Зараз спецыялісты з самых розных галінаў медыцыны сышліся ў меркаванні, што харчаванне аказвае прамое ўздзеянне на структурныя, функцыянальныя і метабалічныя працэсы, якія адбываюцца ў арганізме. У залежнасці ад свайго колькаснага і якаснага складу харчаванне можа выступаць альбо фактарам рызыкі, альбо сродкам комплекснай прафілактыкі і лячэння многіх захворванняў.
Лічыцца, што для забеспячэння нармальнага ўзроўню жыццядзейнасці клетак нашага арганізма патрабуецца больш за 75 розных нутрыентаў. Большасць з іх (каля 45) з'яўляюцца незаменнымі (эсэнцыяльнымі) і павінны паступаць з ежай. Астатнія могуць быць рэсінтэзаваныя ў арганізме.
Сярод макранутрыентаў галоўную ролю адыгрываюць бялкі, якія забяспечваюць практычна ўсе структурна-функцыянальныя ўзаемаадносіны ў арганізме. Пра тое, чаму высокабялковая ежа важная ў перыяды цяжкай хваробы і аднаўлення і як пазбегнуць пратэінавага голаду, распавяла анестэзіёлаг-рэаніматолаг, кандыдат медыцынскіх навук, дацэнт кафедры анестэзіялогіі і рэаніматалогіі БелМАПА Вольга Святліцкая.
Бялок як ён ёсць
Незаменнымі для чалавека з'яўляюцца 8 амінакіслотаў: ізалейцын, лейцын, лізін, метыянін, валін, трэанін, фенілаланін, трыптафан, якія альбо не сінтэзуюцца ў арганізме, альбо аб'ём іх біясінтэзу недастатковы. Гэтыя амінакіслоты ў дастатковай колькасці можна атрымаць толькі з ежы, прычым жывёльнага паходжання.
Пры гэтым шэраг незаменных амінакіслотаў з'яўляюцца папярэднікамі для сінтэзу замяняльных. З пункту гледжання метабалізму, абсалютна заменнымі з'яўляюцца толькі глютамінавая кіслата і серын. Астатнія амінакіслоты з'яўляюцца ўмоўна заменнымі (паўэсэнцыяльнымі), гэта значыць, пры пэўных стрэсавых абставінах (сэпсіс, цяжкая спалучаная траўма і інш.) выпрацоўваюцца ў недастатковай колькасці альбо не сінтэзуюцца зусім.
Бялкамі з высокай біялагічнай каштоўнасцю з'яўляюцца бялкі жывёльнага паходжання (з мяса, малака, яек). Для задавальнення патрэбы здаровага дарослага чалавека іх дастаткова 0,75 г на 1 кг ідэальнай масы цела, што складае ўсяго 52,5 г бялку ў суткі.
Пры змешаным рацыёне, у які ўваходзяць бялкі і жывёльнага, і расліннага паходжання, патрэба ў бялку ўзрастае і складае 0,85-1,0 г на кг ідэальнай масы цела (59,5-70,0 г бялку ў суткі). Гэта тлумачыцца тым, што амінакіслотны склад раслінных бялкоў значна адрозніваецца ад аптымальнага для чалавека.
Бялок – другое лякарства
У пацыента з сэпсісам, напрыклад, страта мышачнай тканкі пры адсутнасці дадатковага высокабялковага харчавання можа дасягаць 1 кілаграма ў суткі – чалавек літаральна растае на вачах. Тыя, хто перанёс рэканструяваную аперацыю на органах СКТ, нават пры ўмове няўскладненага пасляаперацыйнага перыяду, губляюць у сярэднім 10-20% масы цела, калі не атрымліваюць высокабялковага харчавання.
Страта мышачнай масы і сілы, прыгнёт імуннай сістэмы заканамерна суправаджаюцца павелічэннем колькасці інфекцыйных ускладненняў, працягласці штучнай вентыляцыі лёгкіх, зніжаючы шанцы на выздараўленне і зацягваючы тэрміны знаходжання ў аддзяленнях рэанімацыі і інтэнсіўнай тэрапіі і ў стацыянары.
Па словах эксперта, патрэба ў бялковым забеспячэнні пацыентаў у залежнасці ад фазы цячэння захворвання і цяжару стану складае 1-2 г/кг у суткі. Відавочна, што каштоўнасць пажыўных субстратаў, якія прапаноўваюць пацыентам, будзе вызначацца колькасным і якасным складам бялку, што змяшчаецца ў іх.
Але як забяспечыць пратэінавую падтрымку звонку, калі:
- апетыт падчас хваробы зніжаны або адсутнічае зусім;
- пры паталогіях СКТ парушаецца працэс ператраўлівання цвёрдай ежы і засваення пажыўных рэчываў;
- пры пэўных станах (напрыклад, анкалагічных захворваннях ротавай поласці, гартані ці стрававода) ужыванне ў ежу цвёрдых харчовых прадуктаў альбо абцяжаранае, альбо немагчымае.
У рэанімацыях стацыянараў гэтае пытанне вырашаецца прызначэннем цяжкахворым парэнтэральнага і/або спецыялізаванага энтэральнага харчавання. Пры пашырэнні пажыўнага рацыёну пацыентаў рэанімацыйных аддзяленняў або ў іншых умовах крыніцай такой неабходнай пратэінавай падтрымкі могуць служыць кісламалочныя напоі з высокім утрыманнем бялку – да 30 г на 250 мл прадукту.
Каштоўны прадукт уключае не толькі высокую канцэнтрацыю неабходнага макранутрыента, але і ўвесь пералік незаменных амінакіслотаў. За кошт вадкай кансістэнцыі такая форма пратэінавай падтрымкі найбольш аптымальная для камфортнага праходжання ежы па страваводзе. Аслаблены і знясілены хваробай арганізм эканомна расходуе рэсурсы, неабходныя для яе ператраўлівання. Дзякуючы наяўнасці лактабактэрый, кісламалочныя напоі лёгка ператраўліваюцца, што спрыяе аптымальнаму засваенню карысных і пажыўных рэчываў.
Такім чынам, пры забеспячэнні павышанай патрэбы ў бялках у перыяд хваробы і аднаўлення, энергіі дастаткова для нармалізацыі сінтэзу бялкоў і адбудовы ўсіх парушаных у арганізме працэсаў.
Матэрыялы на сайце slushna.by носяць інфармацыйны характар і прызначаныя для адукацыйных мэтаў. Інфармацыя не павінна выкарыстоўвацца ў якасці медыцынскіх рэкамендацый. Ставіць дыягназ і прызначае лячэнне толькі ваш урач. Рэдакцыя сайта не нясе адказнасці за магчымыя негатыўныя наступствы, якія ўзніклі ў выніку выкарыстання інфармацыі, размешчанай на сайце slushna.by