Першыя праявы хваробы Альцгеймера могуць прайсці незаўважна і не выклікаць насцярожанасці ў самога чалавека або яго блізкіх. Нягледзячы на тое, што сярэдні ўзрост пачатку захворвання прыпадае на 65 гадоў і пазней, прадвеснікі хваробы Альцгеймера з'яўляюцца на шмат гадоў раней да першых відавочных сімптомаў.
Медыцыне вядомы выпадкі, калі хвароба Альцгеймера пачыналася ва ўзросце да 30 гадоў.
Лячэнне хваробы Альцгеймера заснавана на падтрымальнай тэрапіі. Аднак, чым раней яно будзе распачата, тым больш шанцаў на памяншэнне ступені зніжэння кагнітыўных функцый чалавека і пазнейшае наступленне цяжкіх формаў захворвання.
Як не прапусціць першыя праявы захворвання? Што павінна насцярожыць? Да якіх спецыялістаў варта звяртацца, калі ўзніклі падазрэнні? Ці можна папярэдзіць наступленне захворвання? Пра гэта карэспандэнту інфармацыйнага партала Здаровыя людзі распавяла загадчыца 13-ага псіхіятрычнага аддзялення РНПЦ псіхічнага здароўя Святлана Занская.
Прычыны хваробы Альцгеймера
Што можа прывесці да развіцця хваробы Альцгеймера?
Спрагназаваць з вялікай доляй верагоднасці, ці разаўецца ў будучым хвароба Альцгеймера, складана. Разам з тым, навукоўцы вылучаюць шэраг фактараў, наяўнасць якіх значна павышае рызыку развіцця захворвання.
- Старэнне. Існуе меркаванне, што пасля 60 гадоў праз кожныя дзесяць гадоў рызыка развіцця хваробы Альцгеймера павышаецца ўдвая.
- Спадчыннасць. Калі ў сям'і, асабліва ў блізкіх сваякоў, былі выпадкі захворвання, рызыка развіцця хваробы Альцгеймера павялічваецца прыкладна на 15%.
- Пол. Даказана, што жанчыны хварэюць часцей, чым мужчыны. Асабліва ва ўзросце за 85 гадоў.
- Траўмы галавы.
- Сардэчна-сасудзістыя захворванні. Артэрыяльная гіпертэнзія, перанесены інсульт.
- Цукровы дыябет.
- Павышаны ўзровень халестэрыну ў крыві.
- Маларухомы лад жыцця і непаўнавартасны рацыён харчавання (недахоп гародніны і садавіны).
- Залішняя вага.
- Недахоп зносін і нізкая інтэлектуальная актыўнасць.
Што павінна стаць нагодай звароту да спецыяліста?
На жаль, ранняя дыягностыка хваробы Альцгеймера праводзіцца ў рэдкіх выпадках. Гэта абумоўлена і тым, што прадвеснікі захворвання часта не выклікаюць трывогі, ім знаходзіцца цалкам лагічнае тлумачэнне: стомленасць, стрэс, недахоп сну або адпачынку, загружанасць на працы і г. д. Нярэдка ранняя стадыя хваробы Альцгеймера праяўляецца невялікай непамятлівасцю, апатыяй, замкнёнасцю, што часта ўспрымаецца роднымі чалавека, ды і ім самім, як «прыкмета» старасці.
Як мы ўжо адзначалі, для пачатковай стадыі хваробы Альцгеймера характэрныя кагнітыўныя расстройствы: парушэнні памяці, незасяроджаная ўвага, страта арыентацыі ў часе. Нярэдка захворванне правакуе перамены ў характары чалавека: раней прыемны ў зносінах чалавек можа стаць грубым і няветлівым, замкнёным, адчувае пастаянную незадаволенасць сваімі здольнасцямі, станам, стаўленнем тых, хто побач.
Не рэдкія выпадкі, калі хвароба пачынаецца з парушэння менавіта кароткачасовай памяці. Такі чалавек не можа ўспомніць толькі што атрыманую інфармацыю. Разам з тым, яму не цяжка прайграваць факты або падзеі з жыцця, якія прайшлі шмат-шмат гадоў таму.
У адным з навуковых даследаванняў было даказана, што адна з ранніх прыкмет хваробы – змяненне маўлення. Яна становіцца больш беднай па напаўненні, фразы – шматслоўныя і няскладныя. Зрэшты, ёсць і іншыя прыкметы, з'яўленне якіх не варта пакідаць без увагі:
- парушэнне функцый памяці, як кароткатэрміновай, так і доўгатэрміновай, якое прагрэсуе;
- парушэнне мыслення, апрацоўкі інфармацыі;
- немагчымасць засвойваць новы матэрыял і затым яго ўзнаўляць;
- страта інтарэсаў і апатыя, зніжэнне актыўнасці, пасіўнасць;
- рэзкія ваганні настрою, раздражняльнасць, асацыяльныя паводзіны;
- зніжэнне працаздольнасці.
Калі пералічаныя прыкметы назіраюцца на працягу шасці месяцаў, гэта можа быць падставай для пастаноўкі дыягназу.
Сімптомы хваробы Альцгеймера
10 сімптомаў, якія дазваляюць западозрыць развіццё хваробы Альцгеймера і якія патрабуюць неадкладнага абследавання
| 1 | Зніжэнне памяці, што парушае паўсядзённую актыўнасць |
| 2 | Парушэнне здольнасці планаваць сваю дзейнасць і знаходзіць рашэнне праблемы |
| 3 | Цяжкасці выканання знаёмых дзеянняў дома, на працы, падчас адпачынку |
| 4 | Парушэнне арыентацыі ў часе і прасторы |
| 5 | Цяжкасці з пазнаваннем зрокавых вобразаў і вызначэнне прасторавых узаемаадносін |
| 6 | Узніклі цяжкасці пры знаходжанні слоў у вусным маўленні і пры пісьме |
| 7 | Пакіданне рэчаў у нязвыклых месцах, няздольнасць успомніць пройдзены матэрыял |
| 8 | Неадэкватнасць меркаванняў |
| 9 | Адмова ад актыўных заняткаў, працы, хобі, кантактаў з людзьмі і г. д. |
| 10 | Змены настрою і асобасных характарыстык |
Вызначыць, ці ёсць парушэнні памяці, можна з дапамогай тэсту
Для тэсту неабходна чыстая папера без лінеек або клетачак, аловак або ручка.
Тэст: Варта намаляваць цыферблат звычайнага механічнага гадзінніка з пазначэннем часу. Затым, пры дапамозе дзесяцібальнай шкалы, ацэньваецца вынік.
10 балаў. Малюнак выразны. Лічбы размешчаны правільна. Час названы дакладна.
9 балаў. Ёсць дробныя памылкі ў малюнку.
8 балаў. Адна з стрэлак няправільна паказвае час.
7 балаў. Напрамак стрэлак адлюстраваны памылкова.
6 балаў. Гадзінная і хвілінная стрэлкі знаходзяцца ў бязладным становішчы, а час паказаны іншым спосабам.
5 балаў. На цыферблаце гадзінніку няправільна пазначаны лічбы. Напрыклад, намаляваныя ў адваротным парадку або на рознай адлегласці.
4 балы. На цыферблаце не хапае некаторых лічбаў або яны размешчаны па-за гадзіннікам.
3 балы. Усе лічбы знаходзяцца па-за цыферблатам.
2 балы. Чалавек не можа справіцца з пастаўленай задачай, але спрабуе яе выканаць.
1 бал. Няма ніякіх спробаў выканаць заданне.
Вынік. Калі рэспандэнт набраў менш за 9 балаў, магчымыя парушэнні памяці.
Як прадухіліць развіццё хваробы Альцгеймера?
Рызыка развіцця хваробы Альцгеймера павялічваецца, калі нехта сярод родных, асабліва блізкіх сваякоў, меў гэтае захворванне.
Жанчыны часцей, чым мужчыны, пакутуюць ад хваробы Альцгеймера. Але самы важкі «ўклад» у яе развіццё ўносіць узрост.
Вядома, узрост або генетыку змяніць не атрымаецца, а вось лад жыцця – цалкам. І гэта не толькі фізічная актыўнасць і паўнавартаснае харчаванне, адмова ад шкодных звычак (хоць гэта таксама важна і трэба).
Мы паспрабавалі сабраць самыя важныя рэкамендацыі таго, якім чынам можна затармазіць пачатак развіцця захворвання.
- Паўнавартасны сон
Калі чалавек спіць, у яго арганізме адбываюцца важныя працэсы, у тым ліку «ачыстка» галаўнога мозгу. А яшчэ падчас сну адбываецца пераход кароткатэрміновай памяці ў доўгатэрміновую.
Калі сон парушаны, механізм такой «прыборкі» ламаецца, што спрыяе з'яўленню амілоіднага бялку, з-за якога ўтвараюцца перагародкі паміж клеткамі. З часам гэта прыводзіць да парушэння дзейнасці мозгу, зніжэння кагнітыўных функцый і, у канчатковым выніку, можа спрыяць развіццю старэчай прыдуркаватасці.
- Вучыцца, вучыцца і яшчэ раз вучыцца
Існуюць розныя меркаванні наконт таго, як узровень інтэлекту і адукацыі ўплываюць на верагоднасць развіцця хваробы Альцгеймера. Хтосьці настроены скептычна, а некаторыя з экспертаў прыводзяць неабвержныя доказы таго, што пастаянны мазгавы «штурм» прыносіць свой плён. Разумовая дзейнасць (чытанне, настольныя гульні, вывучэнне замежных моў, новыя хобі і захапленні, авалоданне новай спецыяльнасцю або атрыманне другой адукацыі) – добрая нагрузка для галаўнога мозгу ў любым узросце.
Адзіны нюанс: для паспяховай трэніроўкі пазнавальных функцый неабходна сацыяльнае асяроддзе, а значыць – зносіны. Дарэчы, некаторыя навукоўцы менавіта недахоп жывых зносін называюць адной з прычын развіцця хваробы Альцгеймера. Хоць да гэтага часу не могуць даць гэтаму лагічнага тлумачэння. Наведванне родных і сяброў, тэлефонныя размовы зніжаюць рызыку развіцця дэменцыі. Адзінота ж, наадварот, можа яе пагоршыць.
- Курс на здароўе
Адмаўленне ад шкодных звычак, натуральная і здаровая ежа, штодзённая фізічная актыўнасць – тры слупы на шляху да здароўя.
Адмоўны ўплыў на здароўе сардэчна-сасудзістай сістэмы аказвае алкаголь. Як вынік – рызыка развіцця інсульту павялічваецца ў разы, а значыць, і хваробы Альцгеймера.
Павышаны артэрыяльны ціск, залішняя маса цела або атлусценне, цукровы дыябет і павышаны ўзровень халестэрыну ў крыві – усе гэтыя фактары вядуць да таго, што верагоднасць развіцця хваробы ўзрастае. Выхад? Кантраляваць паказчыкі артэрыяльнага ціску, узроўню цукру і халестэрыну крыві, знізіць масу цела.
