Пра тое, якія змены адбываюцца на сятчатцы вока пры цукровым дыябеце і чаму важна своечасова звяртацца да афтальмолага, журналісту інфармацыйнага партала Здаровыя людзі распавяла афтальмолаг вышэйшай кваліфікацыйнай катэгорыі кабінета рэтынальнай паталогіі 3-й гарадской клінічнай бальніцы імя Я.У.Клумава г.Мінска Майя Ланская.
Што адбываецца з сятчаткай пры цукровым дыябеце?
Сятчатка – гэта абалонка, якая высцілае вока знутры. Тут святло пераўтвараецца ў нервовыя імпульсы, якія затым па нервовых валокнах перадаюцца ў мозг. Там яны аналізуюцца, і чалавек успрымае адлюстраванне.
Пры цукровым дыябеце парушаецца абмен рэчываў. З-за ваганняў узроўню глюкозы, асабліва рэзкіх, пакутуюць сасуды. Усё гэта не самым спрыяльным чынам адбіваецца на сятчатцы вока.
Калі чалавек хварэе на цукровы дыябет на працягу 5 гадоў, дык прыкладна ў 25% выпадкаў дыягнастуюцца пашкоджанні вачэй. Пры «стажы» захворвання 10-15 гадоў – у 50% выпадкаў, больш за 25 гадоў – змены на сятчатцы назіраюцца ў 90-100% выпадкаў.
Якія сімптомы паказваюць на захворванне?
У першую чаргу, пагаршэнне зроку, як зблізку, так і ўдалячынь. Ніякімі акулярамі скарэктаваць праблему не ўдаецца. Могуць з'явіцца адна альбо некалькі цёмных плямаў у цэнтральнай зоне альбо скрыўленне ліній адлюстравання (часцей сустракаецца пры ацёку сятчаткі).
Як развіваецца хвароба?
Сценкі сасудаў, якія знаходзяцца ў сятчатцы, пашыраюцца, робяцца тонкімі і крохкімі. З-за гэтага праз іх прасочваецца вадкасць (прыводзіць да ацёку сятчаткі) і ліпіды, якія знаходзяцца ў крыві. Яны асядаюць у выглядзе так званых эксудатаў, якія з цягам часу зацвердзяваюць. Гэтыя працэсы прыводзяць да кіслароднага галадання сятчаткі і правакуюць хуткі рост новых паталагічных сасудаў, якія з-за слабой сценкі пастаянна прапускаюць кроў.
Як правіла, пакутуюць абодва вокі, але часам адно ў большай ступені, а другое ў меншай.
Першая стадыя зменаў на вочным дне
Яе называюць непраліфератыўная дыябетычная рэтынапатыя. Яна прыводзіць да павышэння пранікальнасці капіляраў, утварэння мікраанеўрызмаў, кровазліццяў, эксудатаў.
Наступная стадыя – прэпраліфератыўная
На гэтым этапе ўзмацняюцца змены, з'яўляецца ацёк на сятчатцы, мазкі крыві ўнутры вока, значна павялічваецца колькасць цвёрдых эксудатаў. Часта яны адкладаюцца ў цэнтральнай зоне.
Цвёрдыя эксудаты (іх можна параўнаць з каменнымі грудамі) размяшчаюцца на сятчатцы і тым самым ціснуць на яе. Пад імі знаходзяцца клеткі нейраэпітэлію – колбачкі і палачкі. Але з-за ціску эксудатаў яны гінуць. Пры вялікім пашкоджанні чалавек нічога не бачыць у цэнтральнай зоне, і павярнуць працэс назад нельга.
Характэрнай прыкметай трэцяй стадыі хваробы з'яўляецца гемафтальм. Ён развіваецца ў выпадку разрыву буйнога сасуда, калі кроў запаўняе шклопадобнае цела. Калі сасуды прараслі на пярэднюю частку вока, кроў можа быць заўважаная нават няўзброеным вокам (яна запаўняе пярэднюю камеру вока). Пачынаецца ацёк і запаленне.
Другасная глаўкома
Яшчэ адно ўскладненне цукровага дыябету – другасная глаўкома. У гэтым выпадку сасуды, які растуць на сятчатцы, з часам прарастаюць у пярэднюю частку вока і закрываюць вобласць, дзе знаходзіцца адток вадкасці. Гэта прыводзіць да павышэння ўнутрывочнага ціску. Адбываецца сцісканне зрокавага вочнага нерва, развіваецца моцны болевы сіндром, зняць які чым-небудзь немагчыма. У выніку надыходзіць слепата.
Норма ўнутрывочнага ціску – менш за 20 мм рт слупа, пры другаснай глаўкоме ён можа падымацца да значэнняў 60 і больш мм рт слупа.
Лячэнне
Каб зняць ацёк сятчаткі і запаленне, якія правакуюцца наяўнасцю вадкасці ў сятчатцы, у некаторых выпадках прымяняецца прэпарат з групы глюкакортыкастэроідаў. Аднак у яго ёсць пабочны эфект – ён павышае ўзровень глюкозы ў крыві. Таму перад яго прымяненнем збіраецца дакладны анамнэз пацыента і аналізуюцца ўсе рызыкі.
Асноўнае лячэнне заключаецца ў тым, каб прадухіліць рост новых сасудаў. У Беларусі зарэгістраваныя два лекавыя прэпараты (інгібітары VEGF), якія ўводзяцца ўнутр вока. Ін'екцыі выконваюцца ў амбулаторных умовах і не патрабуюць шпіталізацыі. Такое лячэнне пажыццёвае. Выконваецца курсамі.
Прытармазіць рост паталагічных сасудаў дапамагае і лазерная тэрапія. З дапамогай лазернага выпраменьвання па перыферыі (цэнтральная зона не закранаецца!) праводзіцца кропкавае прыпальванне сятчаткі. Пасля такіх мікраапёкаў утвараюцца рубчыкі, якія не даюць у далейшым распаўсюдзіцца і расці новым сасудам. Лазерная тэрапія, як правіла, прымяняецца пасля ін'екцый інгібітараў VEGF і выкарыстоўваецца ў тым ліку як прафілактыка гемафтальтаў.
