Ежа павінна не толькі насычаць, але і прыносіць карысць здароўю. З гэтай мэтай Навукова-практычны цэнтр па харчаванні Нацыянальнай акадэміі навук распрацаваў шырокую лінейку функцыянальных прадуктаў харчавання, і вытворцы вось ужо некалькі гадоў спраўна пастаўляюць іх на паліцы крамаў.
У якасці ежы, якая закліканая выратаваць рацыён ад дысбалансу нутрыентаў, спажыўцу прапануюць вітамінізаваныя сасіскі, малочку з павышаным утрыманнем бялкоў і кальцыю, хлеб і здобу з даданнем інуліну... На іх фоне кавалак свежага мяса, шклянка звычайнага малака і луста жытняга хлеба выглядаюць у прамым сэнсе бедным падабенствам ежы, якому ўсё меней месца на абедзенным стале.
Што такое функцыянальныя харчовыя прадукты? Ці сапраўды без іх не абысціся? Чаму морква і рыба – звычайная ежа, а маркоўнае пюрэ і рыбныя кансервы – ежа функцыянальнага прызначэння? Пра гэта і многае іншае – у нашым матэрыяле.
Правільнае харчаванне
Ежа – залог здароўя. Альбо нездароўя
Па-за усялякіх сумневаў, харчаванне – адзін з найважнейшых фактараў, якія вызначаюць здароўе нацыі. Па некаторых ацэнках, разнастайны і збалансаваны рацыён на 60% забяспечвае работу арганізма без збояў на працягу ўсяго жыцця.
Але сучасныя рэаліі такія, што харчавацца правільна сёння – усё роўна, што плыць супраць плыні. Нарошчванне аб'ёмаў выпуску перапрацаваных харчовых прадуктаў, імклівая ўрбанізацыя, змены ў ладзе жыцця прывялі да зрухаў у рэжыме і рацыёне харчавання людзей па ўсім свеце. Не засталіся ў баку ад сусветных тэндэнцый і жыхары Беларусі. У меню нашых суайчыннікаў усё больш прадуктаў з высокім утрыманнем насычаных тлушчаў, транстлушчаў, цукру і солі. Усё менш садавіны, гародніны і клятчаткі.
Адсюль, як той казаў, карціна алеем. Па дадзеных СААЗ, у Беларусі амаль 44% мужчын і больш за 30% жанчын, якія старэйшыя за 20 гадоў, носяць на сабе лішнія кілаграмы, праблемы з вагой адзначаныя і ў 15% дзяцей да 17 гадоў. Статыстыка Міністэрства аховы здароўя сведчыць, што ў 2017 годзе захворванне сярод дарослых на хваробы эндакрыннай сістэмы, расстройствы харчавання і парушэнні абмену рэчываў склала больш за 96 тысяч чалавек; на хваробы органаў стрававання – звыш 227 тысяч. У педыятрыі – 55 тысяч і амаль 313,5 тысячы дзяцей адпаведна. Пэўны дэфіцыт мікранутрыентаў, асноўнай крыніцай якіх перш за ўсё служыць ежа, назіраецца практычна ў кожнага жыхара Беларусі.
Сусветны вопыт сведчыць, што найбольш эфектыўным і мэтазгодным з эканамічнага, сацыяльнага, гігіенічнага і тэхналагічнага пунктаў гледжання спосабам кардынальнага вырашэння праблем харчавання беларусаў з'яўляецца распрацоўка і вытворчасць функцыянальных прадуктаў харчавання. Такая пазіцыя вучоных Навукова-практычнага цэнтра па харчаванні НАН, агучаная намеснікам генеральнага дырэктара па стандартызацыі і якасці прадуктаў, кандыдатам тэхнічных навук, дацэнтам Аленай Маргуновай на чарговым пасяджэнні Міжведамаснага каардынацыйнага савета па праблемах харчавання пры Нацыянальнай акадэміі навук.
Вучоныя ўпэўненыя: аб'ёмы вытворчасці неабходна нарошчваць, асартымент пашыраць. Пры гэтым спасылаюцца на даследаванні, праведзеныя з 1990 па 2016 гады нямецкімі калегамі ў 65 краінах Еўропы. Згодна з вынікамі, Беларусь займае 7 месца ў рэгіёне па ўзроўні смяротнасці ад хвароб, выкліканых няправільным харчаваннем. Стаўка на прадукты функцыянальнага прызначэння, на думку вучоных, закліканая палепшыць сітуацыю.
Функцыя «ўсё ўключана»
Можна падумаць, што функцыянальныя харчовыя прадукты – якоесьці ноу-хау. Гэта не зусім так. У 2018 годзе сусветны рынак функцыянальнай ежы дасягнуў амаль 70 мільярдаў долараў. І хаця яго доля ў краінах Еўропы і ЗША пакуль складае 1/10 частку ўсяго аб'ёму харчовай прамысловасці, штогод адзначаецца рост на 15-20%. Немалаважную ролю ў яго пашырэнні адыгрывае папулярнасць здаровага і актыўнага ладу жыцця, якая расце.
Што да Беларусі, дык яшчэ ў 2007 годзе быў уведзены нацыянальны стандарт СТБ 1818-2007 «Харчовыя прадукты функцыянальныя. Тэрмін і яго вызначэнні». Згодна з ім, да функцыянальных адносяць харчовыя прадукты сістэматычнага ўжывання, якія захоўваюць і паляпшаюць здароўе, зніжаюць рызыку развіцця захворванняў, дзякуючы наяўнасці ў іх складзе функцыянальных інгрэдыентаў. Яны не з'яўляюцца лекавымі сродкамі, але перашкаджаюць узнікненню асобных хвароб, спрыяюць росту і развіццю, тармозяць старэнне арганізма.
Акрамя таго, функцыянальным прадукт можа быць толькі пры выкананні трох умоў (іх вывелі японскія вучоныя, нашы салідарныя з калегамі):
- Вырабляецца толькі з прыродных інгрэдыентаў.
- Яго можна і трэба ўжываць у складзе штодзённага рацыёну.
- Валодае выяўленым дзеяннем, якое рэгулюе асобныя працэсы ў арганізме, напрыклад, узмацненне механізму біялагічнай абароны, папярэджанне пэўнага захворвання, кантроль фізічнага і душэўнага стану, запавольванне старэння.
