна, Мінск… Агучваць лялькі не так і проста. Бо ўсё трэба перадаваць голасам, без мімікі. Канстанцін Леанардавіч вельмі добры настаўнік. Калі ён нас слухае, дык кажа, што не бывае няправільнага прачытання ролі. Проста трэба нас накіраваць у патрэбнае рэчышча. Ад кожнага спектакля ў мяне шмат станоўчых эмоцый!
 
Кацярына Нагнібеда
Навучэнка Мірскага дзяржаўнага мастацкага прафесійна-тэхнічнага каледжа, выканаўца ролі Анёла
Мяне, як і Насцю, тэатр цікавіць з дзяцінства. Я нават хадзіла ў тэатральную школу, хаця і нядоўга. Калі мы прыйшлі з Насцяй у батлейку, Канстанцін Леанардавіч паказаў нам скрыню, лялькі, як іграць. Ён паслухаў нашы галасы. Мы паспрабавалі – і я адчула такі азарт! Тут жа трэба выказваць эмоцыі голасам і адначасова рухаць ляльку. Каб мы іх крыху бачылі, у скрыні зробленыя спецыяльныя сетачкі. А маторыка голасу павінна адпавядаць пэўнаму персанажу. У нас няма такога, што даюць сцэнар і кажуць: «Вось табе роля, яе трэба вывучыць». Нас слухаюць і падбіраюць ролі па галасах. Але мы прапрацоўваем увесь тэкст, не толькі свой. Тут важна голасам данесці сэнс таго, што адбываецца, да маленькіх дзетак, каб яны зразумелі, зацікавіліся, уразіліся. Іграць для дарослых прасцей: яны начытаныя, шмат ведаюць. А дзеткі павінны зразумець, што такое Раство, як нарадзіўся Хрыстос…

Узнесціся на «Нябёсы»

За час адраджэння і развіцця мірскай батлейкі Канстанцін Петрыман са сваімі навучэнцамі ўжо чатыры разы ўдзельнічаў у фестывалі «Нябёсы», штораз набываючы новых прыхільнікаў, якія затым мэтанакіравана ідуць менавіта на гэтыя прадстаўленні.

У межах пастаноўкі «Калядна» тут прадстаўляюць «Цара Ірада» – вядомы бібліейскі сюжэт пра нараджэнне Ісуса Хрыста. Здаецца, у многіх батлейках ён ёсць. Але хаця сюжэт і адзін, праігрываюць-пражываюць яго зусім па-рознаму.

Я сапраўды настолькі захапілася прадстаўленнем, што не зважала ні на што! Вельмі ўдала падабраныя галасы. Бо за скрыняй жа саміх артыстаў не бачна. Толькі лялькі ў «тэлевізары».

Дарэчы, сам Канстанцін Петрыман іграў адразу тры ролі: Салдата, Пастуха і Чорта. І Чорт у яго, ведаеце, ну такі чарцяка! Быццам не ляльку бачыш, а глядзіш мастацкі фільм (увага! Гуляем у гульню «Знайдзі Чорта на фота»!!!).

І настолькі аддана ўсе сыгралі… Настолькі спадабалася прывітальнае ад Канстанціна Петрымана – слоўна-спеўнае, што напрыканцы, пасля прадстаўлення артыстаў «анлайн» і воклічаў «Брава!» мастацкі кіраўнік фестывалю Аляксандр Ждановіч (добра вядомы як Маляваныч з «Калыханкі») запытаўся: «Дык а яшчэ спяваць будзеце?!» А зала ахвотна падтрымала.

І тут жа Канстанцін Петрыман нязмушана заспяваў старажытны мірскі кант, а прыпеў дружна падхапілі і сам Аляксандр Ждановіч, і ўся зала: «Хрыстос нарадзіўся! Алелуя!!!»

І няхай гэтае шчырае віншаванне сёння ўвойдзе ў кожны дом, у кожнае сэрца. Са святам, шаноўныя сябры! З Раством Хрыстовым! І з вясёлымі Калядамі! Запрашайце ў хаты батлейку! Няхай будзе СВЯТА!

Фота – Святлана Адамовіч.

Матэрыялы на сайце slushna.by носяць інфармацыйны характар і прызначаныя для адукацыйных мэтаў. Інфармацыя не павінна выкарыстоўвацца ў якасці медыцынскіх рэкамендацый. Ставіць дыягназ і прызначае лячэнне толькі ваш урач. Рэдакцыя сайта не нясе адказнасці за магчымыя негатыўныя наступствы, якія ўзніклі ў выніку выкарыстання інфармацыі, размешчанай на сайце slushna.by

0 522

Журналіст, блогер. Вышэйшая філалагічная адукацыя. У 1996 годзе скончыла Беларускі дзяржаўны педагагічны ўніверсітэт імя Максіма Танка (дыплом з адзнакай) па спецыяльнасці «беларуская мова і літаратура». З 2003 па 2005 год па ўласнай ініцыятыве вучылася дыстанцыйна ў Еўрапейскай школе карэспандэнцкага навучання, маю пасведчанне аб заканчэнні курсу «Журналістыка». У журналістыцы – з 2001 года. Працавала загадчыкам аддзела пісьмаў і масавай работы, журналістам у газеце «Раённы веснік» (г.Чэрвень), уласным карэспандэнтам абласной газеты «Мінская праўда» па Чэрвеньскім, Уздзенскім і Старадарожскім раёнах. З 2018 года – рэдактар, аўтар блога «Думкі ўслых» на сайце "Слушна".
Глядзіце таксама