Адразу скажу: матэрыял гэты – не зусім поўнае, так бы мовіць, кіраўніцтва па прыгатаванні скрыпеню. Хаця гады тры-чатыры таму я пры дапамозе сваіх бацькоў якраз-такі і прайшла ўсе этапы нарыхтоўкі капорскага чаю. Ён жа – кіпрэй, ён жа – іван-чай… А таксама – вярба-трава, дзікі лён, пухавік, пажарнік, дрома…
Гарбата з скрыпня
Дык вось каб хораша так распісаць, у падрабязнасцях, ды яшчэ са сваімі фотаздымкамі, нядрэнна было б прайсці ўсё спачатку – сёлета. Але на гэта патрэбна шмат вольнага часу, намаганняў і нават... упэўненасці ў прагнозе надвор’я! А чаму? Пра тое крыху пазней.
А зараз проста прайдуся па «вяршках»… Каб вы, шаноўныя сябры, крыху ўявілі сабе, што вас чакае, калі захочаце прыгатаваць капорскі чай самастойна. І кожны можа зрабіць для сябе выснову: замарочвацца з усім гэтым альбо проста набыць гатовы прадукт. А мая выснова вядомая: замарочвацца! 🙂 Нягледзячы ні на што! Зрэшты, магчыма, камусьці і гэтага аповеду хопіць…
На жаль, сёлета яшчэ нідзе паблізу не бачыла, ці цвіце ўжо скрыпень. Але па тэрмінах яму час! Можна збіраць лісце, пакуль на раслінах не з’явіцца пух. Бо гарбата з пухам… Не, нясмачна! 🙂
Хтосьці проста сушыць кветкі і лісце скрыпеню, як той жа святаяннік ці чабор, а тады п’е ў сваё задавальненне. Я ж у свой час натхнілася на ўвесь працэс, уключаючы ферментацыю.
Як збіраць і сушыць расліны
Пачынаем са збору лісця. Што б там пра кветкі ні казалі, мы іх не выкарыстоўвалі. Зразумела, што шукаем зараснікі скрыпеню падалей ад дарог, у больш-менш экалагічна чыстым месцы. Звычайна на высечках лясных яго – вялі-і-і-ізныя зараснікі!
І вось тут нам першы раз спатрэбіцца прагноз надвор’я. Збіраем не пад дажджом, не пасля дажджу і не перад ім! У ідэале сухое надвор’е павінна пратрымацца некалькі дзён. Дужа рана таксама па скрыпень не выпраўляемся: раса павінна высахнуць.
Скрыпень-то рассяляецца вельмі лёгка, але лепей усё ж расліны не ламаць, не знішчаць. Хаця гэта, безумоўна, лягчэй: наламаў ахапкі, занёс да сябе – і сядзі, лісце церабі. Але асабіста мне гэта нагадвае збор чарніцаў камбайнамі. Быццам бы і дазволена, але колькі раслінаў вырываецца з коранем!
Бывае, прыходзіш збіраць толькі са сваімі дзвюма ўмелымі ручкамі, а ў зарасніках чарнічніку ну столькі знішчаных кусцікаў ляжыць! Таму ў скрыпеню мы не будзем забіраць усё лісце са сцябліны. Дастаткова сашморгнуць з яе верхняй трэці альбо паловы. Адной рукой бярэмся дзесьці пад кветкай, другой – шморгаем уніз. Нічога цяжкага!
Колькі браць? А глядзіце самі. Разлічвайце свае сілы. Чым больш назбіраеце, тым даўжэй правозіцеся! 🙂
Пажадана як мага хутчэй даставіць сыравіну да таго месца, дзе яна будзе сушыцца. Бо калі паўдня лісце прастаіць у пакетах, яно папросту «згарыць». І будзе шкада працы.
Калі ў вас прыватная хата, дом з гаспадарчымі пабудовамі на летніку, дзе ёсць магчымасць рассцяліць лісце скрыпеню на свежым паветры, але абавязкова ў цені, зрабіце гэтак. Але і звычайная гарадская кватэра падыдзе.
Рассцілаем на падлозе стары падкоўдранік альбо прасціну ці проста кавалак натуральнай тканіны і высыпаем сыравіну тонкім слоем, не больш за 4-5 см.
Мы тады назбіралі яе столькі, што яна накрыла ўвесь падкоўдранік. 🙂
Працэс завяльвання лісця
А цяпер рыхтуйцеся перыядычна падыходзіць да лісця і варушыць яго. Па-першае, каб не «згарэла» (калі ляжыць разам, тэмпература павышаецца, і лісце навобмацак робіцца цёплым, затым гарачым і… чорным), па-другое, каб завялілася.
Трэба пільна сачыць за працэсам, на які можа пайсці цэлы дзень. Калі сыравіна завяліцца, будзе бачна няўзброеным вокам. Толькі трэба сачыць, каб лісце не зрабілася крохкім.
Пачарнела па краях, пачало ламацца – сыравіна ўжо няякасная.
Зрэшты, вы можаце спакойна займацца сваімі справамі, толькі час ад часу падыходзіць да скрыпеню і добра яго варушыць.
Падрыхтоўка лісця да ферментацыі
Затым вам спатрэбіцца час для таго, каб накіраваць лісце на ферментацыю (браджэнне). І вось гэта самы працаёмкі працэс. Плюс трэба ведаць прагноз надвор’я на 2-3 дні запар, каб быць упэўненым, што ў вас у хаце ці кватэры тэмпература на працягу некалькіх сутак будзе трымацца на ўзроўні 23-25°С. Інакш… Сыравіна сапсуецца. Бачыце, колькі ў гэтай справе падводных камянёў?! І яны яшчэ не ўсе…
Цяпер аддзяляем частку лісця, невялікую жменьку, і пачынаем скручваць паміж далонямі ў каўбаску. Добра націскаючы, каб сок паказаўся. Доўга… Занудна… Марудна… Але – трэба! Каўбаскі шчыльненька складваем у ёмістасць, у якой яны не будуць акісляцца. Добра было б у драўляную, але… Чаго няма, таго няма…
Калі ўся сыравіна будзе скручаная ў макраватыя каўбаскі і складзеная, накрываем ёмістасць намочанай тканінай, пажадана натуральнай. Мне пашанцавала – у нас быў кавалак. І ставім на ферментацыю. Яна бывае лёгкай (3-9 гадзін), сярэдняй (10-19) і глыбокай (20-36). Я замахнулася адразу на глыбокую! 🙂
Але… Трэба, каб усё склалася ўдала. Каб лісце не пакрылася плесняй, каб пах з’явіўся. Кажуць, што грушы. Ці проста фруктовы. Таму правяраць і нюхаць час ад часу трэба.
Мне пашчасціла з тэмпературай (для страхоўкі каструлю са скрыпенем падняла на кухонную шафу – там тэмпература вышэйшая). І на трэція суткі… Унюхала! Тое, што трэба. 🙂
Пасля вырашыла зрабіць 2 віды чаю: ліставы і грануляваны.
Прыгатаванне грануляванага чаю
Таму частку каўбасак парэзала вострым нажом на невялікія кавалачкі, а другую – пракруціла праз мясарубку.
Сушыла ў духоўцы, ставячы на невялікую тэмпературу (градусаў у 100). Перад гэтым на дно духоўкі змяшчала чырвоную цэглу (так раяць), процівень засціла пергаментнай паперай, а саму духоўку прыадчыняла… Горача нашаму скрыпеню быць не павінна!
І, зноў-такі, сыравіну трэба перыядычна варушыць. Сушым да таго часу, пакуль лісце не пачынае адразу ж ламацца ў пальцах, а гранулы – рассыпацца.
Раяць яшчэ дасушваць у палатняных мяшэчках на сонцы… Але гэтага не рабіла. Проста ссыпала ў шкляныя слоікі ды моцна закруціла. А спажываць раяць праз месяц пасля сушкі.
Капорскі чай. Рэцэпт
Рэцэптаў атрымання смачнай, а галоўнае карыснай гарбаты таксама мора! А мне неяк палюбіўся той, што адразу ўбачыла.
Прыгатаванне
Абдаем заварачнік кіпнем, на 500 мл вады возьмем 2 лыжкі гатовага скрыпеню.
Заліваем яго прыкладна 150 мл гарачай вады і настойваем 5 хвілін.
Затым даліваем да верху і настойваем яшчэ 10 хвілін. А пасля захапляемся багаццем смаку. 🙂
Што тычыцца карысных уласцівасцяў капорскага чаю… Пра іх у сеціве можна прачытаць столькі! Я ж магу з уласнага вопыту сказаць вось што. Спаць пасля яго сапраўды хочацца… І гэта трэба ўлічваць. З раніцы лепей не піць. Хаця… Камусьці ён падасца танізуючым. Усе мы розныя.
І штосьці насамрэч пасля яго ўжывання ў галаве адбываецца. Не магу канкрэтна сказаць, што… Але штосьці адчувала натуральна. 🙂
Ну, і… Так! Больш за месяц не піць! Абавязкова зрабіць перапынак. Мы нават пасля 2 тыдняў яго рабілі. А затым можна зноў.
Самае цікавае, што аднойчы мяне такім чаем пачаставаў знаёмы доктар. Адчуўшы смак, з веданнем справы распыталася пра ферментацыю ды іншае. Гатавалі мы капорскі чай аднолькава! А значыць, спосаб сапраўды працуе.
Ну што? Хтосьці ўжо вырашыў замарочыцца? Тады – удачы! Насамрэч не так і страшна, як здаецца. 🙂 Калі дужа захацець…
Фота – з адкрытых інтэрнэт-крыніц.
