06.11.2019
06.11.2019

Роля бялку ў перыяд хваробы. Місія выканальная

logo
Карысныя прадукты
0 45
Памер шрыфта:
  • A
  • A
  • A

Зараз спецыялісты з самых розных галінаў медыцыны сышліся ў меркаванні, што харчаванне аказвае прамое ўздзеянне на структурныя, функцыянальныя і метабалічныя працэсы, якія адбываюцца ў арганізме. У залежнасці ад свайго колькаснага і якаснага складу харчаванне можа выступаць альбо фактарам рызыкі, альбо сродкам комплекснай прафілактыкі і лячэння многіх захворванняў.

Лічыцца, што для забеспячэння нармальнага ўзроўню жыццядзейнасці клетак нашага арганізма патрабуецца больш за 75 розных нутрыентаў. Большасць з іх (каля 45) з'яўляюцца незаменнымі (эсэнцыяльнымі) і павінны паступаць з ежай. Астатнія могуць быць рэсінтэзаваныя ў арганізме.

Сярод макранутрыентаў галоўную ролю адыгрываюць бялкі, якія забяспечваюць практычна ўсе структурна-функцыянальныя ўзаемаадносіны ў арганізме. Пра тое, чаму высокабялковая ежа важная ў перыяды цяжкай хваробы і аднаўлення і як пазбегнуць пратэінавага голаду, распавяла анестэзіёлаг-рэаніматолаг, кандыдат медыцынскіх навук, дацэнт кафедры анестэзіялогіі і рэаніматалогіі БелМАПА Вольга Святліцкая.

Бялок як ён ёсць

Бялкі для хворага: неабходныя ў дастатковай колькасці

 
Вольга Святліцкая
Анестэзіёлаг-рэаніматолаг, кандыдат медыцынскіх навук, дацэнт кафедры анестэзіялогіі і рэаніматалогіі БелМАПА
Каля 20% масы цела чалавека складаюць бялкі, якія адрозніваюцца вялікай разнастайнасцю саставу, структуры, функцыі і месца размяшчэння ў арганізме. Усяго 20 амінакіслот у розных спалучэннях вызначаюць састаў і, адпаведна, разнастайныя функцыі бялкоў у арганізме чалавека: пластычную (асноўны структурны кампанент клетак арганізма), транспартную (транспартныя бялкі), каталітычную (ферменты), ахоўную (імунаглабуліны), рэгулятарную (гармоны) і энергетычную.

Незаменнымі для чалавека з'яўляюцца 8 амінакіслотаў: ізалейцын, лейцын, лізін, метыянін, валін, трэанін, фенілаланін, трыптафан, якія альбо не сінтэзуюцца ў арганізме, альбо аб'ём іх біясінтэзу недастатковы. Гэтыя амінакіслоты ў дастатковай колькасці можна атрымаць толькі з ежы, прычым жывёльнага паходжання.

Пры гэтым шэраг незаменных амінакіслотаў з'яўляюцца папярэднікамі для сінтэзу замяняльных. З пункту гледжання метабалізму, абсалютна заменнымі з'яўляюцца толькі глютамінавая кіслата і серын. Астатнія амінакіслоты з'яўляюцца ўмоўна заменнымі (паўэсэнцыяльнымі), гэта значыць, пры пэўных стрэсавых абставінах (сэпсіс, цяжкая спалучаная траўма і інш.) выпрацоўваюцца ў недастатковай колькасці альбо не сінтэзуюцца зусім.

 
Вольга Святліцкая
Анестэзіёлаг-рэаніматолаг, кандыдат медыцынскіх навук, дацэнт кафедры анестэзіялогіі і рэаніматалогіі БелМАПА
Да сёння пытанне пра аптымальнае бялковае забеспячэнне чалавека застаецца дыскусійным. Патрэба ў бялку, а значыць, у амінакіслотах – гэта дынамічная велічыня, якая залежыць ад розных фактараў: узросту, полу, фізічнай актыўнасці, фізіялагічнага стану арганізма (напрыклад, перыяд цяжарнасці, лактацыі), кліматычных умоў, наяўнасці захворванняў. Устаноўлена, што дарослы чалавек ва ўмовах паўсядзённай дзейнасці губляе каля 0,75-1 г бялку на 1 кг масы цела ў суткі. Біялагічная каштоўнасць бялкоў (ступень засваення бялковага азоту арганізмам) вызначаецца блізкасцю амінакіслотнага саставу харчовага бялку да амінакіслотнага саставу бялкоў цела.

Бялкамі з высокай біялагічнай каштоўнасцю з'яўляюцца бялкі жывёльнага паходжання (з мяса, малака, яек). Для задавальнення патрэбы здаровага дарослага чалавека іх дастаткова 0,75 г на 1 кг ідэальнай масы цела, што складае ўсяго 52,5 г бялку ў суткі.

Пры змешаным рацыёне, у які ўваходзяць бялкі і жывёльнага, і расліннага паходжання, патрэба ў бялку ўзрастае і складае 0,85-1,0 г на кг ідэальнай масы цела (59,5-70,0 г бялку ў суткі). Гэта тлумачыцца тым, што амінакіслотны склад раслінных бялкоў значна адрозніваецца ад аптымальнага для чалавека.

Бялок – другое лякарства

Бялок – другое лякарства

 
Вольга Святліцкая
Анестэзіёлаг-рэаніматолаг, кандыдат медыцынскіх навук, дацэнт кафедры анестэзіялогіі і рэаніматалогіі БелМАПА
Пры развіцці розных захворванняў патрэба ў бялку істотна змяняецца. Так, пры цяжкай спалучанай траўме, сэпсісе, апёках, аб'ёмных хірургічных умяшаннях і інш. страты бялку рэзка ўзрастаюць і могуць складаць 125-250 г у суткі і нават больш. Дарэчы, экзагенны дэфіцыт 1 г азоту (6,25 г бялку) у такіх сітуацыях прыводзіць да кампенсатарнага распаду 25 г мышачнай тканкі.

У пацыента з сэпсісам, напрыклад, страта мышачнай тканкі пры адсутнасці дадатковага высокабялковага харчавання можа дасягаць 1 кілаграма ў суткі – чалавек літаральна растае на вачах. Тыя, хто перанёс рэканструяваную аперацыю на органах СКТ, нават пры ўмове няўскладненага пасляаперацыйнага перыяду, губляюць у сярэднім 10-20% масы цела, калі не атрымліваюць высокабялковага харчавання.

Страта мышачнай масы і сілы, прыгнёт імуннай сістэмы заканамерна суправаджаюцца павелічэннем колькасці інфекцыйных ускладненняў, працягласці штучнай вентыляцыі лёгкіх, зніжаючы шанцы на выздараўленне і зацягваючы тэрміны знаходжання ў аддзяленнях рэанімацыі і інтэнсіўнай тэрапіі і ў стацыянары.

Па словах эксперта, патрэба ў бялковым забеспячэнні пацыентаў у залежнасці ад фазы цячэння захворвання і цяжару стану складае 1-2 г/кг у суткі. Відавочна, што каштоўнасць пажыўных субстратаў, якія прапаноўваюць пацыентам, будзе вызначацца колькасным і якасным складам бялку, што змяшчаецца ў іх.

Але як забяспечыць пратэінавую падтрымку звонку, калі:

  • апетыт падчас хваробы зніжаны або адсутнічае зусім;
  • пры паталогіях СКТ парушаецца працэс ператраўлівання цвёрдай ежы і засваення пажыўных рэчываў;
  • пры пэўных станах (напрыклад, анкалагічных захворваннях ротавай поласці, гартані ці стрававода) ужыванне ў ежу цвёрдых харчовых прадуктаў альбо абцяжаранае, альбо немагчымае.

У рэанімацыях стацыянараў гэтае пытанне вырашаецца прызначэннем цяжкахворым парэнтэральнага і/або спецыялізаванага энтэральнага харчавання. Пры пашырэнні пажыўнага рацыёну пацыентаў рэанімацыйных аддзяленняў або ў іншых умовах крыніцай такой неабходнай пратэінавай падтрымкі могуць служыць кісламалочныя напоі з высокім утрыманнем бялку – да 30 г на 250 мл прадукту.

Каштоўны прадукт уключае не толькі высокую канцэнтрацыю неабходнага макранутрыента, але і ўвесь пералік незаменных амінакіслотаў. За кошт вадкай кансістэнцыі такая форма пратэінавай падтрымкі найбольш аптымальная для камфортнага праходжання ежы па страваводзе. Аслаблены і знясілены хваробай арганізм эканомна расходуе рэсурсы, неабходныя для яе ператраўлівання. Дзякуючы наяўнасці лактабактэрый, кісламалочныя напоі лёгка ператраўліваюцца, што спрыяе аптымальнаму засваенню карысных і пажыўных рэчываў.

Такім чынам, пры забеспячэнні павышанай патрэбы ў бялках у перыяд хваробы і аднаўлення, энергіі дастаткова для нармалізацыі сінтэзу бялкоў і адбудовы ўсіх парушаных у арганізме працэсаў.

Матэрыялы на сайце slushna.by носяць інфармацыйны характар і прызначаныя для адукацыйных мэтаў. Інфармацыя не павінна выкарыстоўвацца ў якасці медыцынскіх рэкамендацый. Ставіць дыягназ і прызначае лячэнне толькі ваш урач. Рэдакцыя сайта не нясе адказнасці за магчымыя негатыўныя наступствы, якія ўзніклі ў выніку выкарыстання інфармацыі, размешчанай на сайце slushna.by

0 45

Журналіст. Вышэйшая адукацыя. Сябра Беларускага саюза журналістаў. Стаж працы ў прафесіі – 20 гадоў. Беларуска. Нарадзілася ў г.Ганцавічы Брэсцкай вобласці. У 2001 годзе скончыла факультэт журналістыкі Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта па спецыяльнасці «Журналістыка». Працавала спецыяльным карэспандэнтам аддзела эканомікі газеты «Беларуская ніва», аглядальнікам аддзела пісьмаў, аглядальнікам аддзела сацыяльных праблемаў газеты «Савецкая Беларусь» (зараз – «Выдавецкі дом «Беларусь сёння»). З 2016 года – карэспандэнт уласны аддзела інтэрнэт-праектаў РУП «Рэдакцыя газеты «Медыцынскі веснік». З 2000 года з'яўляецца сябрам Беларускага саюза журналістаў (БСЖ). У 2002 годзе стала лаўрэатам прэміі БСЖ за лепшую журналісцкую працу. У 2017 годзе – лаўрэатам прэміі БСЖ «Залатое пяро».