Чаму патрэбны самакантроль пацыентам з цукровым дыябетам? У чым яго эфектыўнасць? Што мае на ўвазе самакантроль? Ці сапраўды ён неабходны альбо дастаткова толькі прытрымлівацца прызначанай урачом тэрапіі?
Па тлумачэнні журналіст Слушна звярнулася да нашага пастаяннага эксперта – прафесара кафедры эндакрыналогіі Беларускага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта, старшыні БГМА «Эндакрыналогія і метабалізм» Алы Шапялькевіч.
Новыя падыходы ў лячэнні цукровага дыябету
Лячэнне цукровага дыябету, згодна з сучасным падыходам, разглядаецца перш за ўсё як кіраванне захворваннем. Базавым прынцыпам з'яўляецца навучанне пацыентаў навыкам саманавучання і самакантролю. Толькі той пацыент, які залучаны ў сістэму кіравання сваёй хваробай, можа прымаць найбольш эфектыўныя рашэнні, якія тычацца найлепшага вядзення свайго дыябету, упэўненая Ала Шапялькевіч.
Дарэчы, пра важнасць самакантролю ішла размова і падчас міжнароднай відэаканферэнцыі «2020: адкрыцці і выклікі ў эндакрыналогіі».
Немагчыма падабраць адзін раз і на ўсё жыццё схему прыёму прэпаратаў, якія зніжаюць цукар, альбо дозы інсуліну. Усё гэта даводзіцца ўвесь час карэктаваць, бо жыццё поўнае непрадбачаных сітуацый і фактараў, якія так ці інакш уплываюць на ўзровень глікеміі.
А кантроль глюкозы, падтрыманне яе на аптымальным узроўні мае вялікае значэнне ў прафілактыцы ўскладненняў цукровага дыябету, у тым ліку цяжкіх. Менавіта таму важны самакантроль.
Дык што ж такое самакантроль?
Самакантроль – гэта комплекс штодзённых мерапрыемстваў, які ўключае ў сябе:
- вымярэнне ўзроўню глюкозы ў крыві;
- разлік энергетычнай каштоўнасці рацыёну, у тым ліку ўтрыманне ў ім бялкоў, тлушчаў і вугляводаў;
- размеркаванне лёгказасваяльных вугляводаў (у грамах, хлебных адзінках);
- кантроль масы цела (індэкс масы цела не павінен перавышаць 25 кг/м2);
- вымярэнне артэрыяльнага ціску;
- веданне фактараў рызыкі і сімптомаў, а таксама прафілактыкі вострых ускладненняў цукровага дыябету (гіпаглікемія і гіперглікемія);
- вядзенне дзённіка самакантролю.
Вымярэнне ўзроўню глюкозы ў крыві
Вызначэнне ўзроўню глюкозы ў крыві дазваляе папярэдзіць такія цяжкія станы, як гіпаглікемія (зніжэнне ўзроўню глюкозы), якая можа працякаць бессімптомна, і гіперглікемія (павелічэнне ўтрымання глюкозы ў крыві).
Як часта неабходна вызначаць узровень глюкозы ў крыві:
- пры інсулінатэрапіі інсулінам кароткага і падоўжанага дзеяння – 3-4 і больш разоў у суткі;
- пры ЦД 2-га тыпу, на фоне прымянення камбінаванага лячэння інсулінам і лекавымі сродкамі ў таблетках, якія зніжаюць цукар, – мінімум 2 разы на дзень (у тым ліку вызначэнне глікеміі нашча і праз 2 гадзіны пасля ежы);
- пры ЦД 2-га тыпу, на фоне прыёму лекавых сродкаў у таблетках, якія зніжаюць цукар, – 3-4 разы на тыдзень (з выкарыстаннем «лесвічнага метаду»: чаргаванне вызначэння глікеміі нашча, праз 2 гадзіны пасля ежы, перад сном у розныя дні тыдня);
- на фоне сур'ёзных змяненняў у харчаванні, фізічнай актыўнасці, далучэнні вострых захворванняў, моцных стрэсаў, пасля купіравання гіпаглікеміі магчымае павелічэнне колькасці вызначэнняў глікеміі да 8-10 разоў у суткі.
Як правіла, у хатніх умовах для вызначэння ўзроўню цукру ў крыві выкарыстоўваецца глюкометр. Яго паказанні пажадана час ад часу параўноўваць з вынікамі, атрыманымі ў медыцынскіх лабараторыях. Аптымальная розніца – да 10%.
Нюансы выкарыстання глюкометра
Перад праколам пальца дастаткова вымыць рукі цёплай вадой. А вось апрацоўваць спіртам альбо іншымі растворамі не варта, бо гэта можа адбіцца на выніку. Пракол выконваецца на бакавой паверхні канцавой фалангі пальца (тут праходзяць крывяносныя сасуды). У падушачках шмат нервовых валокнаў, і такія праколы больш хваравітыя і даюць меншую колькасць крыві.
Для ацэнкі стану глікемічнага кантролю ўжываецца вызначэнне глікіраванага гемаглабіну (адлюстроўвае сярэдні ўзровень глюкозы ў крыві на працягу апошніх 3 месяцаў). Такі аналіз трэба выконваць як мінімум двойчы на год.
- Мэтавыя ўзроўні глікеміі нашча (плазма) – 4,4-7,2 ммоль/л, постпрандыяльныя (праз 2 гадзіны) – менш за 10 ммоль/л.
Пры двухразовым выяўленні гіперглікеміі больш за 13 ммоль/л неабходна вызначэнне кетонавых целаў у крыві ці мачы.
У сталых людзей мэтавы дыяпазон глікеміі нашча – 5-10 ммоль/л, перад сном – 6,1-11 ммоль/л.
- Вызначэнне ўзроўню ацэтону (кетонавых целаў) у мачы дапамагае своечасова вызначыць дэкампенсацыю цукровага дыябету з развіццём кетаацыдозу (назапашванне кетонавых целаў) і, адпаведна, прадухіліць цяжкае вострае ўскладненне –дыябетычную кому.
- Вымярэнне артэрыяльнага ціску не меней за 2 разы на дзень трэба праводзіць для пацыентаў пры спалучэнні цукровага дыябету з артэрыяльнай гіпертэнзіяй.
- Важна абмеркаваць з доктарам і ведаць свае паказчыкі ліпіднага спектру (ліпапратэідаў нізкай шчыльнасці і трыгліцерыдаў).
Вядзенне дзённіка самакантролю
Дзённік самакантролю можа адрознівацца ў залежнасці ад лячэння (лекавыя сродкі ў таблетках альбо інсулінатэрапія).
Асноўныя раздзелы дзённіка павінны ўключаць: колькасць вугляводаў (у хлебных адзінках – пры інсулінатэрапіі) альбо спіс прадуктаў на кожны прыём ежы, час і вынікі вымярэння глюкозы, паказчыкі масы цела, звесткі пра фізічную актыўнасць, дадзеныя пра ўзровень артэрыяльнага ціску, самаадчуванне.
Акрамя гэтага, у дзённік можна занесці вынікі даследавання ліпіднага абмену.
Матэрыялы на сайце slushna.by носяць інфармацыйны характар і прызначаныя для адукацыйных мэтаў. Інфармацыя не павінна выкарыстоўвацца ў якасці медыцынскіх рэкамендацый. Ставіць дыягназ і прызначае лячэнне толькі ваш урач. Рэдакцыя сайта не нясе адказнасці за магчымыя негатыўныя наступствы, якія ўзніклі ў выніку выкарыстання інфармацыі, размешчанай на сайце slushna.by
