Бяссонніца таксама можа выступаць адным з сімптомаў каранавіруснай інфекцыі. І нават патэнцыяльна здаровыя людзі (г.зн. тыя, хто не мае пацверджанага кавід-статусу) даволі часта пакутуюць ад парушэнняў сну, абумоўленых нявызначанасцю і трывогай у дачыненні да магчымага заражэння віруснай інфекцыяй.
Пра тое, чаму сон важны для здароўя, як бяссонніца пагаршае цячэнне COVID-19 і якія нечаканыя эфекты выявілі вучоныя ў мелатаніне – гармоне сну, падчас анлайн-вебінара распавёў псіхіятр, к.м.н., дацэнт Аляксей Аляксандраў.
Рызыка захварэць узрастае пры бяссонніцы
Напрыканцы сакавіка ў Брытанскім медыцынскім часопісе быў апублікаваны артыкул пра тое, як у розных краінах свету (у прыватнасці, Францыі, Германіі, Італіі, Іспаніі, Брытаніі і ЗША) медыцынскія работнікі перажываюць праблемы са сном у кантэксце працы ва ўмовах пандэміі каранавіруснай інфекцыі і сіндрому эмацыянальнага выгарання.
Заўв.: Паколькі большая частка людзей знаходзіцца ў адносна падобных умовах (праца, якая прадугледжвае пастаянны кантакт з людзьмі; стрэс і нервовае напружанне ад неспрыяльнай эпідэміялагічнай сітуацыі, якая склалася; пазменны графік працы, у прыватнасці, начны і г.д.), мы мяркуем, што апублікаваныя дадзеныя можна з пэўнай доляй верагоднасці экстрапаляваць і на астатняе насельніцтва.
Аказалася, што сон, у дадатак да прафілактычных прышчэпак, нашэння масак і ўльтрафіялетавага апрамянення, валодае кавід-пратэктыўным эфектам.
Адна дадатковая гадзіна сну ноччу зніжае рызыку віруснага інфікавання на 12%. Пры гэтым дзённая дрымота не кампенсуе дэфіцыт начнога сну і не спрыяе павышэнню супраціўляльнасці арганізма інфекцыям. Наадварот, на 6% павялічвае рызыку заражэння.
Калі сон парушаны комплексна (ёсць праблемы з засынаннем, падтрыманнем сну і раннія абуджэнні з немагчымасцю заснуць зноў), верагоднасць заражэння вірусам SARS-CoV-2 пры аднолькавых зыходных абставінах у чалавека, які пакутуе ад бяссонніцы, на 88% вышэйшая, чым у чалавека з нармальным здаровым сном. Верагодна, кажа эксперт, гэта звязана з тым, што комплекснае парушэнне сну не з'яўляецца монапраблемай, а, як правіла, звязанае з ужо наяўнай спадарожнай саматычнай паталогіяй і/альбо псіхічнымі расстройствамі.
Дыягностыка парушэнняў сну. Сімптомы бяссонніцы
– Трэба разумець, што бяссонніца – гэта сіндром, – звяртае ўвагу Аляксей Аляксандраў. – У яе няма аднаго праблематычнага сімптому, размова заўсёды ідзе пра сукупнасць прыкметаў. Пра бяссонніцу сведчыць наяўнасць пастаянна (на працягу аднаго месяца і больш) альбо перыядычна (больш за тры месяцы) трох ці больш прыкметаў.
Да сімптомаў бяссонніцы адносяцца:
- Цяжкасці з засынаннем (патрабуецца больш за 30 хвілін, каб заснуць)
- Неспакойны сон (усю ноч у галаву «лезуць думкі»)
- Прысутнасць страху перад немагчымасцю заснуць
- Частыя абуджэнні на працягу ночы, павярхоўны сон
- Раннія абуджэнні і немагчымасць паўторнага засынання
- Паніжаны фон настрою і трывожнасць
- Зніжэнне працаздольнасці на працягу дня
- Дзённая дрымотнасць на фоне начнога недасыпання.
Сама па сабе бяссонніца таксама можа выступаць сімптомам. Напрыклад, пры дэпрэсіі, найбольш распаўсюджаным расстройстве псіхікі, парушэнне сну з'яўляецца адным з прыкметаў стану. Гэта асабліва важна пры схаванай дэпрэсіі, якая не суправаджаецца зніжэннем настрою і характарызуецца ў агульным нармальным эмацыянальным фонам.
Парушэнні сну, у цэлым, назіраюцца ў 40% людзей з псіхічнымі захворваннямі і расстройствамі. У пацыентаў з шызафрэніяй бяссонніца сустракаецца ў 60-80% выпадкаў.
Пры біпалярным расстройстве парушэнні сну значна павялічваюць рызыку маніі.
Нявырашаныя праблемы са сном ва ўмоўна здаровых людзей могуць выступаць фактарам рызыкі дэпрэсіі. А пры яе развіцці павялічваюць верагоднасць суіцыду альбо рэцыдыву суіцыдальных спробаў. Разам з тым, эфектыўнае лячэнне бяссонніцы можа папярэдзіць развіццё дэпрэсіі, дэлірыю, посткавіднай астэніі і многіх іншых псіхічных расстройстваў на фоне саматычных захворванняў альбо без іх.
Характэрна, што пры цяжкім цячэнні каранавіруснай інфекцыі з неабходнасцю лячэння ў стацыянары праблемы са сном назіраюцца з той жа частатой, што і ў пацыентаў з шызафрэніяй – у 60-80% выпадкаў.
– Наўрад ці тут можна праводзіць нейкую паралель, – лічыць Аляксей Аляксандраў. – Гэта хутчэй пра цяжар стану і пра тое, што сапраўды шмат пацыентаў пакутуюць ад парушэнняў сну і маюць патрэбу ў дапамозе спецыяльнымі прэпаратамі.
Мелатанін супраць бяссонніцы і каранавіруснай інфекцыі
Акрамя ўсяго іншага, бяссонніца можа выступаць трыгерам дэлірыю. Гэта псіхічнае расстройства, якое характарызуецца парушэннем свядомасці і абумоўленае рэакцыяй галаўнога мозгу на знешнія раздражняльнікі. Дэлірый пры COVID-19 – найбольш частае псіхіятрычнае ўскладненне ў пацыентаў на стацыянарным лячэнні, асабліва ў аддзяленнях рэанімацыі. Па словах эксперта, бяссонніца, абцяжараная дэлірыем, з'яўляецца своеасаблівым маркерам каранавіруснай інфекцыі і адрознівае яе ад іншых інфекцый.
У сітуацыі, якая склалася, цікавым аказаўся вопыт краінаў, якія аднымі з першых сутыкнуліся з каранавіруснай інфекцыяй.
Большасці стацыянарных пацыентаў з COVID-19 і парушэннем сну ўрачы не прызначалі цяжкія прэпараты, якія паказаны пры дэлірыях (напрыклад, дыязепам). Турбуючыся за дыханне, ім давалі мелатанін, які вядомы як цалкам лёгкі безрэцэптурны прэпарат. Тым не менш, эфект пераўзышоў усе чаканні: на фоне мелатаніну ў пацыентаў зніжалася трывога, паляпшалася якасць сну, памяншалася выяўленасць дэлірыю. У дадатак да ўсяго мелатанін пачаў выяўляць зусім нечаканыя эфекты. Так, урачы адзначалі памяншэнне рэспіраторнага дыстрэс-сіндрому, цытакінавага шторму і нават фіброзу лёгкіх. Гэта значыць, тых цяжкіх ускладненняў кавід-інфекцыі, якія часта прыводзяць да гібелі пацыента.
Сёння мелатанін на поўным сур'ёзе разглядаюць, як адзін з прэпаратаў, які можа быць патэнцыяльна карысны ў лячэнні новай каранавіруснай інфекцыі. Зараз прадстаўленыя вынікі 9 рандамізаваных клінічных даследаванняў, на падставе якіх можна зрабіць выснову, што патэнцыял прэпаратаў для нармалізацыі сну пры лячэнні COVID-19 інфекцыі яшчэ цалкам не раскрыты.
Безумоўна, спадзявацца толькі на мелатанін для вырашэння праблемаў са сном на фоне каранавіруснай інфекцыі ўсё ж такі не варта. Кожны выпадак з'яўляецца ўнікальным, патрабуе індывідуальнага падыходу. І часцяком, як паказвае практыка, без прызначэння спецыфічных прэпаратаў ад бяссонніцы не абысціся. І пра гэта мы абавязкова пагаворым асобна.
https://bel.24health.by/kab-ne-zyaulyalisya-galyucynacyi-spim-pravilna/
