Хвароба Паркінсона — хранічнае прагрэсіруючае дэгенератыўнае захворванне цэнтральнай нервовай сістэмы, якое паступова пазбаўляе чалавека рухальных навыкаў і літаральна скоўвае яго па руках і нагах.
Нягледзячы на гэта лічыцца, што горшы вораг пацыента з хваробай Паркінсона — ложак. Чым менш рухаў, тым больш ускладненняў. Зніжаецца здольнасць да самаабслугоўвання, павялічваецца залежнасць ад старонняй дапамогі. Таму заняткі рознымі відамі рухальнай актыўнасці ў залежнасці ад стадыі захворвання і стану пацыента — рэальная магчымасць нейкі час захоўваць звыклую якасць жыцця.
Даказана, што на ранніх стадыях хваробы эфектыўным спосабам запавольваць прагрэсаванне рухальных парушэнняў з'яўляюцца… танцы і скандынаўская хада. У чым перавага гэтых відаў фізічнай актыўнасці для пацыентаў з хваробай Паркінсона, расказала старшы выкладчык кафедры спартыўнай медыцыны і лячэбнай фізкультуры БелМАПА Вольга Пятрова.
Сімптомы паркінсанізму
Хвароба Паркінсона — даволі распаўсюджанае захворванне, выразна асацыяванае з узростам.
Чым старэйшы пацыент, тым вышэйшая распаўсюджанасць хваробы: да 50 гадоў паркінсанізмам пакутуюць рэдка, пасля 60 – яго дыягнастуюць у 1,4%, а вось сярод людзей старэйшых за 85 гадоў пацыентаў з хваробай Паркінсана амаль 4,5%.
З праяў хваробы на першы план выходзяць рухальныя растройствы:
- алігабрадыкінезія: зніжэнне ў цэлым рухальнай актыўнасці, памяншэнне амплітуды рухаў, змена рэпертуару і характару рухаў, высокая спусташальнасць рухаў);
- цягліцавая рыгіднасць: павышэнне тонусу ўсіх груп цягліц;
- трэмар: найбольш тыповы трэмар спакою, г.зн. калі дрыгаценне ўзмацняецца ў стане спакою, а пры руху наадварот памяншаецца. Але сустракаецца таксама пастуральны трэмар (дрыготка ў канечнасцях, у целе пры неабходнасці падтрымліваць пэўную позу) і кінэтычны трэмар, які ўзнікае пры неабходнасці выканаць рух, напрыклад, узяць шклянку з вадой. Прычым, чым бліжэй рука да мэты, тым мацнейшы трэмар;
- пастуральная няўстойлівасць, г.зн. парушэнне раўнавагі, схільнасць да падзенняў.
У залежнасці ад стадыі захворвання, кажа эксперт, чалавеку становіцца не па сілах выканаць нават банальныя дзеянні, напрыклад, пачаць любы адвольны рух, хаду, складана адарваць нагу ад падлогі пры пачатку хады, тэмп рухаў таксама запавольваецца… З'яўляюцца эпізоды так званага застывання ў пэўных позах : як быццам нехта нябачны паставіў чалавека «на паўзу».
Спецыфічная «згінальная» пастава з нахіленай наперад галавой, напаўсагнутымі ў локцях і прыціснутымі да цела рукамі, хада ў паўпрыседзе, трэмар, які ўзмацняецца, як правіла, у стане спакою, ціхая, неразборлівая гаворка — тыповы партрэт пацыента на позняй стадыі хваробы Паркінсона.
Рух — жыццё
Гэты вядомы слоган найболей дакладна адказвае патрабаванням немедыкаментознай рэабілітацыі пацыентаў з хваробай Паркінсона. Заставацца актыўнымі ў адпаведнасці са сваімі магчымасцямі для іх раўнасільна захаванню якасці жыцця.
У залежнасці ад стадыі захворвання пацыентам рэкамендаваны розныя віды актыўнасці, гаворыць эксперт. На ранніх стадыях (1-2-й, калі праявы хваробы носяць адна-або двухбаковы характар, але няма парушэнняў раўнавагі) пераважныя адносна высокія нагрузкі з пераадоленнем перашкод (хадзьба праз дзвярны праём, танцы, гульні з мячом, перамяшчэнне па перасечанай мясцовасці (у т. л. на лыжах), мяккая аэробіка, язда на ровары, скандынаўская хада.
— Аптымальны час для заняткаў — праз паўтары гадзіны пасля прыёму лекаў, — тлумачыць Вольга Пятрова. — Пачынаць заняткі заўсёды трэба ў павольным тэмпе, паступова павялічваючы тэмп, адлегласць, колькасць паўтораў выкананых практыкаванняў. Вельмі важна падчас заняткаў кантраляваць выправу. Адмысловая перавага на ранніх стадыях захворвання адводзіцца аэробным трэніроўкам, да якіх можна аднесці звычайную хаду, скандынаўскую хаду, танцы. Яны якраз накіраваны на тое, каб павысіць талерантнасць пацыента да фізічных нагрузак, павялічыць хуткасць хады, вышыню і даўжыню кроку. У цэлым яны аказваюць спрыяльны ўплыў і дазваляюць павялічыць паўсядзённую актыўнасць.
Перавагі скандынаўскай хады пры хваробе Паркінсона
Падчас скандынаўскай хады ў працу залучаецца каля 90% цягліц — гэта вельмі важна, улічваючы, што адной з галоўных праяў захворвання з'яўляецца нарастальная цягліцавая рыгіднасць. Палкі, якія выкарыстоўваюцца пры скандынаўскай хадзе, спрыяюць руху рук, павелічэнню амплітуды рухаў, дапамагаюць нарошчваць хуткасць руху, даўжыню кроку. На 10-20% змяншаецца нагрузка на суставы.
Да пераваг заняткаў скандынаўскай хадой можна аднесці таксама:
- паляпшэнне каардынацыі рухаў і раўнавагі;
- павелічэнне здольнасці адвольна мяняць тэмп хады і параметры кроку;
- паляпшэнне выправы;
- дзякуючы апоры (палкам) чалавеку прасцей і лягчэй ініцыяваць хаду;
- пры даследаваннях было паказана, што скандынаўская хада спрыяе скарачэнню эпізодаў застыванняў.
Танцавальна-рухальная тэрапія
Данстэрапія, або танцавальна-рухальная тэрапія (прасцей — заняткі танцамі), пры хваробе Паркінсона таксама мае шэраг пераваг. Першым чынам танцавальныя крокі дазваляюць спалучаць разнастайныя рухі. Пры гэтым танцы паляпшаюць прасторавае ўспрыманне, раўнавагу, гнуткасць…
— У параўнанні з традыцыйнымі аэробнымі практыкаваннямі пры данстэрапіі назіраецца пэўнае паляпшэнне раўнавагі, хады і фізічнай цягавітасці, — падкрэслівае Вольга Пятрова. — Вітаюцца любыя віды і формы танцаў. Але як найбольш эфектыўныя — зарэкамендавалі сябе танга, вальс, факстрот. Доўгатэрміновая эфектыўнасць танга ў паляпшэнні рухальных функцый — хуткасці хады, памяншэнні частаты застыванняў — навукова даказаная карысць.
