Інсульт у дэталях. Частка 3. Прафілактыка

У папярэдніх публікацыях мы распавялі пра віды інсульту, першыя сімптомы хваробы і яе прычыны. А ці можна пазбегнуць інсульту? Урачы сцвярджаюць, папярэдзіць развіццё такой сасудзістай катастрофы цалкам рэальна. Галоўнае правіла – усебаковая карэкцыя ладу жыцця. Гэта значыць, што працу над сабой трэба будзе весці «па ўсіх франтах». Пра гэта і пойдзе гаворка ў трэцяй частцы артыкула «Інсульт у дэталях».

Падрабязна аб прафілактыцы інсульту «Слушна» распавяла навуковы супрацоўнік неўралагічнага аддзела Рэспубліканскага навукова-практычнага цэнтра неўралогіі і нейрахірургіі Таццяна Паўлоўская.

Як папярэдзіць інсульт

• Кантроль ціску

Артэрыяльная гіпертэнзія – асноўная прычына развіцця інсульту.

Таму кантроль узроўню артэрыяльнага ціску – адна з ключавых пазіцый у прафілактыцы гэтага захворвання.

Практычна 90% асоб, якія перанеслі інсульт, у анамнезе мелі артэрыяльную гіпертэнзію. Прычым частата яго развіцця прама прапарцыянальная ўзроўню артэрыяльнага ціску: чым вышэй узровень, тым часцей.

Вы можаце запярэчыць, маўляў, у мяне лічбы артэрыяльнага ціску падымаюцца зусім нязначна і ледзь перавышаюць узровень 140/90, які ж гэта фактар рызыкі? Цалкам сабе норма. Аказваецца, практычна ў 60% людзей, якія перанеслі інсульт, была так званая «мяккая» артэрыяльная гіпертэнзія, г. зн. дастаткова невысокія ў адносінах да нормы лічбы артэрыяльнага ціску.

Важна не толькі прымаць антыгіпертэнзіўныя прэпараты, а старацца ўтрымліваць узровень артэрыяльнага ціску на лічбах 120/80 мм рт. сл.

Таццяна Паўлоўская:

— Калі ў вас павышаецца ціск, неабходна выконваць пэўныя правілы. Як ні банальна, але варта набыць танометр і сістэматычна двойчы ў суткі вымяраць артэрыяльны ціск. Калі вам прызначаныя антыгіпертэнзіўныя прэпараты, іх варта прымаць, нават калі здаецца, што ціск прыйшоў у норму. Завядзіце дзённік, у якім вы будзеце адзначаць паказанні танометра, а таксама частату пульса. Такі маніторынг дазволіць урачу ўбачыць поўную «карціну» і пры неабходнасці скарэктаваць тэрапію.

Факт. Сусветная практыка паказвае, што дзякуючы аднаму толькі кантролю ўзроўню артэрыяльнага ціску можна значна знізіць рызыку развіцця інсульту.

Разам з тым, варта пазбягаць таксама празмернага зніжэння ціску. Інсульт можа здарыцца і на фоне вельмі нізкіх яго паказчыкаў. Гэта адбываецца ў выніку парушэння мазгавога крывацёку, асабліва пры стэнозе (закупарцы) сонных артэрый.

Хваробы сэрца – пад прыцэлам

Мігальная арытмія – не менш грозны «спадарожнік» інсульту. Пры гэтым захворванні ў левых аддзелах сэрца могуць фарміравацца тромбы, якія з токам крыві трапляюць у сасуды галаўнога мозгу, правакуючы іх закупарку.

Мігальная арытмія можа развіцца пры ішэмічнай хваробе сэрца, рэўматычных пароках сэрца, а таксама быць следствам інфаркту міякарда. У 25-30% выпадкаў мігальная арытмія з'яўляецца прычынай эмбалічнага інсульту.

Таццяна Паўлоўская:

— Асаблівае значэнне маюць «ціхія», альбо так званыя «нямыя», бессімптомныя эмбалічныя інфаркты мозгу. Эмболы (згусткі, якія выклікаюць закупарку сасудаў), якія разносяцца з токам крыві, часам выклікаюць множныя інфаркты галаўнога мозгу, якія да пэўнага моманту могуць ніяк сябе не праяўляць. Калі іх колькасць павялічваецца, з'яўляюцца сур'ёзныя парушэнні, аж да развіцця дэменцыі (прыдуркаватасці).

• да зместу

  Цыгарэтам і алкаголю – катэгарычнае «Не!»

Наступны фактар рызыкі развіцця інсульту – курэнне, прычым як актыўнае, так і пасіўнае. Гэтая згубная звычка павышае рызыку развіцця інсульту ў 4 разы.

У чалавека, які паліць, зніжаецца эластычнасць сценак сасудаў, павялічваецца ўтрыманне «дрэннага халестэрыну», паскараецца атэрасклератычнае паражэнне сасудаў, у тым ліку сонных артэрый. Курэнне спрыяе павышэнню ўзроўню фібрынагена (павялічваецца згусальнасць крыві), стымулюе агрэгацыі трамбацытаў (здольнасць утвараць згусткі за кошт іх склейвання), з-за гэтага ўтвараюцца згусткі і тромбы.

Факт. Пра шкоду пасіўнага курэння. Практычна ў 90% людзей, якія не паляць, але знаходзяцца сярод тых, хто паліць, у сываратцы крыві выяўляецца нікацін.

Таццяна Паўлоўская:

— Курэнне ўзмацняе негатыўны эфект іншых фактараў рызыкі развіцця інсульту. Адмова ад курэння звязана з хуткім зніжэннем рызыкі развіцця інсульту на 50%.
Празмернае ўжыванне алкаголю таксама павялічвае верагоднасць развіцця інсульту. Прычына ў тым, што алкаголь у вялікіх дозах сур'ёзна павышае ўзровень артэрыяльнага ціску.

Акрамя гэтага, хранічнае злоўжыванне алкаголем спрыяе развіццю незваротных змен сасудзістых сценак, робячы іх уразлівымі да мінімальных негатыўных уздзеянняў. Павышаныя дозы алкаголю правакуюць развіццё атэрасклерозу і цукровага дыябету.

Да таго ж, алкаголь спрыяе павышэнню глейкасці крыві, што з'яўляецца перадумовай для ўтварэння тромбаў і эмбаліі, якія прыводзяць да закупарцы артэрый галаўнога мозгу.

Алкаголь выклікае дыстрафічныя змены ў міякардзе (сардэчнай цягліцы), прыводзіць да кардыясклерозу і ўзнікнення арытмій, павялічвае рызыку кардыяэмбалічнага інсульту.

• да зместу

  Зніжаем халестэрын

Павышаны ўзровень «дрэннага халестэрыну» з цягам часу прыводзіць да фарміравання стэнозаў магістральных артэрый галавы, тых, што забяспечваюць галаўны мозг. Прычым атэрасклератычныя бляшкі па сваёй структуры могуць быць шчыльныя і кальцыніраваныя (цвёрдыя), а могуць быць мяккія і друзлыя. Апошнія ўяўляюць найбольшую небяспеку ў плане развіцця інсульту, так як нестабільны фрагмент можа адрывацца і з токам крыві трапляць у мозг. Акрамя таго, на паверхні бляшак могуць асядаць трамбацыты, што яшчэ больш звужае прасвет сасуда. Вынік – вострае парушэнне мазгавога кровазабеспячэння.

• да зместу

  Пераглядаем рацыён харчавання

Асноўны прынцып – абмежаванне ўжывання лёгка засваяльных вугляводаў: цукру, цукерак і іншых прысмакаў, варэння, белага хлеба і кандытарскіх вырабаў. Акрамя гэтага, варта паменшыць спажыванне жывёльных тлушчаў (сметанковага масла, тлустых гатункаў мяса), а таксама саленняў, вэнджаніны, смажанай ежы. Малочныя прадукты лепш выбіраць невысокай тлустасці.

Таццяна Паўлоўская:

— Паваранай солі можна ўжываць не больш за 2-3 г у суткі. На вашым стале абавязкова павінны быць гародніна і садавіна, кісламалочныя прадукты, хлеб з мукі грубага памолу, багатыя каліем прадукты (сухафрукты і арэхі). Агульная каларыйнасць рацыёну не павінна перавышаць 2000 – 2500 ккал у суткі.

• да зместу

  Фізкульт-прывітанне

У фізічна актыўных людзей, рызыка развіцця інсульту на 25-30% ніжэй, чым у тых, хто аддае перавагу адпачынку на канапе.

Як гэта працуе? Актыўныя фізічныя практыкаванні:

• нармалізуюць артэрыяльны ціск;
• дапамагаюць трымаць форму і знізіць масу цела;
• зніжаюць выяўленасць ішэмічнай хваробы сэрца;
• памяншаюць узровень фібрынагену ў плазме крыві і агрэгацыі трамбацытаў.

Час заняткаў, як і нагрузку, варта павялічваць паступова. Не выпрабоўвайце сябе на трываласць. Нагрузка павінна быць пасільнай. Можна пачаць з ранішняй гімнастыкі альбо пешых прагулак.

І яшчэ пра фактары рызыкі

• Цукровы дыябет

Гэта захворванне спрыяе паскарэнню негатыўных змяненняў сасудзістай сценкі.

• Прыём аральных кантрацэптываў жанчынамі пасля 35 гадоў

Працяглы прыём гэтых прэпаратаў спрыяе парушэнню згусальнай сістэмы крыві, схіляе да фарміравання згусткаў і тромбаў.

Таццяна Паўлоўская:

— Як правіла, такія прэпараты прымаюць на працягу доўгіх гадоў. Таму жанчыны павінны сістэматычна здаваць аналізы: біяхімічны аналіз крыві і каагулаграму з вызначэннем усіх параметраў згусальнай сістэмы крыві. Калі ёсць адхіленні – варта вырашыць пытанне аб адмене гэтых прэпаратаў з гінеколагам.

• Стрэс

Доўгае псіхаэмацыйнае напружанне – стрэс, асабліва востры, можа завяршыцца інсультам. Прычына – рэзкае павышэнне артэрыяльнага ціску.

Прафагляд

Штогадовы прафілактычны агляд дазваляе выявіць значную частку фактараў рызыкі развіцця інсульту:

• вымярэнне артэрыяльнага ціску можа быць першым крокам ва ўсталяванні дыягназу артэрыяльнай гіпертэнзіі. Неабходна памятаць, што павышаныя лічбы на танометры не заўсёды суправаджаюцца галаўным болем і іншымі сімптомамі, якія прымушаюць чалавека звярнуцца да ўрача;
• вызначэнне індэксу масы цела з'яўляецца адным са складальнікаў дыягностыкі метабалічнага сіндрому;
• агульнаклінічныя аналізы (агульны, біяхімічны аналізы крыві) дазваляюць выявіць адхіленні ўзроўню халестэрыну, глюкозы і прызначыць паглыбленае лабараторнае абследаванне;
• электракардыяграма дазволіць вызначыць наяўнасць парушэнняў рытму сэрца, ішэміі міякарда. У залежнасці ад выніку вам могуць параіць выкананне УГД сэрца;
• на падставе ацэнкі клінічных і лабараторных дадзеных прымаецца рашэнне аб мэтазгоднасці накіравання на ўльтрагукавое даследаванне магістральных артэрый галавы, што дазволіць выявіць наяўнасць і ступень атэрасклератычнага паражэння сасудаў, якія кровазабяспечваюць галаўны мозг.

Магчымасць захаваць сваё здароўе ёсць у кожнага чалавека. Але гэта магчыма толькі пры актыўным уздзеянні на фактары рызыкі, што дазваляе папярэдзіць сасудзістую катастрофу.