Больш за 4 000 жанчын у Беларусі штогод даведваюцца пра страшны дыягназ «рак малочнай залозы». Пасля першага шоку мэта толькі адна – уратавацца. Аднак не менш важна вярнуцца да нармальнага жыцця. На жаль, пра тое, што пасля лячэння вельмі важна правільна аднаўляцца, часта не ведаюць ці забываюць не толькі пацыенты.
Некаторыя ўрачы лічаць, што галоўнае – пазбавіцца ад пухліны, а рэабілітацыя – марнаванне часу і сродкаў. Але ж менавіта яна дазваляе не толькі звесці да мінімуму ўскладненні пасля радыкальнага лячэння, але і ўзнавіцца псіхалагічна, вярнуць чалавеку самога сябе, веру і магчымасць максімальна паўнавартасна жыць і далей.
Комплекснай рэабілітацыяй анкалагічных пацыентаў займаюцца ў Рэспубліканскім навукова-практычным цэнтры медыцынскай экспертызы і рэабілітацыі з 2010 года. Гэта адзіная ў краіне ўстанова, якая вядзе навуковую і практычную дзейнасць па пытаннях рэабілітацыі анкапацыентаў з рознымі лакалізацыямі хваробы. На практыцы каля траціны ўсіх пацыентаў – жанчыны пасля радыкальнага лячэння раку малочнай залозы або палавой сферы.
Цэнтр разлічаны на 110 ложкаў. У 2017 годзе дапамогу тут атрымалі 2 471 чалавек, з іх 695 жанчын пасля радыкальнага лячэння раку малочнай залозы.
Алена Багамазава
Намеснік дырэктара па клінічнай працы РНПЦ МЭіР, кандыдат медыцынскіх навук
Сёння ўжо не толькі медыкі разумеюць важнасць рэабілітацыі. Нашы пацыенты праяўляюць да гэтага ўсё большую цікавасць і актыўнасць, ствараюць свае грамадскія арганізацыі і актыўна ўзаемадзейнічаюць з намі ў пытаннях паляпшэння якасці жыцця. Важна, каб яны ведалі пра магчымасці рэабілітацыі і актыўна ўдзельнічалі ў гэтым працэсе. Усе паказанні для рэабілітацыі і ўмовы яе атрымання ў дзяржустановах можна знайсці ў Загадзе Міністэрства аховы здароўя ад 14.01.2011 № 28 «Аб парадку адбору і накіравання пацыентаў на медыцынскую экспертызу і медыцынскую рэабілітацыю ў дзяржаўную ўстанову «Рэспубліканскі навукова-практычны цэнтр медыцынскай экспертызы і рэабілітацыі» і ад 12.11.2014 года № 1168 «Аб унясенні змяненняў і дапаўненняў у загад Загада Міністэрства аховы здароўя Рэспублікі Беларусь ад 14.01.2011 № 28». Трапіць да нас можна пры наяўнасці паказанняў для рэабілітацыі ў накірунку з любога населенага пункта Беларусі.
Калі пачынаць рэабілітацыю?
Алена Багамазава
Намеснік дырэктара па клінічнай працы РНПЦ МЭіР, кандыдат медыцынскіх навук
Добра, калі рэабілітацыйныя мерапрыемствы пачнуцца яшчэ ў рэанімацыйнай палаце, калі жанчына толькі прыходзіць у сябе пасля аперацыі. Урачы разам з рэабілітолагамі (як правіла, гэтыя спецыялісты ўжо ёсць у кожнай лячэбнай установе) падкажуць, як правільна ўстаць, як апранацца, як трымаць руку, якія практыкаванні праводзіць. Многія лічаць, што гэта дробязі, але чым раней мы будзем займацца аднаўленнем, тым большая колькасць людзей вернецца да актыўнага жыцця ў больш кароткія тэрміны. Самая простая рэкамендацыя – не залежвацца ў ложку. Кожны крок, пройдзены па бальнічным калідоры, – таксама пачатковы аднаўленчы элемент.
Найбольш прадуктыўным лічыцца этап ранняй рэабілітацыі, адразу пасля радыкальнага лячэння раку грудзей (хірургічнага лячэння, хімія-і прамянёвай тэрапіі). Нескладаныя працэдуры ў гэтым выпадку могуць дапамагчы прадухіліць ці паменшыць цяжкасць постаперацыйных ускладненняў. Магчымая і позняя рэабілітацыя – для тых, у каго ад моманту лячэння прайшло больш за год.
Алена Багамазава
Намеснік дырэктара па клінічнай працы РНПЦ МЭіР, кандыдат медыцынскіх навук
Калі з моманту радыкальнага лячэння праходзіць час, жанчыны часта прыязджаюць да нас з цяжкімі ўскладненнямі. Напрыклад, калі ёсць лімфатычны ацёк рукі, абмежаванне рухаў у плечавым суставе. Часта такія пацыенткі не могуць падняць руку вышэй за 90 градусаў, у сувязі з чым самаабслугоўванне больш складанае і зніжана якасць жыцця, часта назіраюцца праблемы псіхалагічнага профілю. Наша задача ў такім выпадку – паменшыць аб'ём канечнасці хоць бы на некалькі сантыметраў, павялічыць аб'ём рухаў у суставе, правесці псіхалагічную карэкцыю, навучыць пацыентку методыцы самамасажу, лячэбнай фізкультуры, падабраць кампрэсійны трыкатаж, навучыць правілам догляду канечнасці.
Асноўныя і найбольш частыя ўскладненні збоку верхняй канечнасці пасля радыкальных мастэктамій – парушэнне лімфааттока ў выглядзе лімфатычнага ацёку канечнасці, вянознага адтоку ў выглядзе стэнозаў або аклюзій падпахавай і/або падключычнай вен, грубыя рубцы, якія абмяжоўваюць функцыю канечнасці ў плечавым суставе, і брахіапляксіт. У сукупнасці гэта і складае «постмастэктамічны сіндром».
Што ўключае комплексная рэабілітацыя?
Алена Багамазава
Намеснік дырэктара па клінічнай працы РНПЦ МЭіР, кандыдат медыцынскіх навук
У аснове рэабілітацыі анкапацыентаў ляжыць псіхалагічная і псіхатэрапеўтычная дапамога, медыкаментозная падтрымка, лячэбная фізкультура. Выкарыстоўваем мы і апаратную фізіятэрапію, бальнеалячэнне, масажы розных відаў, дыетатэрапію. Наша асноўная задача – навучыць пацыента жыць у новых абставінах.
- Псіхалагічная (псіхатэрапеўтычная) карэкцыя. Псіхолаг або псіхатэрапеўт камунікуюць і тэсціруюць пацыентаў, выяўляюць узровень дэпрэсіі і трывогі. Гэты этап дыягностыкі дапамагае падабраць для кожнага індывідуальную форму працы. У цэнтры ёсць магчымасць наведваць як групавыя, так і індывідуальныя заняткі. Усё будзе залежыць ад стану і жаданняў пацыента. Ад чаго ўзнікла хвароба? Камусьці цяжка даюцца перажыванні сямейных праблем, хтосьці баіцца страціць працу, у іншых ёсць звычка ўсе эмоцыі збіраць у сабе, некаторым проста трэба прыйсці ў сябе пасля знясільваючага лячэння і паверыць у тое, што жыццё працягваецца.
Лячэбная фізкультура. Найбольш частае ўскладненне пасля мастэктаміі – лімфядэма. З такімі пацыенткамі інструктар ЛФК праводзіць пальчыкавую гімнастыку. Яна накіравана на дробную маторыку кісці, паляпшае мікрацыркуляцыю, лімфадрэнаж і спрыяе хутчэйшаму адтоку лімфы. Пры неабходнасці праводзяць заняткі для тых, у каго абмежаваны рух у суставе.
Апаратная фізіятэрапія. Рэабілітацыйны эфект дасягаецца пры дапамозе ўздзеяння святлом, магнітным полем. Так, напрыклад, магнітатурбатрон не мае супрацьпаказанняў для анкапацыентаў. Яго ўздзеянне спрыяе памяншэнню фіброзных змен пасля прамянёвай тэрапіі, памяншае болевы сіндром, спрыяе павышэнню імунітэту.- Класічны масаж і лімфадрэнажны масаж з бандажаваннем.
Пнеўмакампрэсійная тэрапія дазваляе палепшыць мікрацыркуляцыю і лімфадрэнаж у пашкоджанай канечнасці.- Бальнеятэрапія. Розныя віды ваннаў, у тым ліку сухія.
- Лазератэрапія, саляны пакой, аэраіонатэрапія, надвеннае лазернае апрамяненне крыві. Гэтыя мерапрыемствы дазваляюць падняць імунітэт, палепшыць агульны стан.
- Медыкаментозная тэрапія. Па паказаннях.
- Дыетатэрапія.
- Навучанне. У цэнтры дзейнічае Школа пацыента, дзе жанчынам распавядаюць пра тое, як правільна жыць пасля мастэктаміі, выконваць спецыяльныя практыкаванні, пра абмежаванні і спецыяльныя сродкі рэабілітацыі (кампрэсійны рукаў).
«Новы» масаж з выдатным вынікам
Памяншэнне аб'ёму рукі на 4 см – значны поспех. Яго ўдалося дасягнуць дзякуючы новай методыцы – лімфадрэнажны масаж з бандажаваннем. Тэхналогію беларускія спецыялісты вывучылі ў калегаў з Польшчы, Літвы, Латвіі і Германіі, дзе метад актыўна ўжываецца і дае добрыя вынікі. Са жніўня засвоілі яго і ў цэнтры.
Спачатку пацыенту праводзіцца лімфадрэнажны масаж усяго цела. Робіцца гэта для таго, каб вызваліць лімфатычныя вузлы. Такім чынам, лімфа можа ісці з пашкоджанай канечнасці ў свабодную прастору.
Затым праводзіцца бандажаванне канечнасці з выкарыстаннем спецыяльных бінтоў кароткага расцяжэння, паралону і ваты. За кошт гэтых матэрыялаў ствараецца кампрэсія канечнасці. Гэта спрыяе больш выяўленаму адтоку лімфы з яе ў лімфоіднае рэчышча. У такім бандажы чалавек павінен хадзіць каля сутак. На этапе засваення пакуль гэты час не перавышае 12 гадзін.
Алена Багамазава
Намеснік дырэктара па клінічнай працы РНПЦ МЭіР, кандыдат медыцынскіх навук
Методыка вельмі працаёмкая і патрабуе карпатлівай працы, але дазваляе дамагчыся добрых вынікаў. Асноўная задача – стварыць правільную кампрэсію канечнасці пры накладванні бандажу. Спецыяліст накладвае матэрыялы ў пэўнай паслядоўнасці, затым фіксуе іх бінтамі кароткага нацяжэння з пэўнай ступенню кампрэсіі. Тым самым за кошт сціскання лімфа рухаецца ад дыстальных аддзелаў канечнасці да праксімальных (ад пальцаў да перадплечча).
Пакуль такое лячэнне прайшлі 10 чалавек. Вынік добры і варты сур'ёзнай увагі да гэтай методыкі. Ва ўсіх пацыентаў атрымалася значна паменшыць аб'ёмы пашкоджанай канечнасці. Плануем ацаніць вынікі праз паўгода і год, бо нам важна дасягнуць доўгатэрміновага станоўчага эфекту.
Акрамя комплекснай тэрапіі пасля радыкальнага лячэння раку малочнай залозы, у РНПЦ медыцынскай экспертызы і рэабілітацыі праходзяць аднаўленне пацыенты пасля завяршэння радыкальнага лячэння з нагоды раку іншых лакалізацый (жаночай і мужчынскай палавой сферы, шчытападобнай залозы, страўнікава-кішачнага тракта, нырак, скуры і г.д.).
