«Дайце тое, падайце гэта, зрабіце наадварот ...» Яшчэ паўстагоддзя таму апісаны Сяргеем Міхалковым хлопчык Віця з верша «Мімоза» лічыўся ізгоем. Самастойнасць тады была нормай. Сёння ж далёка не кожны бацька можа пахваліцца ўменнем дзіцяці прыбіраць за сабой ложак, смажыць яечню ці хаця б самастойна выконваць хатняе заданне. І справа не ў тым, што дзіця на гэта не здольнае. Даволі часта бацькі аказваюць яму мядзведжую паслугу (хоць і не жадаюць гэтага). З-за празмернага клопату і апекі, дзіця спачатку пазбаўлена магчымасці праявіць самастойнасць, а затым у яго спакваля знікае і ўсялякае жаданне рабіць што-небудзь самому.
5 крокаў на шляху да самастойнасці
Прывучаць дзіця да самастойнасці трэба з самага ранняга дзяцінства. Натуральна, аднагадоваму малышу заўчасна даручаць месці падлогу, а 3-х гадоваму – прасаваць сабе футболкі. Але ў кожным узросце можна вылучыць сферу, дзе трэба даць дзіцяці магчымасць праявіць сябе. Галоўнае, што патрабуецца ад бацькоў: арганізаваць бяспечную, камфортную прастору, набрацца цярпення і не перашкаджаць. Паверце, вучыць малое самастойнасці з 1,5-2 гадоў значна прасцей і лягчэй, чым пачынаць гэта рабіць у 10.
Ёсць 5 правілаў, выконваючы якія крок за крокам, вы без асаблівых цяжкасцей зможаце выхаваць у дзіцяці самастойнасць і адказнасць.
Крок 1. Заахвочвайце і не перашкаджайце
Як правіла, першыя спробы зрабіць штосці без дапамогі бацькоў дзіця здзяйсняе ўжо ў год-паўтара. У гэты час малыш цягнецца за лыжкай, каб самастойна пакласці кашу ў рот, спрабуе сам прыбрацца, пачысціць зубкі і без напаміну, «па-даросламу» схадзіць у туалет. Дазвольце яму праявіць самастойнасць. Размазаная па стале каша, выпэцканае адзенне і надзетыя шыварат-навыварат штаны – дробязь у параўнанні з атрыманым бясцэнным вопытам.
Каб мінімізаваць страты, «падаслаць саломкі»: хай у ваннай заўсёды будзе маленькае крэсла, так дзіця зможа лёгка дацягнуцца да крана. Трымальнік для ручніка прымацуеце на ўзроўні росту малечы. Пакажыце яму, дзе стаіць гаршчок ці сядзенне для ўнітаза. Яны заўсёды павінны знаходзіцца на прызначаным месцы, а не «гуляць» па кватэры.
Крок 2. Ненавязліва далучайце да хатніх заняткаў
Ва ўзросце да 3-х гадоў мякка, праз гульню пачынайце ўцягваць дзіця ў хатнія абавязкі. Арганізоўвайце спаборніцтвы па прыбіранні цацак: хто больш збярэ ці хто раней справіцца. Натуральна, падыгрывайце малышу, хай напачатку перамагае ён. Дайце яму «імянную» анучу, каб ён мог праціраць пыл ці мыць падлогу; губку – для мыцця посуду; палівачку – для кветак...
Калі пераймаецеся з-за ўлюбёнага сервіза ці бабулінай герані, прапануеце малышу «патрэніравацца» на пластыкавых талерках, а кветкі паліваць разам, але палівачку ён будзе трымаць сам! У краме даверце дзіцяці самастойна знаходзіць прадукты са спісу і класці іх у каляску. Ужо ва ўзросце 4-5 гадоў дзеці здольныя рабіць гэта фенаменальна, і які гонар пры гэтым адчуваюць ад уласнай значнасці!
Крок 3. Не кідайцеся на дапамогу на злом галавы
Зрабіць дзіцёнка самастойным у імгненне не атрымаецца. Не варта ў тую ж секунду кідацца на дапамогу, калі бачыце, што ў яго нешта не атрымліваецца. Не можа сам засунуць нагу ў чаравік? Пачакайце, хай патрэніруецца. Калі вы не адразу адрэагуеце на просьбу дзіцяці аб дапамозе, ён паспрабуе справіцца з цяжкай задачай самастойна. І нават перад тым, як праявіць спагаду, пацікаўцеся: ці сапраўды яму патрэбная вашая дапамога і ў чым менавіта?
У больш старэйшым узросце, калі дзіця пойдзе ў школу, прывучыце яго з першага класа рабіць урокі самастойна. Не прапануйце варыянт рашэння задачы да таго часу, пакуль ён не пакажа свой. Інакш дзіця будзе штовечар чакаць вас з працы, не спрабуючы навучыцца самастойна выконваць хатнія заданні.
Крок 4. Запасіцеся цярплівасцю і будзьце паслядоўнымі
Ніколі не прыспешваеце малога. Тое, што для вас хвілінная справа, для яго – складаны і працаёмкі працэс. Але толькі спачатку. Дайце дзіцяці столькі часу, колькі яму неабходна, каб справіцца з задачай. Абавязкова будзьце паслядоўнымі. Старайцеся пазбягаць сітуацый, у якіх вы аднойчы дазволілі яму, напрыклад, самастойна зашпіліць гузікі на кофце, а наступным разам зрабілі гэта самі, матывуючы паспехам.
Знайдзіце вечарам 15 хвілін вольнага часу і прапануеце дзіцяці цацку-шнуроўкі, пакажыце, як правільна завязваць бант. Дайце кофту з гузікамі – хай практыкуецца. Сумна рабіць гэта проста так? Нахай апранае і прыбірае лялек. У яго ўсё атрымаецца, нават калі не з першай спробы. Затое наступным разам, калі часу будзе сапраўды мала, вы абавязкова ў думках падзякуеце сабе за вечаровыя трэніроўкі.
Крок 5. Хваліце і не асуджайце
Не забывайце, што нават самае простае, на ваш погляд, даручэнне для дзіцяці – падобна подзвігу. Абавязкова пахваліце яго і падбадзёрце, нават калі шапка надзетая набакір, а чаравікі не на тую нагу. Не крытыкуйце, калі ён па ўласнай ініцыятыве вымыў посуд ці прыбраў ложак, але зрабіў гэта не вельмі акуратна. Лепш адзначце праяўленую самастойнасць і падзякуйце малому. Памятаеце: матывацыя – гэта дзве траціны поспеху ў развіцці самастойнасці ў дзяцей.
Апрача іншага дазвольце дзіцяці хоць бы часам і крышачку пабыць дарослым: прымаць рашэнні ў простых сітуацыях, выказваць своё меркаванне. Даверце, напрыклад, выбраць адзенне, якое ён хацеў бы надзець на шпацыр, альбо спытаеце рады наконт колеру вашых караляў ці шыйнай хусткі. Маленькая хітрасць (альбо вялікая шчырасць – гэта ўжо як вы хочаце) раз і назаўсёды забяспечыць вам у вачах дзіцяці аўтарытэт не толькі ўлюбёнага бацькі ці маці, але і дарослага сябра, які бачыць у ім перш за ўсё Асобу.
«Я сам!»: што і ў якім узросце дзіця можа рабіць самастойна?
Зразумела, ніякіх выразных нормаў і стандартаў няма, калі гаворка ідзе пра развіццё самастойнасці ў дзяцей. Межы занадта рухомыя і ўмоўныя, а набыццё тых ці іншых навыкаў залежыць ад мноства фактараў, у ліку якіх характар і тэмперамент не толькі дзіцяці, але і бацькоў. Тым не менш, з пэўнага ўзросту практычна ўсе дзеці могуць дэманстраваць навыкі самастойнасці.
- Так, у 2 гады дзіця цалкам можа само трымаць лыжку і есці, не губляючы ежу, памыцца без дапамогі дарослых, надзець шапку і шкарпэткі, без напаміну ўрачыста аднесці абгортку ад цукеркі ў вядро для смецця. Ды і прасіцца на гаршчок ў дзённы час для двухгадовага – звычайная рэч.
- У 3 гады дзіця становіцца яшчэ больш самастойным: калі год таму бацькі дапамагалі яму чысціць зубкі і завязваць шнуркі, то цяпер ён усё часцей адмаўляецца ад дапамогі, спрабуючы абслугоўваць сябе самастойна. Дзіця ўпэўнена апранаецца і распранаецца, спраўляецца нават з гузікамі і засцёжкамі. У гэтым узросце ён злёгку складае свае цацкі ў скрыню, самастойна есць і мые твар і рукі пасля ежы.
- У 4 гады малыш без напаміну вымые рукі перад ежай і пачысціць зубы перад сном, сам апранецца на шпацыр, абуецца, не паблытаўшы пры гэтым левы і правы чаравікі. З задавальненнем (хоць цалкам верагодна трохі нязграбна) падмяце падлогу і палье кветкі, калі вы, зразумела, даручыце яму гэта «адказнае» заданне.
- Да 5 гадоў самастойнасць дзіцяці выяўляецца ў тым, што ён можа доўга гуляць адзін. У гэтым узросце асабліва выразна бачныя навыкі, прывітыя бацькамі з ранняга ўзросту: раніцай і ўвечары дзіця само мыецца і чысціць зубы, мые рукі перад ежай, прыбірае пасля сябе посуд. 5-гадоваму малышу цалкам па сілах раскласці сваю вопратку па паліцах.
- Да 6 гадоў дзіця ў стане разагрэць сабе ежу ў мікрахвалёвай печцы, накрыць на стол і памыць посуд. Шасцігадовыя могуць самастойна пыласосіць, запраўляць ложак, прыбірацца ў сваім пакоі, даглядаць хатняга гадаванца. 6 гадоў – менавіта той узрост, калі дзеці з вялікім энтузіязмам дапамагаюць бацькам. Калі вы не будзеце ім у гэтым перашкаджаць, хатнія справы стануць для дзіцяці звычкай.
Заўсёды ёсць спакуса гадаваць зручнае дзіця, – якое не будзе блытацца пад нагамі, разводзіць дома вэрхал і маляваць на шпалерах, – супакойваючы сябе тым, што прыйдзе час, і ён стане самастойным. Сапраўды, час прыйдзе. Але і шанец, што хтосьці абавязкова назаве яго «мамчыным сынком» ці абвінаваціць у інфантыльнасці, 50 на 50. Затое калі прывучаць дзіця да самастойнасці з ранняга дзяцінства, паступова пашыраць зону яго асабістай адказнасці і дэлегіраваць частку абавязкаў, вы гарантавана выгадуеце чалавека, які не толькі зможа забяспечыць камфортны побыт сабе і блізкім, але і ў стане будзе прымаць узважаныя, разумныя рашэнні. Ад гэтага непасрэдна залежыць, наколькі свабодным і паспяховым дарослым стане ваша пакуль яшчэ маленькае дзіця.
Матэрыялы на сайце slushna.by носяць інфармацыйны характар і прызначаныя для адукацыйных мэтаў. Інфармацыя не павінна выкарыстоўвацца ў якасці медыцынскіх рэкамендацый. Ставіць дыягназ і прызначае лячэнне толькі ваш урач. Рэдакцыя сайта не нясе адказнасці за магчымыя негатыўныя наступствы, якія ўзніклі ў выніку выкарыстання інфармацыі, размешчанай на сайце slushna.by
