17.02.2022
17.02.2022

Кахаць ці бегчы? Маркеры здаровых і таксічных адносінаў

logo
Адносiны
0 149
Памер шрыфта:
  • A
  • A
  • A

Адной з праблемаў у пытанні распаўсюджвання хатняга гвалту, на думку экспертаў, стала недасведчанасць жанчын і мужчын пра тое, што такое здаровыя адносіны. Тыя ўзоры, якія прапануе сусветная мастацкая літаратура, кіно, вядомыя песенныя хіты, часта ўсхваляюць неўратычныя, нездаровыя адносіны з мноствам узлётаў і падзенняў, эмацыянальнымі арэлямі, жарсцямі. У сям'і многім таксама не ўдалося атрымаць паўнавартасны ўзор адносінаў.

Ці можна стварыць шчаслівую і гарманічную пару ў сучасным свеце і як адрозніць сямейны крызіс ад сітуацыі дэструктыўных, разбуральных адносінаў? На што звярнуць увагу ўжо пры знаёмстве?

Пра гэта журналіст Слушна пагутарыла з дацэнтам кафедры псіхалагічнага забеспячэння прафесійнай дзейнасці Інстытута псіхалогіі БДПУ імя М.Танка Святланай Месніковіч.

Сямейныя адносіны

Высокая статыстыка разводаў, на думку Святланы Анатольеўны, кажа не столькі пра тое, што сем'і ствараюцца дрэнныя, колькі пра тое, што людзі першапачаткова не разумеюць, для чаго ім патрэбны гэты саюз.

Светлана Месникович

Этапы выбару партнёра

  • Разуменне сябе

Яшчэ да таго, як вы вырашылі ўзаемадзейнічаць з іншым чалавекам і ўступіць у адносіны, трэба разабрацца з сабой. На жаль, гэты пункт, які насамрэч з'яўляецца базавым, многія штораз прапускаюць і прыходзяць да яго толькі пасля неаднаразовых няўдалых спробаў.

Адносіны. Этапы выбару.

 
Святлана Месніковіч
Дацэнт кафедры псіхалагічнага забеспячэння прафесійнай дзейнасці Інстытута псіхалогіі БДПУ імя М.Танка
Важна спачатку пазнаць сябе: хто я такі, да чаго імкнуся, што такое для мяне каханне, якія ў мяне каштоўнасці?.. На гэтым нулявым этапе пабудовы адносінаў добра б дасягнуць стану «У маім жыцці ўсё добра і без партнёра, але з ім будзе яшчэ лепей». Гэта не пра тое, што я такая самадастатковая (-ы), што мне ўвогуле ніхто не патрэбны. Але пра тое, чаго я хачу, хаця магу цалкам шчасліва пражыць і без гэтага. Калі ёсць падобнае светаадчуванне, лягчэй сустрэць таго, хто сугучны табе, і вышэйшыя шанцы не зацікавіцца дэструктыўнай асобай.
  • Адчуванні цела

Адносіны. Адчуванні цела

Быццам бы чалавек усім добры і прыемны, а ўнутры ўсё крычыць: «Уцякай!» З вамі такое здаралася? Ужо ў самыя першыя хвіліны стасункаў цела часта падае нам сігнал, які мы не ўмеем слухаць, заглушаем яго голасам розуму.

 
Святлана Месніковіч
Дацэнт кафедры псіхалагічнага забеспячэння прафесійнай дзейнасці Інстытута псіхалогіі БДПУ імя М.Танка
Мы нікуды не можам адысці ад фізіялагічнага ўзроўню. Нездарма кажуць: па вопратцы сустракаюць. Калі знаёмішся з чалавекам, першае, на што звяртаеш увагу, – якія эмоцыі ён выклікае. Ці ўключае пазітыўныя пачуцці альбо, наадварот, віны і страху, прыцягвае або адштурхоўвае і г.д.
  • Стаўленне да жыцця

Адносіны. Як ён ставіцца да навакольных.

 
Святлана Месніковіч
Дацэнт кафедры псіхалагічнага забеспячэння прафесійнай дзейнасці Інстытута псіхалогіі БДПУ імя М.Танка
Неяк назірала ў тралейбусе такую карціну: малады чалавек рассоваў усіх вакол, каб пасадзіць сваю дзяўчыну. З аднаго боку, можна падумаць: «Ох, як ён пра мяне клапоціцца». Але з іншага – варта было б звярнуць увагу на тое, як ён размаўляе і што робіць і ў адносінах да навакольных. Вядома, немагчыма быць добрым для ўсіх. Але ёсць званочкі, калі мужчына заваёўвае каханне дзяўчыны, пры гэтым не вельмі ветліва ставячыся да іншых людзей. Хутчэй за ўсё, потым гэткае стаўленне будзе і да цябе. Яшчэ ў многіх дзяўчат, наадварот, ёсць пункцік – дапамагаць няшчасным. Літаральна з першых сустрэчаў мужчына просіць пра дапамогу, і яна адразу ж уключае «маму».
  • Стаўленне да цябе

Адносіны. Стаўленне да цябе

 
Святлана Месніковіч
Дацэнт кафедры псіхалагічнага забеспячэння прафесійнай дзейнасці Інстытута псіхалогіі БДПУ імя М.Танка
Няма ўніверсальнага рэцэпту, які мы можам даць, каб дзяўчына зразумела, што з'яўляецца гвалтам, а што не. Па аналогіі: калі ты не ведаеш, як выглядае сумка з натуральнай скуры і табе прыносяць штучную з цыраты і кажуць, што гэта натуральная, дык ты пагаджаешся, бо іншага не бачыла. Так і тут. Усё ідзе ад адносінаў у сям'і. Толькі там дзяўчынка магла атрымаць прыклад таго, што любоў не трэба заслугоўваць, і любяць проста так. І тады мужчына, які піша ёй на асфальце пасланні і разбівае палаткі пад домам, для яе нечытальны, нецікавы. А калі ў дзяцінстве і падлеткавым узросце добрае стаўленне трэба было заслужыць, у ход ішоў татальны кантроль, дык такая сітуацыя для яе будзе звыклай. Калі не было ў жыцці прыкладу здаровых адносінаў, спяшацца ў шлюб не трэба. Лепей стварыць сабе адразу той самы першапачатковы нулявы ўзровень прыняцця сябе.
  • Наколькі вам добра разам

Адносіны. Наколькі вам добра разам.

 
Святлана Месніковіч
Дацэнт кафедры псіхалагічнага забеспячэння прафесійнай дзейнасці Інстытута псіхалогіі БДПУ імя М.Танка
Мне вельмі падабаецца выслоўе: «Захаваць сябе ў прысутнасці іншага». Наколькі табе можна быць сабой з іншым чалавекам, наколькі табе камфортна? Арыентавацца лепей не на ідэальную карцінку (яна якраз і перашкаджае), а на свой стан. Калі ў ідэал ніхто не ўпісваецца, трэба зноў вярнуцца на нулявы ўзровень: «Хто я? Чаго я хачу?»

Прыкметы здаровых адносінаў

Прыкметы здаровых адносінаў

Калі вы калі-небудзь глядзелі серыялы, дык, напэўна, заўважылі, што ў іх заўсёды прысутнічаюць гарачыя закаханыя, вакол якіх сканцэнтраваныя скандалы, інтрыгі і расследаванні, і пара іх сяброў, якія проста заўсёды застаюцца разам, падтрымліваюць адзін аднаго і нярэдка весяляцца.

Вось гэтыя «сумныя» адносіны часцей за ўсё і ёсць тыя, якія можна назваць здаровымі. Вядома, там кіпіць жыццё, узнікаюць праблемы і крызісы. Але сёе-тое ў іх усё ж адрозніваецца. Якія крытэры здаровых адносінаў можна назваць?

  • Саюз дарослых людзей

Многія людзі выйшлі з дзяцінства, а вось дарослымі так і не сталі, затрымаліся ў стане пераходу. Адным з першых паказчыкаў даросласці можна лічыць сепарацыю, якая адбылася ад бацькоўскай сям'і.

 
Святлана Месніковіч
Дацэнт кафедры псіхалагічнага забеспячэння прафесійнай дзейнасці Інстытута псіхалогіі БДПУ імя М.Танка
Без усялякіх тэорый і азначэнняў можна сказаць, што здаровыя адносіны – саюз двух дарослых людзей, у якіх падобнае стаўленне да жыцця і якія могуць развівацца. Асноўнае слова – «дарослыя». Часам на занятках я задаю пытанне слухачкам 30-ці год і старэйшым: «Скажыце, што вам цяпер павінны бацькі?» Самы распаўсюджаны адказ – клопат, увагу, падтрымку. Дык вось, людзям 30-ці гадоў бацькі ўжо не павінны нічога. Калі яны падтрымліваюць, дык гэта вельмі прыемна. Але па сутнасці яны могуць гэтага ўжо і не рабіць. Чалавек, які аддзяліўся ад бацькоўскай сям'і, змог выбудаваць здаровыя межы са сваімі блізкімі людзьмі, у стане сам паклапаціцца пра сябе. Дарэчы, па гэтым параметры можна глядзець, ці будзе падобны выбраннік або выбранніца на сваіх бацькоў у будучым. Той, хто змог сепарыраваць (не толькі фізічна, але і псіхалагічна), можа пераасэнсаваць бацькоўскі вопыт, узяць з яго добрае, але пабудаваць сваю ўласную мадэль жыцця. А вось калі сепарацыі не адбылося, тады прымаўка пра тое, што калі хочаш зразумець, якое ў цябе будзе жыццё, паглядзі на бацькоў будучага мужа (жонкі), станецца праўдзівай.
  • Каханне

Адносіны. Каханне.

 
Святлана Месніковіч
Дацэнт кафедры псіхалагічнага забеспячэння прафесійнай дзейнасці Інстытута псіхалогіі БДПУ імя М.Танка
Калі працытаваць вядомага псіхолага Абрахама Маслоу, дык каханне бывае бытыйнае (з пазіцыі «шмат», калі я дзялюся чымсьці) і дэфіцытарнае (з пазіцыі «мала», калі мне трэба за кагосьці зачапіцца). Здаровыя адносіны – гэта першы варыянт: «шмат – дзялюся». Пры гэтым не толькі дзялюся, але і атрымліваю. У дачыненні да адносінаў добра, калі выконваецца баланс «даваць-браць». І не таму, што гэта здзелка. А таму, што ў здаровых адносінах задавальняюцца абедзве гэтыя патрэбы. Закаханасць не доўжыцца працягла. Калі мы закаханыя – перад намі ідэальны вобраз, адлюстраванне лепшай версіі сябе самога. Закаханасць або знікае, або пераходзіць у каханне. Мне падабаецца выраз класіка айчыннай псіхалогіі Сяргея Леанідавіча Рубінштэйна пра тое, што калі любіш, ты прымаеш чалавека, як самага існага на Зямлі. Даслоўна «каханы – самы існуючы з усяго існуючага». Каханне ўбірае ў сябе гаму пачуццяў. Каханне – не толькі пра радасць. Гэта і смутак, і ў пэўнай ступені гнеў. Гэта пра прыняцце іншага і клопат у адносінах да яго, пра захаванне сябе ў яго прысутнасці, калі вы залежыце (у добрым сэнсе слова) у пэўнай ступені адзін ад аднаго, але не злепленыя наглуха. Адносіны – гэта ў тым ліку і пра выкананне і напаўненне сваёй сацыяльнай ролі. Напрыклад, калі я нарадзіла дзіця, дык можа мне і не вельмі радасна ўставаць у 2 гадзіны ночы, калі яно плача, але я выконваю сваю ролю мамы. Сапраўды, гэтак жа напоўненыя сэнсам і ролі мужа, жонкі. І ў кожнага ён (сэнс) можа быць свой.
  • Стратэгічнае партнёрства

 
Святлана Месніковіч
Дацэнт кафедры псіхалагічнага забеспячэння прафесійнай дзейнасці Інстытута псіхалогіі БДПУ імя М.Танка
Ёсць розныя мэты ўступлення ў шлюб. Калі гэта былі дзеці, дык як толькі яны з'явяцца ці вырастуць, саюз распадзецца. Калі ўцёкі ад адзіноты, дык у выніку яна толькі памножыцца ў шлюбе, і тады ён зноў спыніць існаванне. Калі наперадзе яшчэ шмат задач, дык сям'я будзе працягваць жыць і развівацца. І не абавязкова глядзець адны і тыя ж перадачы і хадзіць на адны і тыя ж канцэрты. Галоўнае, каб супадала каштоўнасная аснова. Калі чалавеку пастаянна патрэбныя бурныя высвятленні адносінаў, эмоцыі, змена партнёраў, значыць, ён спрабуе адчуць сябе жывым і патрэбным. І тады яму зноў трэба разбірацца з сабой.
  • Уменне вырашаць канфлікты

Адносіны. Уменне вырашаць канфлікты.

Варта прызнаць, што ідэальныя сям'і існуюць толькі ў рэкламе. Канфлікты ёсць ва ўсіх. І іх існаванне – прыкмета таго, што вам не ўсё роўна. Але тое, што адрознівае здаровую сям'ю, – уменне вырашаць канфліктныя сітуацыі, без пераходу на асобы, абразы і без «ўколаў» у балючыя месцы.

  • Давер

Гаворка ідзе не пра сляпую веру ў тое, што цябе не падмануць. Гэта пра тое, калі ты ведаеш, што здольны справіцца з наступствамі сваёй адкрытасці. І таму не атручваеш сваё жыццё пастаянным сачэннем і падазрэннямі.

  • Шчырасць

 
Святлана Месніковіч
Дацэнт кафедры псіхалагічнага забеспячэння прафесійнай дзейнасці Інстытута псіхалогіі БДПУ імя М.Танка
Шчырасць бывае рознай. Я за экалагічную. Калі фармальна падысці, дык здаецца, што ў здаровых сем'ях людзі ўсё адзін аднаму расказваюць. А ці трэба? Ёсць інфармацыя, якой лепей падзяліцца з сяброўкай, псіхолагам або запісаць у свой дзённік. Нельга адназначна сказаць, што можна хаваць, а што нельга. Гэта індывідуальна. Але вялікая колькасць скаргаў, незадаволенасці прыводзяць да таго, што з адносінаў знікае лёгкасць. Дарэчы, ёсць людзі, якія катэгарычна не хочуць сям'ю і дзяцей не таму, што гэта іх свядомы выбар. Але для іх сям'я асацыюецца з чымсьці бязрадасным, калі жыць цяжка, а ў шлюбе яшчэ складаней. А ўжо са з'яўленнем дзяцей дык наогул. Такі прыклад яны бачылі з дзяцінства, паўтараць яго не хочуць. А ў тое, што можна жыць па-іншаму, не вераць.
  • Лёгкасць

Адносіны. Лёгкасць.

Яна не азначае павярхоўнасць. Гэта больш пра спакойнае стаўленне да сварак: «адбыўся канфлікт – пагаварылі, высветлілі – памірыліся – далей жывем спакойна».

  • Гатоўнасць працаваць над адносінамі

 
Святлана Месніковіч
Дацэнт кафедры псіхалагічнага забеспячэння прафесійнай дзейнасці Інстытута псіхалогіі БДПУ імя М.Танка
У першую чаргу, трэба прыняць той факт, што так, як раней, больш не будзе ніколі. Цукерачна-букетны перыяд не паўторыцца. Але гэты стан заўсёды можна вярнуць, праглядаючы фотаздымкі, вяртаючыся ў самыя прыемныя моманты. Будзе па-іншаму, але не меней цікава. Сапраўднае глыбокае пачуццё – бытыйнае, не яркае, не фантануе. Гэта ціхая радасць, якая дорага каштуе.
  • Адсутнасць страху

 
Святлана Месніковіч
Дацэнт кафедры псіхалагічнага забеспячэння прафесійнай дзейнасці Інстытута псіхалогіі БДПУ імя М.Танка
Часам людзі толькі бяруць шлюб – і ўжо баяцца, што ўсё разваліцца. Калі жанчына кажа: «Я так баюся яго страціць, зрабіце штосьці, каб гэтага не адбылося», – у гэты момант яна ўжо адзінокая. Сапраўды, адносіны могуць скончыцца на любым этапе. З аднаго боку, гэта сумна. Але з іншага – гэта стымул штодня старацца і прыкладаць намаганні. Жыць у пастаянным страху – пагібельная стратэгія. Тут трэба зноў вяртацца да самага першага пункта: хто я. І нават калі штосьці дрэннае здарыцца ў адносінах, я змагу гэта перажыць.

Калі варта насцярожыцца?

Нядаўна мы ўздымалі тэму хатняга гвалту. Мяркуючы па тым, што колькасць такіх злачынстваў не памяншаецца, а асабліва цяжкіх нават расце, да гэтага часу вельмі актуальным застаецца пытанне, як выявіць «званочкі», калі адносіны яшчэ не зайшлі занадта далёка. І як адрозніць сямейны крызіс, якіх у жыцці пары можа быць нямала, ад сітуацыі, калі трэба тэрмінова сыходзіць?

 
Святлана Месніковіч
Дацэнт кафедры псіхалагічнага забеспячэння прафесійнай дзейнасці Інстытута псіхалогіі БДПУ імя М.Танка
Вось незнаёмы мужчына, з якім толькі сустрэліся, ужо дорыць велізарны букет і пярсцёнак. Ці дзяўчына праз 2 хвіліны знаёмства кажа: «Закахалася!» Хтосьці падумае, што гэта і ёсць сапраўдныя пачуцці. Насамрэч вас рэальных у гэтай сітуацыі не бачаць, толькі вобраз. Што хутка гарыць, тое гэтак жа хутка і перагарае. Вельмі важна ў самым пачатку стасункаў задаваць пытанні і ўважліва слухаць, не купляючыся адразу ж на прыгожыя жэсты. Калі на шляху трапіўся нарцыс, псіхапат, дык часта можна пачуць такія сказы: «Я дастаткова супярэчлівы. Я нармальна стаўлюся да палігаміі. Я непрадказальны. Я магу доўга не сустракацца, але гэта не значыць, што ў нас адносіны перапыніліся. У нас усё роўна ідуць адносіны, нават калі я год не тэлефаную». Такія званочкі распазнаюцца яшчэ на самым пачатку. Да таго, як мужчына зрабіўся тыранам, ён па кавалачках заваёўвае сваю тэрыторыю. Але ёсць мужчыны, якія з-за сваёй сарамлівасці, адсутнасці вялікага досведу знаёмства з жанчынамі, таксама могуць штосьці такое казаць. Трэба прыслухоўвацца да сябе, свайго ўзроўню камфорту.

Калі адносіны дакладна трэба скончыць?

Адносіны. Псіхалагічны гвалт.

  • Фізічны гвалт. Рукапрыкладства ў любым выглядзе – нагода адразу ж разарваць адносіны, асабліва калі ў сям'і ўжо ёсць дзеці.
  • Псіхалагічны гвалт. Праяўляецца ў сістэматычных абясцэньваннях, прыніжэннях, татальным кантролі над жыццём партнёра. Пры гэтым могуць гучаць сказы тыпу: «Куды ты пойдзеш, каму ты патрэбны» і г.д.
  • Немагчымасць данесці свой пункт гледжання, паўплываць на ўсталяванне хатніх правілаў. Складанасць сітуацыі ў тым, што ў чалавека адбіраюць права голасу і магчымасць уплываць на сваё становішча. Усе яго прапановы і размовы абвяшчаюцца не вартымі ўвагі, «трызненнем» і г.д.
 
Святлана Месніковіч
Дацэнт кафедры псіхалагічнага забеспячэння прафесійнай дзейнасці Інстытута псіхалогіі БДПУ імя М.Танка
Калі ты сумленны з сабой і на працягу доўгага часу адчуваеш, што табе дрэнна, гэта нагода задумацца. У сітуацыі звычайнага сямейнага крызісу ў цябе заўсёды ёсць выбар: скончыць гэтыя адносіны можна ў любы момант. У выпадку дэструктыўных адносінаў выхад «зачынены», ты як быццам у пастцы. Вось з яе трэба бегчы. І абавязкова прасіць аб дапамозе. Калі ёсць дзеці, дык рабіць гэта трэба яшчэ хутчэй. Бо яны пераймаюць мадэль адносінаў у сям'і вельмі хутка.

Вядома, сфера адносінаў індывідуальная. Апісаць усе тонкасці ў адным матэрыяле немагчыма. Але ёсць некаторыя правілы, абапіраючыся на якія, можна зразумець: ці атрымаецца з чалавекам пабудаваць па-сапраўднаму здаровыя адносіны, ці гэта той выпадак, калі трэба бегчы.

Матэрыялы на сайце slushna.by носяць інфармацыйны характар і прызначаныя для адукацыйных мэтаў. Інфармацыя не павінна выкарыстоўвацца ў якасці медыцынскіх рэкамендацый. Ставіць дыягназ і прызначае лячэнне толькі ваш урач. Рэдакцыя сайта не нясе адказнасці за магчымыя негатыўныя наступствы, якія ўзніклі ў выніку выкарыстання інфармацыі, размешчанай на сайце slushna.by

0 149

Журналіст. Член Беларускага саюза журналістаў. Лаўрэат прэміі Беларускага саюза журналістаў.