У любым узросце харчаванню, яго збалансаванасці і якасці надаецца ключавая роля. Ежа служыць крыніцай энергіі для ўсіх органаў і сістэм чалавечага арганізма. У дзіцячым узросце паўнавартаснае харчаванне дазваляе правільна і гарманічна развівацца, у маладым і сталым – захоўваць здароўе і актыўнасць, у пажылым і старасці – напаўняе жыццёвай сілай.
З узростам наш арганізм перажывае пэўныя змены. Гэта тычыцца не толькі знешніх праяў. Змены адбываюцца, у тым ліку, і на клеткавым, малекулярным, тканкавым узроўні. Абмен рэчываў запавольваецца, парушаецца засваенне карысных рэчываў, зніжаюцца функцыянальныя магчымасці арганізма, у тым ліку стрававальнай сістэмы. Сакраторная і маторная функцыі страўніка зніжаюцца, памяншаецца колькасць актыўных ферментаў у падстраўнікавай залозе, маторная функцыя кішэчніка слабее, ён робіцца «лянівым».
У аснове паўнавартаснага рацыёну сталых людзей ляжаць тры прынцыпы: збалансаванасць рацыёну, натуральнасць прадуктаў і ўласныя адчуванні. Дык як улічыць усе нюансы стану здароўя і пры гэтым скласці карыснае меню? Пра гэта Слушна распавяла галоўны пазаштатны герантолаг Міністэрства аховы здароўя, кіраўнік Рэспубліканскага геранталагічнага цэнтра (актыўнага даўгалецця) Людміла Жылевіч.
Чаму сталаму чалавеку неабходна правільнае харчаванне
Неабходнасць у правільным харчаванні ў сталым узросце звязаная, у першую чаргу, з такімі асаблівасцямі функцый арганізма, як:
- пагаршэнне ператраўлівання і засваення ежы;
- павелічэнне патрэбы ў вітамінах і мінералах;
- слабасць кішэчнай перыстальтыкі (магчымыя запоры);
- зніжэнне выпрацоўкі сакраторных клетак (страўнікавы сок, саляная кіслата, ферменты);
- слабасць мышачнага тонусу страўніка.
Малочныя прадукты
Яны ўтрымліваюць кальцый, які так неабходны для прафілактыкі астэапарозу. Але і тут ёсць нюанс. У сілу недахопу стрававальных ферментаў многія сталыя людзі дрэнна пераносяць малако, таму лепей аддаваць перавагу кісламалочным прадуктам (але не абястлушчаным!).
Дарэчы, кальцый змяшчаецца ў звыклых нам кропе і пятрушцы, а таксама ў рэвеню, шпінаце, капусце, іншай ліставой зеляніне.
Гародніна і садавіна
Садавіна і гародніна абавязкова павінны прысутнічаць на стале. Вядома, найбольшую каштоўнасць яны ўяўляюць пры найменшай кулінарнай апрацоўцы. Разам з тым, пры некаторых захворваннях сырыя гародніна і садавіна могуць выклікаць далёка не прыемныя адчуванні. Але і гэта не нагода адмаўляцца ад іх зусім. Напрыклад:
- пры халецыстыце або напружанасці працы печані непажадана есці часнок у сырым выглядзе, але пры цеплавой апрацоўцы ён цалкам бяскрыўдны;
- калі сырая цыбуля выклікае ўздуцце, яе можна злёгку прытаміць або абліць кіпенем;
- яблык можа выклікаць закісанне і ўздуцце, таму яго трэба злёгку запячы ў духоўцы.
Морква аддае больш карысных рэчываў пры тушэнні з расліннымі алеямі. Буракі ў спалучэнні з раслінным алеем – выдатная «шчотка» для кішэчніка. Акрамя ўтрымання кальцыю, кроп і пятрушка стымулююць працу падстраўнікавай залозы. Пятрушка валодае яшчэ і мяккім мачагонным дзеяннем, а ў мужчын спрыяе падтрыманню ўзроўню тэстастэрону.
Соль, цукар і прыправы
Яшчэ адным важным прынцыпам харчавання сталых людзей з'яўляецца зніжэнне ўжывання солі. Яе лішак прыводзіць да затрымкі вадкасці ў арганізме, неспрыяльна ўздзейнічае на ныркі. І, як вынік, павышаецца артэрыяльны ціск.
Разам тым, поўная адмова ад солі можа прывесці да іншай праблемы – гіпанатрыеміі, якая выклікае парушэнні рытму сэрца. Норма ў суткі – да 3 грамаў солі, адзначыла Людміла Жылевіч, дадаўшы, што частку гэтай нормы мы атрымліваем непасрэдна з прадуктаў харчавання.
Замест цукру эксперт раіць выкарыстоўваць мёд або, калі ўжо вельмі хочацца салодкага, можна з'есці трохі (памятайце, што яны каларыйныя!) курагі, чарнасліву ці інжыра.
Што тычыцца прыправаў, іх можна ўжываць практычна без абмежаванняў. Галоўная ўмова – натуральнасць. Лепей набыць асобна кроп, кмен, базілік ды іншае, чым купляць гатовую сумесь, якая можа ўтрымліваць шкодныя дадаткі.
Пры халецыстыце і гастрыце вострая ежа супрацьпаказаная.
Тушым, запякаем і варым
Кулінарная апрацоўка прадуктаў павінна быць зберагальнай: гатаваць можна на пары, а таксама тушыць, варыць і запякаць.
